Η ΡΩΜΗ ΚΑΙ Η ΚΑΡΧΗΔΟΝΑ
Η Ρώμη και η Καρχηδόνα συνέδεσαν τις τύχες τους με τρεις πολέμους σε διάστημα 120 περίπου χρόνων. Ο δεύτερος Καρχηδονιακός πόλεμος (218-202 π.Χ.) υπήρξε μια τόσο οδυνηρή εμπειρία για τους Ρωμαίους, ώστε η ανάγκη της διατήρησης ή της καταστροφής της Καρχηδόνας να αποτελέσει στις επόμενες δεκαετίες το επίκεντρο μιας ζωηρής πολιτικής διαμάχης. Ο ιστορικός Σαλλούστιος (και άλλοι ιστορικοί) αποδίδει έναν καθοριστικό ρόλο στην εξαφάνιση του «φόβου των Καρχηδονίων», όσο αφορά την εξέλιξη των ηθών στη Ρώμη (βλ. το μάθ. IV). Οι Ρωμαίοι είδαν τη νίκη τους στο δεύτερο Καρχηδονιακό πόλεμο ως θρίαμβο της αντοχής και της καρτερίας τους (constantia) παρά τις αλλεπάλληλες ήττες που υπέστησαν από τον Αννίβα. Στον τελευταίο αναγνώρισαν φυσικά και στρατιωτικά προσόντα, αλλά υπογράμμισαν τα ηθικά του ελαττώματα (σκληρότητα, δολιότητα, ασέβεια) που στα μάτια τους προδίκαζαν την τελική του ήττα.
Απεικόνιση τον Αννίβα σε αργυρό νόμισμα (τέλος του 3ου αι. π.Χ.).
Hannibal, dux Carthaginiensis, VI et XX annos natus, omnes gentes Hispaniae bello superāvit* et Saguntum vi expugnāvit*. Postea Alpes, quae Italiam ab Galliā seiungunt, cum elephantis transiit*. Ubi in Italiā fuit, apud Ticīnum, Trebiam, Trasumēnum et Cannas copias Rōmanōrum profligāvit* et delēvit*. Populus Rōmānus cladem Cannensem pavidus audīvit*. In agro Falerno Hannibal ex insidiis Fabii Maximi se expedīvit*. Postquam XIV annos in Italiā complēvit*, Carthaginienses eum in Africam revocavērunt*. Ibi Hannibal bellum cum Rōmānis componere frustra cupīvit*. Denique cum P. Scipiōne apud Zamam dimicāvit*, sed Rōmāni victoriam reportavērunt*.
ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ |
||
Hannibal -alis ο Αννίβας dux -cis (αρσ.) αρχηγός, στρατηγός(1) Carthaginiensis -is -e Καρχηδόνιος, επιθ. (ουσ. -is, -is) VI et XX (sex et viginti ≃ ἕξ καί εἴκοσι) annos natus 26 χρονών gens, gentis (θ.) έθνος, λαός Hispania -ae η Ισπανία supero, 1 νικώ(2) Saguntum -i το Σάγουντο (πόλη της Ισπανίας) Alpes -ium οι Άλπεις ab (πρόθ. + αφ.) από seiungo, 3 χωρίζω elephas -ntis (αρσ.) και elephantus -i (ετερόκλιτο) ελέφαντας transeo, -ii, -itum, -īre (trans + eo πηγαίνω) περνώ, διέρχομαι(3) ubi (χρον. σύνδ.) όταν fuit γ' εν. του πρκ. του sum apud (προθ. + αιτ.) κοντά Ticīnus -i ο ποταμός Τίκινος Trebia -ae (αρσ.) ο ποταμός Τρεβίας Trasumēnus -i η λίμνη Τρασιμένη |
Cannae -ārum οι Κάννες copiae -ārum (πληθ.) στρατιωτικές δυνάμεις(4) proflīgo, 1 κατατροπώνω clades -is (θ.) καταστροφή, συντριβή(5) Cannensis -is -e των Καννών pavidus -a -um έντρομος ager Falernus ο «Φαλερνός αγρός», περιοχή της Καμπανίας expedio, 4 απελευθερώνω(6) -me ξεφεύγω, ξεγλιστρώ postquam (χρον. σύνδ.) αφού XIV (quattuordecim) ≃ δεκατέσσερις compleo, 2 συμπληρώνω(7) revoco, 1 ανακαλώ compōno, 3 ( bellum) τελειώνω τον πόλεμο (με συνθήκη) frustra (επίρρ.) μάταια cupio, 3* (+ απαρ.) επιθυμώ (βλ. το μάθ. XIV) Publius Scipio ο Πόπλιος Σκιπίωνας dimico, 1 αγωνίζομαι, δίνω μάχη victoria -ae νίκη reporto, 1 (re + porto) κερδίζω (τη νίκη) |
Ετυμολογικά: 1. > δούκας 2. < super ≃ ὑπέρ 3. πρβ. τράνζιτ 4. copia = πλήθος· πρβ. (φωτο)κόπια 5. κλάω 6. ex+pes ≃ πόδι· πρβ. ἐκποδών 7. πρβ. κομπλέ << γαλλ.· plē-nus
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
