ΙΣΟΚΡΑΤΟΥΣ ΠΕΡΙ ΕΙΡΗΝΗΣ¹

ΠΡΟΟΙΜΙΟΝ

Κείμενο

[1] Ἅπαντες μὲν ταῦτα εἶναι καὶ μάλιστα σπουδῆς τῇ πόλει περὶ ὧν ἂν αὐτοὶ συμβουλεύσειν· εἰ καὶ περὶ ἄλλων τινῶν πραγμάτων τοιαῦτα , πρέπειν καὶ περὶ τῶν νῦν παρόντων . [2] γὰρ περὶ πολέμου καὶ εἰρήνης, δύναμιν ἐν τῷ βίῳ τῷ τῶν ἀνθρώπων, καὶ περὶ ὧν ἀνάγκη τῶν ἄλλων . τὸ μὲν οὖν συνεληλύθαμεν ἐστιν.

Η σπουδαιότητα των θεμάτων

γλωσσικά σχόλια

1	*εἴωθα*	(παρακείμενος του επικού ρ. ἔθω) είμαι συνηθισμένος, συνηθίζω Ο σχηματισμός του παρακ. σέ- σFω-θα >σέ-σωθ-α>εἴωθα· η μτχ. εἰωθώς = ο συνηθισμένος, τά εἰωθότα τα συνήθη πράγματα, οι συνήθειες, τα έθιμα· από το ίδιο θέμα οι λέξεις ἔθος, ἦθος, ἐθίζω κ.λπ.
	*οἱ παριόντες*	μτχ. εν. του ρ. πάρειμι <παρά + εἶμι
	*πάρειμι*	ανέρχομαι στο βήμα
	*ἐνθάδε*	εδώ, δηλ. στην Εκκλησία του δήμου
	*φάσκειν*	(αντ. του ρ. εἰώθασιν, τελ. απρμφ.)
	*φάσκω*	λέγω, ισχυρίζομαι
	*μέγιστα* και *ἄξια*	(κατηγ. στο ταῦτα)
	*μέλλω*	(με απρμφ. μέλλοντα συνήθως αλλά και ενεστ.) σκοπεύω, πρόκειται να..., βραδύνω, διστάζω, αναβάλλω
	οὐ μὴν ἀλλά	αλλ' όμως, και όμως
	προειπεῖν	(υποκ. του απροσ. ρ. ἥρμοσε)
	προλέγω	προλογίζω, κάνω πρόλογο
	ἁρμόζει	(απρόσ. ρ.) είναι πρέπον, ταιριάζει
	δοκεῖ μοι	(απρόσ. ρ. με υποκ. το πρέπειν) μου φαίνεται ότι επιβάλλεται (πρέπει)
	ἐντεῦθεν	από εδώ
	ποιοῦμαι τὴν ἀρχήν	αρχίζω (η περίφραση για έμφαση)
2	ἥκω	(ενεστ. με σημ. παρακ.) έχω έλθει
	ἐκκλησιάσοντες	(μτχ. τελική)
	ἐκκλησιάζω	συγκαλώ συνέλευση και συζητώ, συζητώ, παίρνω μέρος στη συνέλευση του λαού· ἐκκλησιάζω <ἐκκλησία <ἔκκλητος <ἐκκαλῶ (παρατ. ἐξεκλησίαζον ή ἠκκλησίαζον)
	ἅ... ἔχει	(αττική σύνταξη)
	τοὺς ὀρθῶς βουλευομένους	(υποκ. του απρ. ἄμεινον πράττειν)
	ὀρθῶς βουλεύομαι	σκέφτομαι σωστά, αποφασίζω σωστά
	εὖ πράττω	ευτυχώ, είμαι ευτυχισμένος
	ἄμεινον πράττω	είμαι πιο ευτυχισμένος [ἄμεινον πράττειν υποκ. της απροσ. έκφρασης ἀνάγκη (ἐστί)]
	τὸ μέγεθος	η σπουδαιότητα
	ὑπὲρ ὧν	εκείνων, ὑπὲρ ὧν...
	τηλικοῦτον	(κατηγ.) τηλικοῦτος-τηλικαύτη- τηλικοῦτο(ν) (δεικτ. αντων.) τόσο μεγάλος, τόσο σπουδαίος

