Παράσταση από σαρκοφάγο με τους άθλους του Ηρακλή (από τη Ρώμη· 235-240 μ.Χ.)

 

Ο ΗΡΑΚΛΗΣ ΣΤΗΝ ΙΤΑΛΙΑ

 

Κοντά στον Τίβερη, στο χώρο όπου αργότερα ιδρύθηκε η Ρώμη, ο θηριώδης Κάκος έκλεψε από τον Ηρακλή τα βόδια του Γηρυόνη. Ο Ηρακλής τον σκότωσε και πήρε πίσω τα βόδια του. Ο μύθος αναφέρει πως στη συνέχεια ο Εύανδρος – που κυβερνούσε εκείνον τον τόπο – αναγνώρισε τον Ηρακλή ως γιο του Δία και του έστησε ένα μεγαλόπρεπο βωμό, την Ara Maxima, όπου οι μεταγενέστεροι τον τιμούσαν. Ο μύθος αυτός ήταν ιδιαίτερα αγαπητός στους ποιητές και πεζογράφους των χρόνων του Αυγούστου.

Hercules boves Geryŏnis ex Hispaniā in eum locum adduxisse* dicitur, ubi postea Rōmulus urbem Rōmam condidit. Prope Tiberim fluvium Hercules boves refecisse* fertur et ipse de viā fessus ibi dormivisse*. Tum Cacus pastor, fretus viribus, boves quosdam in speluncam caudis traxit aversos. Ubi Hercules, e somno excitātus, gregem aspexit et partem abesse sensit, pergit ad proximan speluncam; sed postquam boum vestigia foras versa vidit, confūsus gregem ex loco infesto amovēre coepit. Sed bovum mugītus ex speluncā audītus Herculem convertit. Tum Cacus, vi prohibēre eum conātus, Herculis clavā interficitur.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
Hercules -is (i) ο Ηρακλής bos, bovis (αρσ.) ≃ βόδι Geryon -ŏnis (Geryŏnes -ae) ο Γηρυόνης addūco, -duxi, -ductum, -ducĕre, 3 οδηγώ (κάπου) ubi (επίρρ. αναφ.) όπου urbs, urbis (θ) πόλη (η Ρώμη) prope (πρόθ. + αιτ.) κοντά σε fluvius -ii ποτάμι(1) reficio, -fēci, -fectum, -ficĕre, 3* (re + facio) αναψύχω, ξεκουράζω fertur( γ' πρόσ. παθ. ενεστ. του fero· + απαρεμφ.) λέγεται ότι = dicitur via -ae δρόμος· de via από το δρόμο fessus -a -um κουρασμένος dormio, 4 κοιμάμαι(2) Cacus -i ο Κάκος pastor -ōris βοσκός(3) fretus -a -um (+ αφ.) αυτός που έχει πεποίθηση, εμπιστοσύνη quidam, quaedam, quoddam (αόρ. αντ.) κάποιος spēlunca -ae σπηλιά(4) cauda -ae ουρά traho, traxi, tractum, trahĕre, 3 τραβώ(5) aversus -a -um (μτχ. παθ. πρκ. του averto) γυρισμένος ανάποδα grex, gregis (αρσ.) κοπάδι(6) pars -partis (θ.) μέρος		sentio, sensi, sensum, sentīre, 4 καταλαβαίνω absum, afui, abesse (ab + sum) απουσιάζω, λείπω pergo, perrēxi, perrectum, pergĕre, 3 κατευθύνομαι προς proximus -a -um πολύ κοντινός vestigium -ii (i) ίχνος, αποτύπωμα, πατημασιά foras (επίρρ.) προς τα έξω(7) versus -a -um (μτχ. παθ. πρκ. του verto· πρβ. aversus) στραμμένος confundo, -fūdi, -fūsum, -fundĕre, 3 (cum + fundo) συγχέω· confūsus μπερδεμένος, σε αμηχανία infestus -a -um εχθρικός amoveo, -mōvi, -mōtum, -movēre, 2 (a + moveo) απομακρύνω coepi, απαρ. coepisse (ελλειπτ.) άρχισα mugītus -us (αρσ.) ≃ μουγκρητό· mugītus ex spelunca audītus μουγκρητό που ακούστηκε από τη σπηλιά converto, -verti, -versum, -vertĕre, 3 (cum + verto) γυρίζω (κάποιον) προς τα πίσω prohibeo, -hibui, -hibitum, -hibēre, 2 (pro + habeo) εμποδίζω conor, αποθ. 1 ( + απαρ.) προσπαθώ clava -ae ρόπαλο

 

Ετυμολογικά: 1. flumen 2. δαρ-θάνω = κοιμάμαι 3. > πάστορας = ιερέας 4. < αρχ. σπήλυγγα, αιτ. του σπήλυγξ 5. ex-traho- πρβ. τρακτέρ << γαλλ. 6 ἀ-γείρω = συγκεντρώνω 7. θύρα.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1. Το απαρέμφατο του ενεργητικού παρακειμένου σχηματίζεται ως εξής:

θέμα του παρακειμένου + isse

π.χ. adporto, adportāv-i, adportav-isse· reficio, refēc-i, refec-isse κτλ.

