ΜΑΘΗΜΑ XLVI
LECTIO SEXTA ET QUADRAGESIMA
TO ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΜΦΕΡΟΝ ΜΠΑΙΝΕΙ
ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΟ ΑΤΟΜΙΚΟ
Στην αρχή του παρακάτω αποσπάσματος από το έργο του «De Finibus» ο Κικέρωνας αναπτύσσει τη φιλοσοφική θεωρία -που ήταν ιδιαίτερα προσφιλής στους Στωικούς- ότι το σύμπαν, αποτελεί ένα είδος πολιτείας κοινής για τους θεούς και τους ανθρώπους, και συμπεραίνει πως υποχρέωση του κάθε ατόμου είναι να τοποθετεί το καλό του συνόλου πάνω από την ατομική του ωφέλεια. Την υποχρέωση αυτή την εξειδικεύει στη συνέχεια αναφερόμενος στην τήρηση των νόμων, που αποσκοπούν στη γενική ευημερία, και στην αυτοθυσία για τη διαφύλαξη της ακεραιότητας της πατρίδας (βλ. και τις εισ. στα μαθ. VI και ΧΧΙΙ).
![H πολιτεία και ο πολίτης στη στωική φιλοσοφία [Ανθολόγιο Φιλοσοφικών Κειμένων Γ Γυμνασίου]](extras/images/link_int.png "H πολιτεία και ο πολίτης στη στωική φιλοσοφία [Ανθολόγιο Φιλοσοφικών Κειμένων Γ Γυμνασίου]"){kind=small}
Philosophi mundum censent regi numine deōrum; eum esse putant quasi commūnem urbem et civitātem hominum et deōrum, et unum quemque nostrum eius mundi esse partem; ex quo illud natūrā consequitur, ut* commūnem utilitātem nostrae anteponāmus. Ut enim leges omnium salūtem singulōrum salūti antepōnunt, sic vir bonus et sapiens et legibus parens consulit utilitāti omnium plus quam unīus alicuius aut suae. Nec magis vituperandus est proditor patriae quam proditor commūnis utilitātis, aut commūnis salūtis desertor propter suam utilitātem et salūtem. Ex quo fit, ut* laudandus is sit, qui pro re publicā cadat, quod decet cariōrem nobis esse patriam quam nosmet ipsos.
ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
philosophies -i ≤ φιλόσοφος mundus -i κόσμος censeo, censui, censum, censēre, 2 (+ απαρ.) πιστεύω, νομίζω regi απαρ. του παθ. ενεστ. του rego, rexi, rectum, regĕre, 3 κυβερνώ(1) numen -inis (ουδ.) η βούληση της θεότητας(2)· numen deōrum η θεία βούληση· numine ποιητ. αίτιο eum = mundum quasi (κάτι) σαν unusquique, unaquaeque, unumquidque (unumquodque) (αντ. αόρ.) ο καθένας ξεχωριστά nostrum (γεν. διαιρ.) από εμάς ex quo από αυτό το δεδομένο consequitur (απρόσ.) προκύπτει, συνεπάγεται natūrā από τη φύση· ex quo ...consequitur: από αυτό το δεδομένο προκύπτει (αυτό συνεπάγεται) ut ... anteponāmus ουσ. συμπερ. πρόταση ως επεξήγηση του illud utilitas -ātis (θ.) ωφέλεια, το καλό, ευημερία(3) antepōno, -posui, -positum, -ponĕre, 3 (ante + pono· + αιτ. και δοτ.) προκρίνω, βάζω κάτι πάνω από κάτι άλλο ut ... anteponāmus (την υποχρέωσή μας) να βάζουμε το γενικό καλό πάνω από το ατομικό ut ... antepōnunt παραβολ. πρόταση singuli -ae -a το κάθε άτομο ξεχωριστά(4)· | omnium salus η γενική ευημερία (αντίθ. singulōrum salus) unus aliquis ένας οποιοσδήποτε plus quam περισσότερο παρά vir bonus ... suae ο σωστός άνθρωπος φροντίζει περισσότερο για την ευημερία του συνόλου παρά για την ευημερία ενός οποιουδήποτε ατόμου ή τη δική του magis πιο πολύ vitupero, 1 επικρίνω proditor -ōris (αρσ.) ≃ προδότης(5) desertor -ōris (αρσ.) λιποτάκτης(6) nec magis ... salūtem και δεν πρέπει να επικρίνεται περισσότερο ο προδότης της πατρίδας παρά ο προδότης του κοινού συμφέροντος ή όποιος λιποτακτεί από τη γενική ευημερία για χάρη της ατομικής του ωφέλειας και ευημερίας fit (απρόσ. + ουσ. συμπ. πρόταση) συμβαίνει ώστε quod ... ipsos αιτιολ. πρόταση decet, decuit, decere, 2 (απρόσ. + απαρ.) αρμόζει(7) carus -a -um αγαπητός(8) nobis σε εμάς (δοτ. στο cariōrem) nosmet (met επιτ.) ipsos εμείς οι ίδιοι. |
Ετυμολογικά: 1. rex, regīna 2. κυρ. «νεύμα»· πρβ. νεύ-ω, νεύ-μα. 3. < utilis· πρβ. utor, usus 4. > singulāris 5. prodo ≃ προδίδω 6. < desero 7. πρβ. dedecus 8. > caritas
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
1. Οι ουσιαστικές συμπερασματικές προτάσεις (πρβ. τις επιρρηματικές συμπερασματικές, μάθ. XXXVII) εισάγονται με το ut (οι αρνητ. με το ut non, ut nemo, ut numquam κτλ.). Εκφέρονται με την υποτακτική του ενεστώτα (μετά από αρκτικούς χρόνους) ή του παρατατικού (μετά από ιστορικούς χρόνους), όπως δηλ. και οι τελικές, επιρρ. συμπερασματικές και βουλητικές προτάσεις.
