Νεοελληνική Λογοτεχνία (Γ΄ Λυκείου Γενικής Παιδείας) - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)

Έζρα Πάουντ (Ezra Pound) Παρασκήνιο. Έζρα Πάουντ (βίντεο) [πηγή: Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ]

Canto XLV Με την τοκογλυφία

Ο Εζρα Παουντ (1885-1972) θεωρείται σήμερα ένας από τους πιο σημαντικούς ποιητές του αιώνα μας. Γεννήθηκε στο Χέιλι της Πολιτείας Αϊντάχο των Ηνωμένων Πολιτειών. Σπούδασε Φιλολογία. Από το 1921 έζησε στηv Ευρώπη (Αγγλία, Γαλλία, Ιταλία). Μαζί με άλλους Αμερικανούς ποιητές, που ονομάστηκαν εικονιστές, συντέλεσε στην αναγέννηση της αμερικανικής ποίησης. Δυο ήταν τα βασικά χαρακτηριστικά της ποίησής τους: α) Η προσπάθειά τους να δώσουν ζωντάνια στην ποιητική έκφραση, β) Η αδιαφορία τους για το αν το θέμα είναι ή δεν είναι ποιητικό. Η ποίηση του Πάουντ δεν επηρέασε μόνο τη σύγχρονη του αμερικανική ποίηση, αλλά και την ευρωπαϊκή. Από το σύνολο του ποιητικού του έργου σημειώνουμε τα Cantos* (συνολικά έγραψε 114).

To Canto που ακολουθεί είναι το 45ο και αναφέρεται στην τοκογλυφία, που είχε ως συνέπεια την αποκέντρωση της ζωής του ανθρώπου και τη στέρησή της από κάθε δημιουργικό κίνητρο. Το μίσος του για την τοκογλυφία έχει ως αφετηρία το όλο κερδοσκοπικό πνεύμα που χαρακτηρίζει τον αμερικανικό τρόπο ζωής. Όσο όμως κι αν ο ποιητής έχει ως στόχο του την τοκογλυφία με τη συνηθισμένη της σημασία, πρέπει να θεωρήσουμε, διευρύνοντας το περιεχόμενο του ποιήματος, πως έχει ως στόχο του ό,τι γίνεται με στενά χρηματικό υπολογισμό. Εκείνο που πρέπει να προσέξετε είναι ο χειρισμός του θέματος: Όσο κι αν το ίδιο το θέμα είναι αντιποιητικό, ο ποιητής κατορθώνει, χάρη στην εκφραστική του δύναμη και τη δημιουργική φαντασία, να επισημάνει τις ολέθριες συνέπειες της τοκογλυφίας με εικόνες που χαρακτηρίζονται για την ενάργειά τους και αναφέρονται στην πρακτική ζωή και την καλλιτεχνική δημιουργία.

Με την τοκογλυφία δεν έχουν οι άνθρωποι σπίτι από καλή πέτρα

το αγκωνάρι πελεκημένο κι αρμοσμένο καλά

που το σχέδιο να σκεπάσει το πρόσωπό τους,

με την τοκογλυφία

δεν έχει ο άνθρωπος ζωγραφιστό παράδεισο στον τοίχο της εκκλησιάς του

harpes et luthes*

ή εκεί που η παρθένα δέχεται το μήνυμα

και το φωτοστέφανο βγαίνει απ' τη χάραξη,

με την τοκογλυφία

δε βλέπει ο άνθρωπος τον Γκοντζάγκα*, τους κληρονόμους του

και τις

παλλακίδες του

καμιά εικόνα δε γίνεται για ν' αντέξει ούτε για να ζήσει

αλλά γίνεται για να πουληθεί και να πουληθεί γρήγορα

με την τοκογλυφία, αμαρτία ενάντια στη φύση,

είναι το ψωμί σου πάντα από μπαγιάτικα ψίχουλα

είναι το ψωμί σου στεγνό σα χαρτί,

όχι με ορεινό σιτάρι, με δυνατό αλεύρι

με την τοκογλυφία η γραμμή γίνεται χοντρή

με την τοκογλυφία δεν υπάρχει καθαρή οροθεσία

κι ο άνθρωπος δεν μπορεί να βρει οικόπεδο να κατοικήσει.

Ο λιθοξόος εμποδίζεται να πλησιάσει την πέτρα του

ο υφαντής εμποδίζεται να πλησιάσει τον αργαλειό του

ΜΕ ΤΗΝ ΤΟΚΟΓΛΥΦΙΑ

το μαλλί δεν έρχεται στην αγορά

τα πρόβατα δεν αφήνουν κέρδος με την τοκογλυφία

Η τοκογλυφία είναι πανούκλα, η τοκογλυφία

αμβλύνει τη βελόνα στο χέρι του κοριτσιού

και διώχνει την επιδεξιότητα του κλώστη. Ο Πιέτρο Λομπάρντο*

δεν ήρθε με την τοκογλυφία

ο Ντούτσιο* δεν ήρθε με την τοκογλυφία

ούτε ο Πιέρο ντέλλα Φραντσέσκα*· ο Μπελλίνι* δεν ήρθε με

την τοκογλυφία

ούτε ζωγραφίστηκε η «La Calumnia*».

Δεν ήρθε με την τοκογλυφία ο Αντζέλικο*· δεν ήρθε ο Αμπρόγκιο Πραίντις*,

δεν ήρθε καμιά εκκλησιά με σκαλιστή πέτρα υπογραμμένη:

Adamo me fecit*,

ούτε με την τοκογλυφία ο Άγιος Τρόφιμος*

ούτε με την τοκογλυφία ο Άγιος Ιλαρίων*.

