Ψηφιδωτό με παράσταση της Άρτεμης που κυνηγάει
(από την Υτίκη της Αφρικής· 3ος αι. π.Χ.).

 

 

ΟΤΑΝ ΒΓΕΙΣ ΣΤΟ ΚΥΝΗΓΙ,
ΠΑΡΕ ΜΑΖΙ ΣΟΥ ΜΟΛΥΒΙ ΚΑΙ ΧΑΡΤΙ

 

Την παρακάτω επιστολή την απευθύνει ο Πλίνιος ο νεότερος στο φίλο του τον ιστορικό Κορνήλιο Τάκιτο. Και οι δυο τους γεννήθηκαν γύρω στο 60 μ.Χ. και πέθαναν μετά το 113 μ.Χ. Ο Πλίνιος διηγείται πώς πιάστηκαν στα δίχτυα του τρία αγριογούρουνα την ώρα που ο ίδιος, αντί να νοιάζεται για το κυνήγι, χάραζε τις σκέψεις του στις πλάκες (cerae, pugillāres) με τη γραφίδα (stilus). Η επιστολή ανοίγει με τη στερεότυπη φράση Gaius Plinius Cornēlio Tacito suo salūtem (ενν. dicit λέγει)= Ο Γάιος Πλίνιος στέλνει τις ευχές του στο φίλο του Κορνήλιο Τάκιτο· και τελειώνει με τον επίσης στερεότυπο χαρετισμό vale=«ὑγίαινε», γεια σου!

Gaius Plinius Cornēlio Tacito suo salūtem. Ridēbis*. Ego tres apros ferōces cēpi. «Ipse?» interrogābis*. Ipse. Ad retia* sedēbam; erat in proximo non venabulum sed stilus et pugillāres; cogitābam aliquid enotabamque; etsi retia vacua, plēnas tamen cēras habēbam. Silvae et solitudo sunt magna incitamenta cogitatiōnis. Cum in venatiōnibus eris*, licēbit* tibi quoque pugillāres adportāre: vidēbis* non Diānam in montibus sed Minervam errāre. Vale!

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
rideo, 2 γελώ aper, apri κάπρος, αγριογούρουνο ferox -ōcis άγριος, φοβερός(1) cēpi (πρκ. του capio) έπιασα ipse, ipsa, ipsum (αντ. δεικτ. - οριστ.) ο ίδιος interrogo, 1 ρωτώ ad (προθ. + αιτ.) δίπλα, κοντά σε rete -is (ουδ.) δίχτυ sedeo, 2 κάθομαι(2) in proximo πλάι μου(3) venabulum -i κυνηγετική λόγχη stilus -i γραφίδα(4) pugillāres -ium (αρσ., πληθ.) πλάκες αλειμμένες με κερί cogito, 1 σκέπτομαι aliquis, aliquid (αόρ. αντ.) κάποιος, κάτι enoto, 1 κρατάω σημειώσεις etsi (σύνδ. εναντ.) αν και vacuus -a -um άδειος (μετά το vacua ενν. το habēbam) tamen (επίρρ. ή σύνδ. αντιθ.) όμως		cēra -ae ≃ κερί(5)· cērae = pugillāres silva -ae δάσος solitūdo -inis (θ.) ερημιά· μοναξιά incitamentum -i ερέθισμα cogitatio -ōnis (θ.) σκέψη, λογισμός(6) cum (χρον. σύνδ.) όταν venatio -ōnis (θ.) κυνήγι(7)· in venationibus στο κυνήγι licet, 2 (απροσ., + δοτ. προσ. και υποκ. απαρέμφατο) επιτρέπεται, είναι δυνατό· licet tibi μπορείς quoque ( επίρρ.) επίσης· tibi quoque κι εσύ adporto, 1 (ad + porto) φέρνω (κάπου)(8) Diāna -ae η Άρτεμη (η θεά του κυνηγιού) Minerva -ae η Αθηνά (η θεά της σοφίας) mons, montis (αρσ.) βουνό erro, 1 περιπλανιέμαι valeo, 2 είμαι υγιής, γερός(9).

