Νεοελληνική Λογοτεχνία (Γ΄ Λυκείου Ανθρωπιστικών Σπουδών) - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)

 

img46

ΣΕΛΙΔΕΣ

ΤΟΥ

ΓΙΩΡΓΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ

 

 

 

 

img47

Παιδί προσφύγων της Ανατολικής Θράκης, ο Γιώργος Ιωάννου (1927-1985) γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Εκεί έζησε τα παιδικά και εφηβικά του χρόνια, τελείωσε το Γυμνάσιο και αποφοίτησε από τη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου (1950). Από το 1954 αρχίζει η σταδιοδρομία του ως φιλολόγου εκπαιδευτικού: στην αρχή εργάζεται σε ιδιωτικά σχολεία, στο ενδιάμεσο και για μικρό χρονικό διάστημα, ως βοηθός στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (Φιλοσοφική Σχολή — έδρα Αρχαίας Ιστορίας) και το 1960 διορίζεται στη Δημόσια Μέση Εκπαίδευση.
Σε όλη την περίοδο της εκπαιδευτικής του σταδιοδρομίας ο Ιωάννου επιδίδεται στη γραφή και σταδιακά ξεδιπλώνει μέσα από τα κείμενά του το άλλο του πρόσωπο, εκείνο του λογοτέχνη και μελετητή. Η πρώτη του ποιητική συλλογή Ηλιοτρόπια (1954) αποσπά θετικά σχόλια και ταυτόχρονα του δίνει την ευκαιρία να γνωριστεί με ποιητές και συγγραφείς τόσο στη Θεσσαλονίκη, όσο και στην Αθήνα. Για αρκετά χρόνια (1958-1965) συνεργάζεται με το περιοδικό της Θεσσαλονίκης Διαγώνιος, το οποίο εκδίδει ο ποιητής Ντίνος Χριστιανόπουλος, όπου δημοσιεύει ποιήματά του· στο ίδιο διάστημα εκδίδει τη δεύτερη ποιητική του συλλογή Τα χίλια δέντρα (1963).
Από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 αρχίζει η στροφή του στην πεζογραφία. Η Διαγώνιος φιλοξενεί στις σελίδες της τις πρώτες πρόζες του. Ακολουθούν οι συλλογές διηγημάτων Για ένα φιλότιμο (1964), Η Σαρκοφάγος (1971) και Η μόνη κληρονομιά (1974) που χαιρετίζονται θερμά από την κριτική και εδραιώνουν τη θέση του στη νεοελληνική πεζογραφία.

