ΕΤΟΙΜΑΣΙΕΣ ΓΙΑ ΞΕΧΕΙΜΩΝΙΑΣΜΑ

 

Στο βιβλίο του «Ο Γαλατικός Πόλεμος» (De Bello Gallico) ο Ρωμαίος πολιτικός, στρατηγός και συγγραφέας Γάιος Ιούλιος Καίσαρας περιγράφει με λιτότητα, συντομία και διαύγεια τις στρατιωτικές του επιχειρήσεις στη Γαλατία από το 58 ως το 52 π.Χ. Στο κείμενο που ακολουθεί περιγράφονται οι ετοιμασίες για ξεχειμώνιασμα στη Γαλατία σε κάποια φάση του πολέμου. Το ξεχειμώνιασμα γινόταν σε χειμερινά στρατόπεδα (hiberna). Ο Καίσαρας φροντίζει εδώ για την τροφοδοσία των στρατοπέδων και δίνει οδηγίες για την αντιμετώπιση εχθρικών επιδρομών.

Caesar propter frumenti inopiam legiōnes in hibernis multis conlocat. Ex quibus quattuor in Nerviis hiemāre* iubet et tribus imperat in Belgis remanēre*. Legātos omnes frumentum in castra importāre* iubet. Milites his verbis admonet: «Hostes* adventāre* audio; speculatōres nostri eos prope esse* nuntiant. Vim* hostium cavēre* debetis; hostes enim de coilibus* advolāre* solent et caedem* militum perpetrāre possunt».

 

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
Caesar -aris ο Καίσαρας propter (προθ. + αιτ.) εξαιτίας (αναγκαστικό αίτιο) frumentum -i δημητριακά,στάρι inopia -ae έλλειψη legio -ōnis λεγεώνα, η κύρια μονάδα του ρωμ. στρατού (4.200- 6.000 άνδρες) hiberna -ōrum (μόνο πληθ.) χειμερινό στρατόπεδο conloco, 1 (cum + loco) εγκαθιστώ(1) ex (προθ. + αφ.) από ex quibus = ex eis (η αναφ. αντωνυμία στην αρχή (ημι)-περιόδου ισοδυναμεί με δεικτική· βλ. XLII Π3). quattuor ≃ τέσσερις(2) Nervii -ōrum οι Νέρβιοι, η χώρα των Νερβίων Belgae -ārum οι Βέλγοι, η χώρα των Βέλγων hiemo, 1 ξεχειμωνιάζω(3) iubeo, 2 ( +τελ. απαρ.) διατάζω tres, tria τρεις, τρία (γεν. trium, δοτ. tribus) remaneo, 2 ≃ παραμένω impero, 1 ( + δοτ. + τελ. απαρ.) διατάζω		legātus -i ο διοικητής της λεγεώνας castra -ōrum (μόνο πληθ.) το στρατόπεδο(4) importo, 1 (in + porto) εισάγω, φέρνω μέσα miles -itis (αρσ.) στρατιώτης hie, haec, hoc (αντ. δεικτ.) αυτός verbum -i λόγος(5) admoneo, 2 (ad + moneo) συμβουλεύω(6) hostis -is (αρσ. και θ.) εχθρός advento, 1 πλησιάζω audio, 4 ( + ειδ. απαρ.) ακούω, πληροφορούμαι(7) speculātor -ōris ανιχνευτής, κατάσκοπος prope (επίρρ.) κοντά nuntio, 1 ( + ειδ. απαρ.) αναγγέλλω vis, αιτ. vim (θ.) δύναμη, βία(8) caveo, 2 προσέχω, φυλάγομαι(9) debeo, 2 (de + habeo + τελ. απαρ.) οφείλω, πρέπει de (προθ. + αφ.) από collis -is (αρσ.) λόφος(10) soleo, 2 ( + τελ. απαρ.) συνηθίζω advolo (εξ)ορμώ caedes -is (θ.) σφαγή perpetro, 1 διαπράττω, κάνω· caedem perpetro κατασφάζω

 

Ετυμολογικά: 1. locus 2. τέτταρες 3. hiberna· hiems = χειμώνας· χιόνι 4. > κάστρο 5. ἐρῶ < Ρερέω· ῥῆμα 6. πρβ. monumentum 7. auris < *ausis· οὖς, ἀΐω 8. ἴς < Fις= δύναμη 9. κοέω< *κοFέω = παρατηρώ 10. κολωνός, κολώνη = λόφος.

 

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1. Το απαρέμφατο του ενεργητικού ενεστώτα λήγει σε -re: amā -re, delē -re. To απαρέμφατο του sum είναι es -se· εδώ διατηρείται η αρχική κατάληξη των απαρεμφάτων: * -se (amā -re < *ama -se: ρωτακισμός· πρβ. er -am < *es -am).

2. To απαρέμφατο, ως ρηματικό ουσιαστικό, είναι ένας πολύ εύχρηστος ρηματικός τύπος. Ως αντικείμενο διακρίνεται σε ειδικό απαρέμφατο (εξαρτάται από ρήματα λεκτικά, δοξαστικά και ρήματα που δηλώνουν ψυχικό πάθος) και τελικό απαρέμφατο (εξαρτάται από ρήματα εφετικά, δυνητικά και ρήματα που δηλώνουν έναρξη και λήξη, αμέλεια, μάθηση, λήθη, συνήθεια κτλ.).