 

Ετυμολογικά: 1. θηρίο, πάν-θηρας 2. ἕ ζ-ομαι, ἕδ-ρα 3. prope 4. πρβ. στιλέτο << ιτ. στιλό << γαλλ. 5. κηρός 6. < cogito 7. venabulum 8. -im-porto 9 > validus > valde

 

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1. Τα τριτόκλιτα φωνηεντόληκτα σε -e (mare, maris), -al (animal -alis ζώο) και -ar (calcar -āris σπηρούνι) είναι ουδέτερα και διαφέρουν από τα αρσενικά/θηλυκά ως προς την αφ. του ενικού (-i ≠aure· αλλά πρβ. turri) και την όν., αιτ. και κλητ. του πληθυντικού (-ia).

(Τα animal και calcar φαινομενικά μόνο είναι περιττοσύλλαβα, γιατί προέρχονται από τα *animāle και *calcāre με αποκοπή του -e. To rete κλίνεται όπως το mare αλλά με αφ. συνήθως σε -e).

Ενικός Πληθυντικός
Ον. Αιτ. Κλητ. Γεν. Δοτ. Αφ.	mare mari-s mari animal animāli-s animāli	mari-a mari-um mari-bus animali-a animali-um animali-bus

2. Τα τριτόκλιτα επίθετα διαιρούνται σε τρικατάληκτα (acer, acris, acre οξύς· celer, celeris, celere γρήγορος), δικατάληκτα (brevis, brevis, breve σύντομος)· και μονοκατάληκτα (ferox-ōcis άγριος-α-ο).

Σχηματίζουν την αφαιρ. του ενικού σε -i (όπως reti), τη γεν. του πληθυντικού σε -ium (όπως aurium) και την ονομαστ., αιτ. και κλητ. του πληθυντικού των ουδετέρων σε -ia (όπως retia). Στον πληθυντικό (ον., αιτ. και κλητ.) τα μονοκατάληκτα έχουν ξεχωριστό τύπο για το ουδέτερο (ferōces αρσ. και θηλ.· ferocia ουδ.).

Ενικός
Ον. Κλητ. Γεν. Δοτ. Αφ. Αιτ.	acer acrem acris acris acri acre acre	brevis brevem brevis brevis brevi breve breve

 

Πληθυντικός
Ον. Αιτ. Κλητ. Γεν. Δοτ. Αφ.	acres acrium acribus ,acria	breves brevium brevibus brevia

 

Ενικός Πληθυντικός
Ον. Κλητ. Γεν. Δοτ. Αφ. Αιτ.	ferox ferōcem ferox ferōcis ferōci ferox ferox	ferōces ferōces feroci um ferocibus ferocia ferocia

Σημ.: Το επίθετο celer, celeris, celere σχηματίζει τη γενική του πληθυντικού σε -um: celerum.

3. Η οριστική του ενεργητικού μέλλοντα της α' και β' συζυγίας σχηματίζεται ως εξής:

ενεστωτικό θέμα + b + συνδ. φωνήεν (i,o,u) + βασικές καταλήξεις.

 

Οριστική του ενεργητικού μέλλοντα

Α' συζυγία Β' συζυγία
a' β' γ	amāb-o amābi-s amābi-t	amabi-mus amabi-tis amābu-nt	delēb-o delēbi-s delēbi-t	delebi-mus delebi-tis delēbu-nt

 

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Να συμπληρωθούν τα κενά των καταλήξεων με το ρήμα στο μέλλοντα. Προσοχή στον τονισμό!

   Tu aprum ferōcem vide.............. Ille pugillāres adporta............. Ille pugillāres adporta.............. Poeta fortūnam adversam deplora.............. Aenēas in Africam naviga.............. Poēta gloriae Vergili stude............

   Nos ad retia sede.............. Tu amīcam interroga.............. Vos de collibus advola.............. Rōmāni pericula propulsa.............. Leges civitātem contine..............

2. Lex omnis, aper ferox, rete vacuum: να κλιθούν μαζί.
3. Δικαιολογήστε το γένος των ουσιαστικών cogitatio και solitūdo.
4. Vidēbis... errāre: να γίνει η σύνταξη της πρότασης.
5. Να μεταφραστούν στα λατινικά οι προτάσεις:
   
   Ο ποιητής θα δει τα αγριογούρουνα να περιπλανιώνται στα βουνά.
   Θα απομακρύνουμε (propulso) τους κινδύνους (periculum) με την ανδρεία μας (virtus-ūtis, θ.).

 

Ο γρουσούζης Vidisti semel, Oppiāne, tantum aegrum me: male saepe te vidēbo. (Μαρτιάλης 8,25) Μια φορά με είδες, Οππιανέ, κι αυτή ήμουν άρρωστος: αλίμονο μου αν θα σε βλέπω συχνά!