Ὁ ἔρωτας,
ὄνομα οὐσιαστικόν,
πολύ οὐσιαστικόν,
ἑνικοῦ ἀριθμοῦ,
γένους οὔτε θηλυκοῦ οὔτε ἀρσενικοῦ,
γένους ἀνυπεράσπιστου.1
Πληθυντικός ἀριθμός
οἱ ἀνυπεράσπιστοι ἔρωτες. |
Ὁ φόβος,
ὄνομα οὐσιαστικόν,
στήν ἀρχή ἑνικός ἀριθμός
καί μετά πληθυντικός:
οἱ φόβοι.2
Οἱ φόβοι
γιά ὅλα ἀπό δῶ καί πέρα. |
Ἡ μνήμη,
κύριο ὄνομα τῶν θλίψεων3,
ἑνικοῦ ἀριθμοῦ,
μόνον ἑνικοῦ ἀριθμοῦ
καί ἄκλιτη.
Ἡ μνήμη, ἡ μνήμη, ἡ μνήμη. |
Ἡ νύχτα,
ὄνομα οὐσιαστικόν,
γένους θηλυκοῦ,
ἑνικός ἀριθμός.
Πληθυντικός ἀριθμός
οἱ νύχτες.
Οἱ νύχτες ἀπό δῶ καί πέρα. |
| (Τό λίγο τοῦ κόσμου, 1971) |
- Τόσο στην αρχαία όσο και στη νέα ελληνική ποίηση, δημοτική και έντεχνη, τα θύματα του έρωτα είναι κυριολεκτικώς και μεταφορικώς ευάλωτα —επομένως ανυπεράσπιστα: Ἔρως ἀνίκατε μάχαν, αναφέρει το περίφημο χορικό της Αντιγόνης του Σοφοκλή, Γλυκύπικρον ἀμάχανον ὅρπετον (= γλυκόπικρο ερπετό ακαταμάχητο) χαρακτηρίζει η Σαπφώ τον Έρωτα, για ἄφυκτον ὄμμα (= βλέμμα που δεν μπορείς να αποφύγεις) γράφει ο Αισχύλος, ἔρως μ' ἔτρωσε (= με πλήγωσε), [Ευριπίδη Ιππόλυτος], ἔρως ἐτόξευσε [Ευριπίδη Τρωάδες] ἀφύκτοις τόξοισι (= με τόξα που δεν μπορείς να τ' αποφύγεις) [Ευριπίδη, Άλκηστις]. Οι αναφορές είναι ενδεικτικές, παρμένες από ένα πλήθος περιπτώσεων. Πρόκειται λοιπόν για έναν κανόνα που παρουσιάζεται στο ποίημά μας ως γραμματικός.
- Όταν απουσιάζει ο έρωτας, το κενό του το αναπληρώνει ο φόβος (η υπαρξιακή αγωνία), ο οποίος δρα πολλαπλασιαστικά. Αγάπη είναι ο φόβος που μας ενώνει με τους άλλους, γράφει ο Μανόλης Αναγνωστάκης.
- Το θέμα της μνήμης ως πηγής ψυχικού πόνου συχνό στην ποίηση, ακόμα και σε ποιητές άλλης ποιητικής ατμόσφαιρας:
στο σώμα, στην ενθύμηση πονούμε (Κώστας Καρυωτάκης, [Είμαστε κάτι...], ΚΝΛ Γ' Λυκείου).
στάζει τη μέρα στάζει στον ύπνο μνησιπήμων πόνος (Γιώργος Σεφέρης, Τελευταίος σταθμός, ΚΝΛ Γ' Λυκείου).
Δεν ακούει κανένας * όπου κι αν χτυπήσω / η μνήμη με σκοτώνει (Οδ. Ελύτης, Άξιον εστί, ΚΝΛ Α' Λυκείου).
Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής  |
 Σχόλιο
Από τον τίτλο του, το ποίημα μοιάζει σαν να επιδιώκει να ορίσει το τι είναι μία γραμματική έννοια: Ο Πληθυντικός Αριθμός. Συνολικά φαίνεται σαν να είναι η γραμματική «τεχνολόγηση» τεσσάρων ουσιαστικών: του έρωτα, του φόβου, της μνήμης και της νύχτας. Σε ένα δεύτερο επίπεδο όμως, αφηγείται μία μικρή ιστορία και, παρά την ορατή απουσία του ποιητικού υποκειμένου, καταγράφει ένα προσωπικό βίωμα.
 Ερωτήσεις
- Ποια θα μπορούσε να είναι η μικρή ιστορία που εμμέσως καταγράφει το ποίημα;
- Ποιες λέξεις στο ποίημα χρησιμοποιούνται με διττή σημασία; Να τις επισημάνετε και να σχολιάσετε τη λειτουργία τους.
- Από το ποίημα απουσιάζουν παντελώς οι ρηματικοί τύποι. Πώς σχολιάζετε την απουσία τους;
Αυτόγραφο της Κικής Δημουλά |