Η έ λ λ ε ι ψ η της ειδικής πρότασης και η πολύ περιορισμένη χρήση της κατηγορηματικής μετοχής στα λατινικά, έχουν ως αποτέλεσμα να συντάσσονται με ειδικό ή τελικό απαρέμφατο ρήματα που στα ελληνικά συντάσσονται με ειδική πρόταση ή κατηγορηματική μετοχή. Το τ ε λ ι κ ό απαρέμφατο βρίσκεται πάντα σε χρόνο ε ν ε σ τ ώ τ α (στα ελληνικά βρίσκεται και σε αόριστο ή παρακείμενο) και μεταφράζεται με το να + υποτ. του ενεστώτα ή του αορίστου. Ειδικό μπορεί να είναι το απαρέμφατο κάθε χρόνου.

3. Το υποκείμενο του τελικού απαρεμφάτου βρίσκεται σε αιτιατική σε περίπτωση ετεροπροσωπίας· σε περίπτωση ταυτοπροσωπίας κανονικά ε ν ν ο ε ί τ α ι στην ονομαστική (όπως δηλ. το υποκ. του ρήματος). Το υποκείμενο του ειδικού απαρεμφάτου βρίσκεται κ α ν ο ν ι κ ά σε αιτιατική και   δ ε ν   π α ρ α λ ε ί π ε τ α ι π.χ.

puto (νομίζω) te errāre νομίζω ότι κάνεις λάθος puto me errāre νομίζω ότι κάνω λάθος

βλ. όμως και το μάθ. XVIII Π3.

4. Τα αρσενικά και θηλυκά φωνηεντόληκτα έχουν χαρακτήρα -i-(-e-) και είναι ισοσύλλαβα. Διαφέρουν από τα συμφωνόληκτα ως προς την ονομαστική του ενικού: -i-s(-e-s), και ως προς τη γενική του πληθυντικού: -i-um. Να πώς κλίνεται π.χ. το auris (θηλ.).

Ενικός
Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ. Αφ.	auri-s auri-s auri aure-m auri-s aure (πρβ. πόλι-ς πόλε-ως πόλει < πόλε-ι πόλι-ν πόλι)
Πληθυντικός
Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ. Αφ.	aure-s auri-um auri-bus aure-s aure-s auri-bus (πρβ. πόλεις < πόλε-ες πόλε-ων πόλε-σι πόλεις πόλεις)

Το ουσιαστικό caedes -is διαφέρει από το auris μόνο στην ον. και κλητ. του ενικού.

Ορισμένα ουσιαστικά εμφανίζουν στην αιτ. και στην αφ. του ενικού χαρακτήρα -i- (πρβ. πάλιν) π.χ. turris (πύργος): turrim, turri· vis (δύναμη): vim, vi· Neapolis: Neapolim, Neapoli (βλ. το μάθ. V).

To ουσιαστικό vis (ελλειπτικό) κλίνεται ως εξής:

Ενικός Πληθυντικός

Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ. Αφ. vis - - vim - vi vires( < *vises· ρωτακισμός) virium viribus vires vires viribus

5. Κλίση του possum (pos- μπροστά από σύμφωνο, pot- μπρο­στά από φωνήεν).

Ενεστώς Παρατατικός

pos-sum pot-es pot-est pos-sumus pot-estis pos-sunt pot-eram pot-eras pot-erat pot-erā mus pot-erā tis pot-erant

 

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Να κλιθούν τα ουσιαστικά collis και caedes.
2. Να συμπληρωθεί ο σωστός τύπος του απαρεμφάτου:
   Epistulam ................................ possumus (porto).
   Justitiā................................. debēbant (certo).
   Gloriae................................. debet miles (studeo).
   Ingenium Vergili .................................debent (foveo).
   Amīcum.................................poteras (admoneo).
3. Να συμπληρωθεί ο σωστός τύπος του υποκειμένου του απαρεμφάτου:
   Puto .................................desiderā re Romam (poēta).
   Speculātor nuntiat................................castra oppugnāre (hostes).
   ..............................amīcam (-um) esse putas (ego).
   ..............................amīcum (-am) esse puto (tu).
4. Ποια άλλα ουσιαστικά όπως το castra και hiberna γνωρίζετε (που απαντούν δηλαδή μόνο στον πληθυντικό ή που έχουν διαφορετική σημασία στον πληθυντικό);
5. Σε τι διαφέρουν από συντακτική άποψη οι προσδιορισμοί in castra και in hibernis;

 

Θέρμες ή ψυγείο;! Aestīvo serves ubi piscem tempore, quaeris? In thermis serva, Caeciliāne, tuis. (Μαρτιάλης 2,78) Ρωτάς πού να διατηρήσεις το ψάρι σου το καλοκαίρι; Βάλ' το στις θέρμες σου, Καικιλιανέ!