Η ΕΓΚΑΘΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ
ΣΤΗ ΡΩΜΗ
Τον6ο αιώνα π.Χ. η Ρώμη περιέρχεται στην ετρουσκική κυριαρχία. Οι τελευταίοι βασιλιάδεςτης, οι Ταρκύνιοι, είναι Ετρούσκοι. Γύρω στα 510 π.Χ. όμως ο Ταρκύνιος ο Υπερήφανος(TarquiniusSuperbus) εκδιώκεται απότη Ρώμη και εγκαθιδρύεται η «δημοκρατία» ή, όπως έλεγαν οι Ρωμαίοι, η ελεύθερηπολιτεία (liberares publica). Οι Ρωμαίοι δεδιατήρησαν την ανάμνηση του ξένου ζυγού, μόνο την ανάμνηση της βασιλείας. Την εκδίωξητου Ταρκυνίου τη συνέδεσαν με την προσβολή που έκανε ο γιος του Σέξτος (Sextus) στη γυναίκα τουΤαρκύνιου Κολλατίνου (Tarquinius Collatīnus) Λουκρητία, με αποτέλεσμαο Ιούνιος Βρούτος (Iunius Brutus) να καλέσει το λαόσε εξέγερση. Η στάση της Λουκρητίας προβαλλόταν στη Ρώμη ως υπόδειγμα γυναικείαςαρετής (pudicitia)· επισημαίνουμε ακόμη ότιστην περίοδο της δημοκρατίας οι λέξεις rex (βασιλιάς) και regnum(βασίλειο) είχαν έντονα αρνητικό περιεχόμενο.
Tarquinius Superbus, septimus atque ultimus regum, hocmodo imperium perdit*. Filius eius Sextus Tarquinius pudicitiam Lucrētiae,uxōris Collatīni laedit*. Marītus et pater et Iunius Brutus eam maestaminveniunt*. Illis femina cum lacrimis iniuriam aperit* et cultro se ipsaminterficit . Brutus ex vulnere dolōre magno cultrumextrahit* et delictum punīre parat. Populum concitat et Tarquinio imperiumadimit*. Liber iam populus Rōmānus duo consules, Iunium Brutum et TarquiniumCollatīnum, deligere* constituit*.
Κεφάλι του «Βρούτου» (3ος αι. π.Χ.). |  |
ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ | ||
septimus -a -um ≃ έβδομος(1) atque (σύνδ.) και rex, rēgis βασιλιάς(2) modus -i τρόπος(3)· hoc modo (αφαιρ.του τρόπου) με αυτό τον τρόπο imperium -ii (i) εξουσία(4) perdo, 3 χάνω pudicitia -ae «τιμή», αιδημοσύνη, αγνότητα uxor -ōris (θ.) σύζυγος (η) laedo, 3 βλάπτω, προσβάλλω marītus -i σύζυγος (ο) pater -tris (αρσ.) ≃ πατέρας maestus -a -um περίλυπος invenio, 4 (+ 2 αιτ.) βρίσκω illis δοτ. πληθ. του ille, illa, illud εκείνος fēmina -ae γυναίκα(5) lacrima -ae ≃ δάκρυ(6) aperio, 4 ( + αιτ. και δοτ.) αποκαλύπτω (βλ. το μάθ. XIV) | culter -tri μαχαίρι se ipsam τον εαυτό της· se ipsam interficit αυτοκτονεί interficio, 3* σκοτώνω (βλ. το μάθ. XIV ) vulnus -eris (ουδ.) τραύμα(7)· ex vulnere από το τραύμα dolor -ōris (αρσ.) πόνος, οδύνη dolōre αφ. του τρόπου extraho, 3 βγάζω (τραβώντας) delictum -i έγκλημα punio, 4 τιμωρώ(8) paro, 1 (+απαρ.) ετοιμάζομαι να concito, 1 ξεσηκώνω adimo, 3 (+ αιτ. και δοτ. του προσώπου) αφαιρώ iam (επίρρ.) πια duo, duae, duo ≃ δύο consul -is ύπατος deligo, 3 εκλέγω constituo, 3 (+ απαρ.) αποφασίζω να |
Ετυμολογικά: 1. < septem ≃ ἑπτά 2.> ρήγας· πρβ. rēgīna, rēgius 3. πρβ. μόδα, μοντέλο << ιτ. 4. impero· ιμπεριαλισμός << γαλλ. 5. θη-λυκός, θη-λάζω, fi-lius 6. < δάκρυ-μα 7. ουλή 8. ποινή ≥ poena
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
1.Η οριστική του ενεργητικού ενεστώτα της δ' συζυγίας (θέμ. audi-) σχηματίζεται ως εξής:
| ενεστωτικό θέμα + βασικές καταλήξεις |
Η οριστική του ενεργητικού ενεστώτα της γ' συζυγίας (θέμ. leg-) σχηματίζεται ως εξής:
| ενεστωτικό θέμα + συνδ. φων. + βασικές καταλήξεις |
| Γ' συζυγία | Δ' συζυγία | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| α' β' γ' |
|
| ||||
2. Τα απαρέμφατα του ενεργητικού ενεστώτα σχηματίζονται ως εξής:
| audī-re (δ' συζ.):ενεστωτικό θέμα + κατάληξη -re |
| lege-re (γ' συζ.): ενεστωτικό θέμα + συνδ. φων. + κατάληξη -re |
Η γ' συζυγία έχει βραχύχρονο συνδετ. φωνήεν (legĕ-re) και η δ' μακρόχρονο θεματικό φωνήεν (audī-re). Προσοχή λοιπόν στον τονισμό: légimus, légitis, αλλά audīmus, audītis.
