Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΚΑΙΣΑΡΑ ΣΤΗ ΓΑΛΑΤΙΑ

 

Οι επιχειρήσεις του Καίσαρα στη Γαλατία κράτησαν από το 58 μέχρι το 52 π.Χ. Ένας από τους πιο γενναίους αντιπάλους του ήταν ο Vercingétorix, ο οποίος το 52 π.Χ. αναδείχθηκε εθνικός ήρωας και ηγέτης των γαλατικών δυνάμεων ενάντια στη ρωμαϊκή κυριαρχία· αντιμετώπισε τα στρατεύματα του Καίσαρα με επιτυχία στην ορεινή πόλη Gergovia, ιδιαίτερη πατρίδα του, αλλά τελικά ηττήθηκε στη μάχη της Alesia. Με τη μάχη αυτή ολοκληρώθηκε η υποταγή της Γαλατίας, η οποία στο εξής γίνεται ρωμαϊκή επαρχία.

Nostri, postquam pila in hostes misērunt, gladiis rem gerunt. Repente post tergum equitātus cernitur*; cohortes appropinquant; hostes terga vertunt ac fugiunt; eis equites occurrunt. Fit magna caedes. Sedulius, dux et princeps Lemovīcum, occiditur*; dux Arvernōrum vivus in fugā comprehenditur*; signa militaria LXXIIII (septuaginta quattuor) ad Caesarem referuntur*; magnus numerus hostium capitur* atque interficitur*; reliqui ex fugā in civitātes discēdunt. Postero die ad Caesarem legati mittuntur*. Caesar iubet arma tradi* ac principes prodūci*. Ipse pro castris consēdit; eo duces producuntur*. Vercingetorix deditur*, arma proiciuntur*.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
nostri ενν. οι Ρωμαίοι pilum -i ακόντιο mitto, misi, missum, mittĕre, 3 ρίχνω gladius -i ξίφος(1) rem gero μάχομαι tergum -i πλάτη, νώτα· post tergum στα νώτα equitātus -us ιππικό(2) cerno, crevi, cretum*, cernĕre, 3 ≃ δια-κρίνω cohors, cohortis (θ.) κοόρτη (η λεγεώνα περιλάμβανε 10 κοόρτεις) appropinquo, 1 πλησιάζω (3) terga verto στρέφω τα νώτα, το βάζω στα πόδια· verto, verti, versum, vertĕre, 3 στρέφω(4) fugio, fūgi, fugitum, fugĕre, 3* ≃ φεύγω eques -itis ιππέας (5) occurro, occurri (και occucurri), occursum, occurrĕre, 3 (ob + curro = τρέχω) + δοτ. επιτίθεμαι fio, factus sum, fieri γίνομαι Sedulius -i (-i) ο Σεδούλιος princeps -ipis ηγεμόνας(6) Lemovīces -um οι Λεμόβικες, Γαλατικό έθνος occīdo, -cīdi, cīsum, -cidĕre, 3 (ob + caedo = κόβω) σκοτώνω Arverni -ōrum οι Αρβέρνοι, έθνος της Γαλατίας vivus -a -um ζωντανός fuga -ae ≃ φυγή comprehendo, -prehendi, -prehensum, -prehendĕre, 3 (cum + prehendo) συλλαμβάνω		signum -i σημαία(7) militāris, -is, -e στρατιωτικός(8) refero, -tuli, -lātum, -ferre, 3 (re + fero) παραδίδω numerus -i αριθμός (9) reliquus -a -um υπόλοιπος ex fuga μετά τη φυγή discēdo, -cessi, -cessum, -cedĕre, 3 (dis + cedo) αποχωρώ, σκορπίζομαι posterus -a -um επόμενος· postero die την επόμενη μέρα legātus -i απεσταλμένος, πρεσβευτής (πρβ. τα μαθ. VI και XIII) arma -ōrum (μόνο πληθ.) όπλα(10) trado, -didi, -ditum, -dĕre, 3 (trans + do) παραδίδω prodūco, -duxi, -ductum, -ducĕre, 3 (pro + duco οδηγώ) οδηγώ (μπροστά)(11) ipse ενν. ο Καίσαρας pro (πρόθ. + αφ.) μπροστά dedo, -didi, -ditum, -dĕre, 3 παραδίδω Vercingetorix -igis ο Βερκιγγετόριγας proicio, -iēci, -iectum, -icĕre, 3 (pro + iacio) ρίχνω, πετάω, καταθέτω consido, -sēdi, -sessum, -sidere, 3 (cum +sido = καθίζω) κάθομαι = «καθίζω τον εαυτό μου», παίρνω θέση(12) eo (επίρρ.) εκεί.