1. Από το θέμα του παρακειμένου σχηματίζονται ο ενεργητικός παρακείμενος, ο υπερσυντέλικος και ο συντελεσμένος μέλλοντας. Για την α', β' και δ' συζυγία ο χρονικός χαρακτήρας όλων των χρόνων που σχηματίζονται από το θέμα του παρακειμένου κανονικά είναι το -ν-. Έτσι το θέμα του παρακειμένου διαμορφώνεται σε: amāv-, delēv-, audīv-. Οι ειδικές καταλήξεις της οριστικής του παρακειμένου και των τεσσάρων συζυγιών είναι:
| -i, -isti, -it, -imus, -istis, -ērunt |
ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΤΟΥ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΥ ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΥ
| Α' συζυγία | Β' συζυγία | Δ' συζυγία | Sum |
|---|---|---|---|
| amāv-i amav-isti amāv-it amav-imus amav-istis amav-ērunt |
delēv-i delev-isti delēv-it delev-imus delev-istis delev-ērunt |
audīv-i audiv-isti audīv-it audiv-imus audiv-istis audiv-ērunt |
fu-i (θέμα fu-) fu-isti fu-it fu-imus fu-istis fu-ērunt |
Σημ.: Ανάμεσα σε όμοια φωνήεντα (αλλά και σε άλλες περιπτώσεις) το -ν- του παρακειμένου συχνά παθαίνει συγκοπή και μπορεί να ακολουθήσει συναίρεση π.χ. audī-v-i > áudii· audi-v- isti > audisti.
2. Οι χρόνοι των ρημάτων με βάση τους οποίους σχηματίζουμε τους υπόλοιπους λέγονται αρχικοί και είναι οι εξής: ο ενεστώτας (ενεστωτικό θέμα), ο παρακείμενος (θέμα του παρακειμένου), το σουπίνο (θέμα του σουπίνου) και το απαρέμφατο του ενεστώτα.
Το σουπίνο σχηματίζεται ως εξής:
| ρηματ. θέμα + καταλ. -tum (ή sum)· π.χ. amā-tum). |
amo, amāvi,
amātum, amāre
deleo, delēvi, delētum, delēre
audio, audīvi, audītum, audīre
3. Οι χρονικές προτάσεις που εισάγονται με το postquam (αφού), ubi και ut (όταν, μόλις) και simul (μόλις) εκφράζουν το προτερόχρονο· όταν αναφέρονται στο παρελθόν, συνήθως εκφέρονται με την οριστική του παρακειμένου.
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
- Να συμπληρωθούν οι σωστές καταλήξεις του παρακειμένου.
Προσοχή στον τονισμό!
Carthaginienses Saguntum expugnavant......... .
Nos Rōmānos bello superav............ .
Carthaginienses Alpes transi............ .
Vos exercitum profligav............ et delev..................... .
Tu XIV annos in Italia complev............... .
Rōmāni diu principes (κύριοι) terrārum fu............... .
Nos ducem ex Italiā revocav............. .
Vos apud Cannas dimicav............. . - Να σχηματιστούν τρεις προτάσεις με τα ρήματα transfero, claudo, compōno στο απαρέμφατο, με ρήμα εξάρτησης το cupio.
- Omnes gentes: Να κλιθούν μαζί.
- Να τονιστούν οι λέξεις: Hannibalis, Hispaniae, elephas, Trebiam, Ticinum.
- Να χαρακτηριστούν συντακτικά οι τύποι: vi (πρβ. βίᾳ εἷλον τό χωρίον)· cum elephantis (πρβ. κατέπλευσεν ναυσίν εἴκοσι).
- Να συμπληρωθεί το postquam ή το ubi:
.....................Hannibal Saguntum expugnāvit, in Italiam transiit.
Terror (τρόμος) Romānos occupāvit,..................... cladem Cannensem audivērunt.
...................... bellum componere frustra cupīvit, cum P. Scipiōne dimicāvit.
Να γιατρός, να μάλαμα!
Languēbam: sed tu
comitātus protinus ad me venisti centum, Symmache, discipulis. Centum me tetigēre manus Aquilōne gelātae. Non habui febrem, Symmache, nunc habeo. (Μαρτιάλης 5,9) Στην αδιαθεσία μου έτρεξες, Σύμμαχε, παρέα με τους εκατό σου βοηθούς. Χέρια εκατό με άγγιξαν, παγωμένα απ' το βοριά· τότε δεν είχα πυρετό, Σύμμαχε, τώρα όμως έχω. |