2. Οι προτάσεις αυτές εκφράζουν (α) Αποτέλεσμα ή συνέπεια: χρησιμεύουν ως αντικείμενο ρημάτων που σημαίνουν «κατορθώνω»· π.χ. facio, efficio, perficio, κτλ. επίσης χρησιμεύουν ως υποκείμενο απρόσωπων ρημάτων που σημαίνουν «προκύπτει ότι» ή «βγαίνει το συμπέρασμα», όπως efficitur, (con)sequitur κτλ. (β) Γεγονός, συμβάν: χρησιμεύουν ως υποκείμενο απρόσωπων ρημάτων που σημαίνουν «συμβαίνει», όπως fit, accīdit, evenit, contingit κτλ. (γ) Κάτι που απομένει ή υπολείπεται: χρησιμεύουν ως υποκείμενο απρόσωπων ρημάτων ή εκφράσεων που σημαίνουν «απομένει» ή «υπολείπεται», όπως restat, relinquitur, reliquum est κτλ. (δ) Τέλος χρησιμεύουν ως υποκείμενο απρόσωπων εκφράσεων όπως satis est (φτάνει), tempus est (είναι καιρός), lex est (είναι νόμος), mos (consuetūdo) est (είναι συνήθεια) κτλ. Π.χ. Effēcit ut nautae inter se pugnārent (τα) κατάφερε ώστε οι ναύτες να πολεμήσουν μεταξύ τους.
Accĭdit ut ego ipse illĭc manērem συνέβη να μείνω εγώ ο ίδιος εκεί
Restat ut Brutum videāmus απομένει να δούμε το Βρούτο
Tempus est ut legāti abeant είναι καιρός να φύγουν οι απεσταλμένοι.
Οι προτάσεις αυτές αντιστοιχούν γενικά προς το τελικό απαρέμφατο της ελληνικής, που χρησιμεύει ως αντικείμενο ή υποκείμενο ρημάτων και εκφράσεων όπως: διαπράττομαι, κατεργάζομαι, ποιῶ· συμβαίνει· ὥρα (καιρὸς) ἐστί κτλ.
![Ουσιαστικές συμπερασματικές προτάσεις [πηγή: Ψηφιακά Εκπαιδευτικά Βοηθήματα-Υπουργείο Παιδείας δια βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων]](extras/images/link_ext.png "Ουσιαστικές συμπερασματικές προτάσεις [πηγή: Ψηφιακά Εκπαιδευτικά Βοηθήματα-Υπουργείο Παιδείας δια βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων]"){kind=small}
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
- Να αναγνωριστούν οι ουσιαστικές συμπερασματικές προτάσεις του κειμένου (εξάρτηση, εισαγωγή, εκφορά, ακολουθία των χρόνων)
- Να μετατραπούν οι κύριες προτάσεις σε ουσιαστικές συμπερασματικές ως υποκείμενο ή αντικείμενο των ρημάτων ή εκφράσεων που βρίσκονται μέσα σε παρένθεση.
Vituperandus est proditor patriae (sequitur)
Cicero in periculo erat (evēnit πρκ.)
Epistula ad Cicerōnem pervēnit (Gallus effēcit)
Pauca de sapiente dicam (relinquitur)
(Germāni) in fluminibus lavantur (Est consuetūdo Germanōrum) - Eum...deōrum: να γίνει συντακτική ανάλυση
- Ut... antepōnunt: τι είδους πρόταση είναι; ποια λέξη της κύριας πρότασης μας βοηθάει να τη χαρακτηρίσουμε;
- Να μεταφραστούν οι παρακάτω προτάσεις στα λατινικά:
Συμβαίνει να μη βρίσκεται σπίτι (domi sum)
Ο Κάμιλλος κατόρθωσε να ελευθερωθεί (liberor) η Ρώμη.
Πώς να μην πεθάνετε απ' την πείνα!
Profēcit poto Mithridātes saepe venēno
toxica ne possent(1) saeva nocēre sibi.
Tu quoque cavisti cenando tam male semper
ne possis umquam, Cinna, perīre fame.
(Μαρτιάλης 5, 76)
Με το να παίρνει συχνά δηλητήριο ο Μιθριδάτης
κατάφερε να μην τον πιάνουν οι τοξικές ουσίες.
Έτσι κι εσύ, Κίννα: φρόντισες πάντα να υποσιτίζεσαι,
για να μη φοβάσαι το θάνατο από πείνα!
1. ne possent (ποιητ.) = ut non possent.