η τοκογλυφία σκουριάζει τη σμίλη

σκουριάζει την τέχνη και τον τεχνίτη

ροκανίζει την κλωστή στον αργαλειό

κανείς δε μαθαίνει να υφαίνει χρυσάφι στο σχέδιό της·

το θαλασσί πιάνει καρκίνο με την τοκογλυφία· η πορφύρα μένει

ακέντητη

το σμαράγδι δε βρίσκει κανένα Μέμλινγκ*

η τοκογλυφία σκοτώνει το παιδί στη μήτρα

σταματά τα ερωτόλογα του παλικαριού

φέρνει αποπληξία στο κρεβάτι, χώνεται

ανάμεσα στη μικρή νύφη και τον γαμπρό

CONTRA NATURAM*

έφεραν πόρνες για την Ελευσίνα*

τα πτώματα ρίχτηκαν με τα μούτρα στο συμπόσιο

με το πρόσταγμα της τοκογλυφίας

μτφρ.: Ηλιας Κυζηρακος


Canto: (πληθ. Cantos)· άσμα, ωδή.

harpes et luthes: άρπες και λαούτα (François Villon).

Γκοντζάγκα: Φραγκίσκος ο Β' (1484-1519), Μαρκήσιος. Έκανε τη Σχολή του στη Μάντουα Πρότυπο Φιλολογικό Κέντρο.

Πέτρο Λομπάρντο: (1445; - 1530;). Βενετσιάνος γλύπτης και αρχιτέκτονας.

Ντούτσιο: ντι Μπουονινσένια (1256-1319). Σιενέζος ζωγράφος. Η πρώτη μεγάλη προσωπικότητα της Ιταλοβυζαντινής Παράδοσης.

Πιέρο ντέλα Φραντσέσκα: (1415;-1492) Ζωγράφος.

Μπελλίνι: Τζιοβάνι (1426;-1510). Ζωγράφος της βενετσιάνικης Σχολής.

La calumnia: η συκοφαντία.

Αντζέλικο: Τζιοβάνι ντα Φιέζολε (1387- 1455). Ο γνωστός ως Φρα Αντζέλικο.

Αμπρόγκιο Πραίντις: Τζιοβάνι Αμπρόγκιο ντε Πρέντις· Ιταλός ζωγράφος. Γεννήθηκε το 1508 στο Μιλάνο.

Adamo me fecit: «Ο Άνταμο με δημιούργησε». Ο Άνταμο ήταν αρχιτέκτονας και γλύπτης.

Άγιος Τρόφιμος: μητρόπολη της γαλλικής πόλης Αρλ.

Άγιος Ιλαρίων: μοναστήρι στο Πουατιέ της Γαλλίας, που ιδρύθηκε πριν από τον 6ο αιώνα.

Μέμλινγκ: Χανς, Φλαμανδός ζωγράφος του 15 αι. Ήταν από τους επιφανέστερους ζωγράφους της Παλιάς Φλαμανδικής Σχολής.

Contra naturam: «ενάντια στη φύση»· η φράση είναι κοινή σε όλους τους Καθολικούς θεολόγους της Αναγέννησης.

Ελευσίνα: θρησκευτικό κέντρο των αρχαίων Ελλήνων.

Σημείωση: Ο Πάουντ άντλησε το υλικό της ποίησής του από την παγκόσμια λογοτεχνία όλων των εποχών. Η πολυμάθειά του όμως και η αναφορά του σε κείμενα ή ονόματα του παρελθόντος, παρ' όλες τις δυσκολίες που δημιουργεί στην κατανόηση του ποιήματος, όχι μόνο δεν το αποδυναμώνει, αλλά του δίνει όλη την απαραίτητη συγκινησιακή φόρτιση.

Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Με βάση το εισαγωγικό σημείωμα ν' απαντήσετε στις παρακάτω ερωτήσεις:

1. Ο ποιητής επισημαίνει τις ολέθριες συνέπειες της τοκογλυφίας με εικόνες που χαρακτηρίζονται για την ενάργειά τους και αναφέρονται στην πρακτική ζωή και την καλλιτεχνική δημιουργία: Συμφωνείτε μ' αυτή την άποψη; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας.

2. Δυο ήταν τα βασικά χαρακτηριστικά της ποίησης των εικονιστών: α) Η προσπάθειά τους να δώσουν ζωντάνια στην ποιητική έκφραση, β) Η αδιαφορία τους για το αν το θέμα είναι ή δεν είναι ποιητικό. Ανταποκρίνεται το ποίημα σ' αυτά τα δυο χαρακτηριστικά; Να υποστηρίξετε την άποψή σας.

ΓΡΑΠΤΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Το χρήμα είναι απαραίτητο, για να καλύψει το άτομο τις ανάγκες της ζωής του. Συχνά όμως γίνεται αυτοσκοπός και η αδιάκοπη και με κάθε τρόπο αναζήτηση του κέρδους ευτελίζει τη ζωή και διαφθείρει τις ανθρώπινες σχέσεις αφαιρώντας από το άτομο κάθε δημιουργικό κίνητρο. Να εκθέσετε και να τεκμηριώσετε τις απόψεις σας.

René Magritte (1898-1907), «Ανθρώπινη κατάσταση» II (1935)

René Magritte (1898-1907), Ανθρώπινη κατάσταση II (1935)