ερμηνευτικά σχόλια

1	οἱ παριόντες ἐνθάδε	πρόκειται για δραματοποίηση, αφού ο Περὶ Εἰρήνης λόγος γράφτηκε ως πολιτικό φυλλάδιο και δεν εκφωνήθηκε ποτέ. Άλλωστε είναι γνωστό ότι ο Ισοκράτης έγραφε τους λόγους του για να χρησιμεύσουν ως πρότυπα της τέχνης του για τους μαθητές του, και δεν τους απήγγελλε στην Εκκλησία του δήμου ή την βουλή εξαιτίας της φυσικής του δειλίας και της ασθενικής φωνής του.
	ταῦτα μέγιστα... καὶ μάλιστα σπουδῆς ἄξια	στην αρχή του λόγου του ο Ισοκράτης τονίζει τη σπουδαιότητα της συζητήσεως που διεξάγεται στην εκκλησία του δήμου. Πρόκειται ν' αποφασίσουν τη σύναψη ειρήνης ή τη διεξαγωγή πολέμου. Οποιαδήποτε απόφαση θα έχει σημαντικές συνέπειες στη ζωή των ανθρώπων.
	ἥκομεν γὰρ ἐκκλησιάσοντες	η Εκκλησία του δήμου υπήρξε το ισχυρότερο και δημοκρατικότερο όργανο της αθηναϊκής πολιτείας. Κάθε πολίτης είχε τη δυνατότητα να μετέχει στις συνεδρίες, από το εικοστό έτος της ηλικίας του, οπότε είχαν λήξει οι διετείς στρατιωτικές του υποχρεώσεις. Η Εκκλησία συνερχόταν σε τέσσερις τακτικές συνεδριάσεις στη διάρκεια κάθε πρυτανείας, δηλ. σαράντα φορές στο διάστημα του έτους. Η πρώτη από τις τέσσερις συνεδρίες κάθε πρυτανείας λεγόταν «κυρία Εκκλησία» και είχε καθορισμένα θέματα. Υπήρχε δυνατότητα εκτός από τις τακτικές, να γίνουν και έκτακτες συνεδρίες («σύγκλητοι») σε δύο περιπτώσεις: α) όταν δεν είχε τελειώσει η συζήτηση για μια υπόθεση β) όταν υπήρχε επείγουσα ανάγκη Οι εργασίες της Εκκλησίας άρχιζαν νωρίς το πρωί και τελείωναν με τη δύση του ηλίου. Συνεδρίαζε στην Αγορά ή στην Πνύκα ή στο θέατρο του Διονύσου. Αρμόδιος για τη σύγκλησή της ήταν ο «επιστάτης» των πρυτάνεων, ο οποίος προήδρευε και στη συνεδρία. Τον βοηθούσαν ένας «κῆρυξ» και ο «γραμματεὺς τῆς βουλῆς». Οι κύριες δραστηριότητες της Εκκλησίας του δήμου περιλάμβαναν τη λατρεία, τα οικονομικά, την εκλογή αρχόντων, τον έλεγχο της εκτελεστικής εξουσίας, τη στρατιωτική και ναυτική προπαρασκευή, την εξωτερική πολιτική και τη δικαιοσύνη (αν και μόνο σε πολιτικές υποθέσεις κατά κανόνα), την έκδοση κανόνων δεσμευτικών της συμπεριφοράς των πολιτών υπό τύπον νόμων ή ψηφισμάτων. Γενικά διαχειριζόταν όλες τις σοβαρές υποθέσεις της πόλεως και με τις αποφάσεις της διαμόρφωνε ως κυρίαρχο όργανο την εσωτερική και εξωτερική πολιτική περί πολέμου καί ειρήνης. Από τη φράση αυτή προκύπτει πως οι Αθηναίοι πρόκειται τώρα ν' αποφασίσουν αν θα κάνουν πόλεμο ή όχι. Και επί πλέον σημαίνει ότι ο λόγος γράφτηκε προτού αρχίσει ο λεγόμενος Συμμαχικός πόλεμος, συμπέρασμα που επιβεβαιώνεται και από την έλλειψη του άρθρου τὸν στη λέξη πόλεμον. Είναι μία από τις διαφορετικές απόψεις για τον χρόνο συγγραφής του λόγου.
	καὶ περὶ ὧν... πράττειν	επιδιώκοντας ο ρήτορας να καταστήσει προσεκτικούς τους Αθηναίους επισημαίνει πως η ευτυχία (τό εὖ πράττειν) αποτελεί φυσική συνέπεια των ορθών αποφάσεων. Το επιχείρημα είναι ψυχολογικό.
	τὸ μὲν οὖν μέγεθος... τηλικοῦτόν ἐστιν	κλείνοντας το προοίμιον ο Ισοκράτης προβάλλει γι' άλλη μια φορά τη σπουδαιότητα των θεμάτων.

Ασκήσεις

Τι επιχειρεί να επιτύχει στο προοίμιον ο ρήτορας και με ποια εκφραστικά μέσα;
Με ποιες λέξεις και φράσεις τονίζεται η σπουδαιότητα των προς συζήτηση θεμάτων;
Είναι γνωστό ότι ο «περὶ εἰρήνης» λόγος κυκλοφόρησε ως πολιτικό φυλλάδιο προς ανάγνωση. Με ποιες λέξεις και ποιεςφράσεις δημιουργείται η εντύπωση ότι ο λόγος εκφωνήθηκε;
μέλλωσι, ἥρμοσε: Να γραφούν οι προτάσεις στις οποίες ανήκουν τα ρήματα, να χαρακτηρισθούν συντακτικώς και να δικαιολογηθεί ηέγκλιση κάθε ρήματος.
μέγιστα, μάλιστα, ἄξια, ὀρθῶς, ἄμεινον: Να γραφούν οι άλλοι βαθμοί.
συνεληλύθαμεν: Να αντικατασταθεί χρονικώς και να γραφεί το β' ενικό και β' πληθυντικό πρόσωπο σ' όλες τις εγκλίσεις τουαορίστου β'.
βουλευομένους: Να γραφούν λέξεις της νέας ελληνικής από το ίδιο θέμα. Με τρία ομόρριζα ουσιαστικά να σχηματισθούν αντίστοιχες προτάσεις.

Χρυσό νόμισμα της Καρύστου των μέσων του 4ου αι. π.Χ. Εικονίζεται η κεφαλή του Ηρακλέους (Εκδ. Αθηνών Γ₂)