3. Ο παρατατικός της γ' και δ' συζυγίας σχηματίζεται όπως και της α' και β' συζυγίας,με τη διαφορά ότι παρεμβάλλεται το φωνήεν -ē- ανάμεσα στο ενεστωτικό θέμα και στο πρόσφυμα -ba-: legē-bam, audiē-bam.
![Ενεργητική φωνή - Γ, Δ συζυγία [πηγή: Ψηφιακά Εκπαιδευτικά Βοηθήματα-Υπουργείο Παιδείας δια βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων]](extras/images/link_ext.png "Ενεργητική φωνή - Γ, Δ συζυγία [πηγή: Ψηφιακά Εκπαιδευτικά Βοηθήματα-Υπουργείο Παιδείας δια βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων]"){kind=small}
4. Η δεικτ. αντων. hic haec hoc δηλώνειπρόσωπο ή πράγμα κοντινό (τοπικά ή χρονικά) σε αυτόν που μιλάει (= οὗτος)· η δεικτική αντωνυμία ille illa illud δηλώνειπρόσωπο ή πράγμα απομακρυσμένο (=ἐκεῖνος). Η hic μπορεί να αναφέρεται και στα επόμενα (hoc modo perdit- πρβ. τάδε λέγει).Για την κλίση της βλ. τη Γραμματική. Η δεικτική αντωνυμία ipse ipsa ipsum χρησιμοποιείταιως οριστική = αυτός ο ίδιος· π.χ. ipse pater (αὐτός ὁ πατήρ). Η έννοια αυτή της επιτρέπει να ενισχύει και άλλες αντωνυμίες π.χ. ego ipse (εγώο ίδιος), hic ipse, se ipsum κτλ.Για την κλίση της βλ. τη Γραμματική.
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
- Να συμπληρωθούν τα κενά των καταλήξεων με το ρήμα στον ενεστώτα. Προσοχή στον τονισμό!
Vos imperium perd................
Nos legātos inveni................
Ego delictum puni................
Rōmāni Tarquinio imperium adim................
Rōmāni consules delig................
Vos cultrum extrah.................. - Να συμπληρωθούν οι απαρεμφατικοί τύποι στις παρακάτω προτάσεις και να χαρακτηριστούν τα απαρέμφάτα (τελικά- ειδικά):
Miles cultrum .................. debet (extraho)..................
Brutus populum iubet Tarquiniō imperium................ (adimo)
Hostes ad castra................ audio (advenio, 4 φτάνω)
Libertātem.................... possumus (restituo, 3 αποκαθιστώ) - Να συμπληρωθούν τα κενά των καταλήξεων στην άσκηση I με το ρήμα στον παρατατικό. Προσοχή στον τονισμό!
- Να τοποθετηθεί ο σωστός τύπος της αντωνυμίας ipse δίπλα στην προσωπική αντωνυμία π.χ.: se interficit = se ipsum (ipsam) interficit.
me..................... amo nos............ amāmus
te .......................amas vos ............ amātis
se ......................amat se ...............amant - Hie modus, illud delictum: να κλιθούν μαζί.
- Να μεταφραστούν οι παρακάτω προτάσεις στα λατινικά:
Οι Ρωμαίοι αποφασίζουν να εκλέξουν δυο υπάτους.
Ο Βρούτος αποκαλύπτει στο λαό την προσβολή (iniuria-ae) και τιμωρεί το βασιλιά.
Στίχοι που δεν τους διαβάζουν είναι ανύπαρκτοι Versiculos in me narrātur scribere Cinna. Non scribit, cūius carmina nemo legit. (Μαρτιάλης, 3,9) Λένε πως ο Κίννας γράφει στίχους εναντίον μου: Οποιανού όμως τα ποιήματα δε διαβάζονται, αυτός είναι σα να μη γράφει. |