2. To απαρέμφατο του παρακειμένου είναι πάντοτε ειδικό. Το υποκείμενο του βρίσκεται σε αιτιατική και δηλώνεται, είτε πρόκειται για ετεροπροσωπία είτε για ταυτοπροσωπία (βλ. το μάθ. VII) π.χ. Legātus hostes advenisse dicit ο απεσταλμένος λέει ότι έφτασαν οι εχθροί. Legātus se advenisse dicit ο απεσταλμένος λέει ότι έφτασε (ο ίδιος).

3. Με τους παθητικούς τύπους των λεκτικών και δοξαστικών ρημάτων το υποκείμενο του ρήματος και του ειδικού απαρεμφάτου είναι το ίδιο (ταυτοπροσωπία) και βρίσκεται σε πτώση ονομαστική. Προσοχή όμως: στην περίπτωση αυτή το ρήμα είναι προσωπικό (όχι απρόσωπο, όπως: ὁμολογεῖται τὴν πόλιν ἀρχαιοτάτην εἶναι) και πρέπει να συμφωνεί με το υποκείμενο στον αριθμό και στο πρόσωπο. Π.χ. Hercules boves in eum locum adduxisse dicitur (fertur, nuntiātur, existimātur) λέγεται (αναγγέλλεται, πιστεύεται) ότι ο Ηρακλής οδήγησε τα βόδια σε αυτό τον τόπο.

Hostes advenisse dicuntur (nuntiantur, existimantur) = Λέγεται (αναγγέλλεται, πιστεύεται) ότι οι εχθροί έφτασαν.

4. Η αόρ. αντωνυμία quidam, quaedam, quoddam (quiddam ως ουσιαστική· βλ. τη Γραμματική για την κλίση) χρησιμοποιείται επιθετικά (ή ουσιαστικά) σε καταφατικές προτάσεις για πρόσωπα ή πράγματα που δ ε θ έ λ ο υ μ ε (ή δεν μπορούμε) ν α π ρ ο σ δ ι ο ρ ί σ ο υ μ ε πιο συγκεκριμένα, π.χ. quidam dixit είπε κάποιος· homo quidam dixit είπε κάποιος άνθρωπος.

5. Το ουσιαστικό bos κλίνεται ως εξής: bos, bovis, bovi, bovem, bos, bove. Boves, boum (bovum), bubus (bobus), boves, boves, bubus (bobus).

 

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Να αλλάξει η σύνταξη των παρακάτω προτάσεων σε απαρεμφατική με εξάρτηση από παθητικά ρήματα, όπως dicor, existimor, nuntior,feror κτλ. π.χ. Hercules boves in eum locum adduxit = Hercules boves in eum locum adduxisse dicitur.
   Rōmulus urbem Rōmam condidit (dicor) =
   Cacus boves quosdam in speluncam traxit (feror) =
   Hercules gregem aspexit (existimor) =
   Boves mugivērunt (mugio, 4) (dicor) =
   Hercules Cacum interfēcit (feror) =
   Incolae eius loci Herculem honoravērunt (dicor) =
2. Pulcher bos (βλ. τη Γραμματική για την κλίση του bos), magna vis: να κλιθούν μαζί.
3. Να συμπληρωθούν τα κενά με το σωστό τύπο της αντωνυμίας quidam μετά το αντίστοιχο ουσιαστικό.
   Pastor.......................... boves amōvit
   Cacus boves in speluncam ......................... adduxit 
   Hercules vestigia ........................ vidit
   Galli........................Germānos ingenti magnitudine corporum esse praedicābant
   Nonnulli cum familiaribus.................... querebantur
4. Να αναγνωριστούν συντακτικά οι παρακάτω λέξεις: caudis, abesse, amovēre, bovum, vi, conātus (ενεργητική ή παθητική σημασία;), clavā.
5. Να μεταφραστούν στα λατινικά οι προτάσεις:
   Λέγεται ότι ο Κάκος προσπάθησε (tempto,1) να τον εμποδίσει με τη βία.
   Αναγγέλλεται ότι οι αρχηγοί παρέδωσαν τα όπλα.

 

Πολλές προσκλήσεις ή νηστεία;! Numquam se cenasse domi Philo iurat, et hoc est: non cenat, quotiens nemo vocāvit eum. (Μαρτιάλης 5,47) Ο Φίλωνας ορκίζεται πως σπίτι του ποτέ δε δείπνησε· αλήθεια είναι: όταν κανείς δεν τον καλεί, δεν τρώει!