 

Ετυμολογικά: 1. πρβ. γλαδιόλα (από το σχήμα) < υποκορ. gladiolus 2. equus, equestris 3. ad + propinquo = πλησιάζω· prope, proximus 4. animadverto < animum adverto 5. < equus 6. > πρίγκιπας 7. πρβ. σινιάλο << ιτ. 8. < miles 9. πρβ. νούμερο << ιτ. 10 > άρματα > αρματολός 11. dux 12. πρβ. sedeo = είμαι καθισμένος.

 

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1. Η οριστική του παθητικού ενεστώτα της γ'συζυγίας σχηματίζεται ως εξής:

ενεστωτικό θέμα + συνδ. φωνήεντα + βασικές καταλ. της παθητικής φωνής

 

	Ενικός	Πληθυντικός
α' β' γ'	lego-r lege-ris legi-tur	legi-mur legi-mini legu-ntur

2. Το απαρέμφατο του παθητικού ενεστώτα λήγει σε -i: leg-i

3. Όμοια κλίνονται και τα αποθετικά ρήματα της γ' συζυγίας. Για τα ρήματα της κατηγορίας του capio (στα οποία περιλαμβάνονται και τα αποθετικά morior πεθαίνω· gradior βαδίζω· patior ανέχομαι) και για το fero ισχύουν οι ιδιαιτερότητες που επισημάναμε στο μάθημα XIV: capi-or, cape-ris, capĭ-tur, capĭ-mur, capi- mini, capi-u-ntur· fer-or, fer-ris, fer-tur, fer-i-mur, fer-i-mini, fer-u- ntur.

4. Η οριστική του παθητικού μέλλοντα της γ' και δ' συζυγίας σχηματίζεται με αντικατάσταση των βασικών ενεργητικών καταλήξεων από τις παθητικές, στους αντίστοιχους ενεργητικούς μέλλοντες: Lega(m): lega-r· lege(s): legē-ris, κτλ.· audia(m): audia-r· audie(s): audiē-ris, κτλ. Τα ίδια ισχύουν και για τον παθητικό μέλλοντα της α' και β' συζυγίας με εξαίρεση το β' ενικό πρόσωπο: amābo-r, amabe-ris, amabi-tur κτλ. delēbo-r, delebe-ris, delebi-tur κτλ.

5. Ως παθητικό του facio χρησιμοποιείται το ρήμα fio, factus sum, fieri γίνομαι. To ρήμα αυτό στους τύπους που παράγονται από το ενεστωτικό θέμα κλίνεται όπως το audio (fio, fis, fit κτλ.), με εξαίρεση το απαρέμφατο fi-eri και την υποτακτική του παρατατικού fi-erem. Όταν το facio είναι σύνθετο με πρόθεση, σχηματίζει κανονικά την παθητική φωνή· π.χ. interficio: interficior.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Να συμπληρωθεί ο κατάλληλος τύπος του παθητικού ενεστώτα των ρημάτων που είναι σε παρένθεση. Προσοχή στον τονισμό!
   Pila in hostes......................... (mitto)
   Nostri post tergum.........................(cerno)
   Duces in pugnā.........................(occīdo)
   Ego vivus.........................(comprehendo)
   Vos in proelio......................... (interficio)
   Tu in proelio......................... (capio)
2. Να μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική και να δηλωθεί το ποιητικό αίτιο:
   π.χ. Plinius tres apros capit = Tres apri a Plinio capiuntur.
   Imperātor hostes vincit =
   Terror Cassium concutit =
   Rōmāni magnum numerum hostium capiunt =
   Nos arma proicimus =
   Vos legātos mittitis =
3. Να αντικατασταθεί το ενεργητικό απαρέμφατο με παθητικό και να γίνουν οι απαραίτητες αλλαγές (βλ. το μάθ. XV):
   Caesar Gallos (Γαλάτες) arma tradere iubet
   Caesar Gallos principes producere iubet
   Caesar milites arma mittere iubet
4. Να γίνει η άσκηση I με το ρήμα στον παθητικό μέλλοντα.
5. Να μεταφραστεί στα λατινικά η παρακάτω πρόταση:
   Οι αρχηγοί των Γαλατών συλλαμβάνονται ζωντανοί.

 

Πρόκειται για παρεξήγηση! Hesterno fetēre mero qui credit Acerram fallitur: in lucem semper Acerra bibit. (Μαρτιάλης 1, 28) Όποιος φαντάζεται πως ο Ακέρρας βρωμάει χτεσινό κρασί έχει λάθος: ο Ακέρρας πίνει πάντα μέχρι πρωίας!