Παράλληλα ο Ιωάννου εκδηλώνει έντονο φιλολογικό ενδιαφέρον για τη νεοελληνική λαϊκή παράδοση. Καρπός της επιστημονικής του ενασχόλησης με το λαϊκό πολιτισμό (δημοτικό τραγούδι, προφορικές αφηγήσεις, ελληνικό λαϊκό θέατρο) υπήρξαν οι εκδόσεις: Δημοτικά τραγούδια της Κυνουρίας (1965), Τα δημοτικά μας τραγούδια (1966), Μαγικά παραμύθια του ελληνικού λαού (1966), Παραλογές (1970), η τρίτομη συλλογή έργων του Ελληνικού Θεάτρου Σκιών Ο Καραγκιόζης (1972) και τα Παραμύθια του λαού μας (1973).
Εκτός από το πρωτότυπο παρήγαγε και μεταφραστικό έργο. Μετέφρασε Ευριπίδη (Ιφιγένεια η εν Ταύροις, 1969), Στράτωνα (Μούσα παιδική, 1980) και Τάκιτο (Γερμανία, 1980).
Η ενασχόληση του με το θεατρικό λόγο (Το αυγό της κότας, 1980 και ο μονόλογος Η μεγάλη Άρκτος, 1981), οι μελοποιημένοι από τον Ν. Μαμαγκάκη στίχοι του για το δίσκο Κέντρο Διερχομένων (1981) και η έκδοση του δικού του περιοδικού Φυλλάδιο (1978-85), στο οποίο δημοσιεύονταν αποκλειστικά δικά του κείμενα, φανερώνουν το εύρος των ενδιαφερόντων του.
Ο Ιωάννου αφιέρωσε μεγάλο μέρος του πνευματικού του μόχθου στην υπηρεσία εκπαιδευτικών στόχων. Συνέβαλε σημαντικά στη συγγραφή του Ανθολογίου για τα παιδιά του δημοτικού σχολείου, στην επιλογή κειμένων —μετά τη μεταπολίτευση— για τα Νεοελληνικά Αναγνώσματα της Μέσης Εκπαίδευσης και συνεργάστηκε επί μακρόν με το μαθητικό περιοδικό Ελεύθερη Γενιά (1976-1981), δημοσιεύοντας άρθρα και απαντώντας συμβουλευτικά με αγάπη, χιούμορ και ευαισθησία στα γράμματα των παιδιών που του έστελναν τα κείμενά τους.
Κύρια ενασχόλησή του όμως υπήρξε η πεζογραφία, την οποία υπηρέτησε σε ολόκληρη τη ζωή του με συνέπεια και επιμονή. Η διαδρομή του ως πεζογράφου συνεχίζεται με τις συλλογές: Το δικό μας αίμα (1978 — Α ' Κρατικό Βραβείο Πεζογραφίας), Επιτάφιος Θρήνος και Κοιτάσματα (1980)· τον ίδιο χρόνο εκδίδονται τα εκτενή πεζογραφήματα Ομόνοια και Πολλαπλά κατάγματα. Το 1982 εκδίδονται οι συλλογές Εφήβων και μη, Εύφλεκτη χώρα και Καταπακτή. Το 1984, ένα χρόνο πριν από το θάνατο του, δημοσιεύεται η τελευταία συλλογή πεζογραφημάτων, Η πρωτεύουσα των προσφύγων, έργο που ο ίδιος θεώρησε ως το καλύτερό του.
Ο πεζογράφος Ιωάννου υπήρξε ένας βαθιά καλλιεργημένος άνθρωπος. Από τα φοιτητικά του χρόνια οι πνευματικές του ανησυχίες τον έφεραν κοντά στην ποίηση του Καβάφη, του Σεφέρη, του Έλιοτ κ.ά. Αναγνώστης του Ν.Γ. Πεντζίκη, του Κόντογλου, του Ίωνα Δραγούμη επηρεάστηκε από το έργο τους, γοητεύτηκε από τον Παπαδιαμάντη, αφουγκράστηκε τον εσωτερικό μονόλογο.
Αφομοιώνοντας δημιουργικά τους ήχους όλων αυτών των φωνών ο Ιωάννου διαμόρφωσε τη δική του συγγραφική φυσιογνωμία. Με υλικό αντλημένο από τα δύσκολα παιδικά του χρόνια, από τον κόσμο της προσφυγιάς, από τη δίνη του πολέμου και της Κατοχής και από τις περιπέτειες της μεταπολεμικής περιόδου καταρτίζει το θεματολόγιο του. Η μαρτυρία, το βίωμα, η εξομολόγηση, η έκφραση της υπαρξιακής αγωνίας και του αδιεξόδου τροφοδοτούν τα κείμενά του.
Περιηγητής των πόλεων όπου έζησε, και κυρίως της γενέτειράς του Θεσσαλονίκης, ο Ιωάννου καταγράφει με ακρίβεια και ενάργεια το καθημερινό τους πρόσωπο. Το εξωτερικό σκηνικό κατά κανόνα συνοδεύεται από την εσωτερική του περιπλάνηση στο χώρο της ατομικής και συλλογικής μνήμης. Οι αποτυπώσεις του, οι περιγραφές —άλλοτε λιτές και άλλοτε εμποτισμένες στο ποιητικό κλίμα— η λεπτή παρατήρηση, το σχόλιο, η ανεπιτήδευτη γραφή, η ανάκληση του παρελθόντος αλλά και η διαπραγμάτευση του παρόντος, τον οδηγούν σε νέους τρόπους οργάνωσης του αφηγηματικού υλικού.
Απελευθερωμένος από τη δεσποτεία του κεντρικού μύθου και της πλοκής, συνθέτει τα περιστατικά που εξιστορεί και σκιαγραφεί τα πρόσωπά του, (πρόσωπα αληθινά, φανταστικά ή μορφές τυχαίων συναντήσεων που συλλαμβάνει ο φακός του), θρυμματίζοντας τη χρονική και αφηγηματική αλληλουχία του κειμένου.
Ο αναγνώστης των πεζογραφημάτων του Ιωάννου θέλγεται από την αμεσότητα της γραφής του και αισθάνεται οικείο τον κόσμο που αναδύεται μέσα από τις σελίδες του έργου του.

 

image

 

imag

«Νοσταλγικό», έργο του Φώνη Ζογλοπίτη.