Διδώ και Αινείας (μικρογραφία από χειρόγραφο του 5ου αι. μ. Χ)
ΔΙΔΩ ΚΑΙ ΑΙΝΕΙΑΣ
Ο Βιργίλιος (Publius Vergilius Maro, 70-19 π.Χ.), ο μεγαλύτερος Ρωμαίος επικός ποιητής, αφηγείται στην «Αινειάδα» του με πολλή ευαισθησία την ιστορία της Διδώς και του Αινεία. Ο κεντρικός ήρωας του έπους, ο Αινείας, αυτοεξόριστος μετά την άλωση της πατρίδας του της Τροίας από τους Έλληνες, βρίσκεται κάποια στιγμή καραβοτσακισμένος στις ακτές της Β. Αφρικής, όπου συναντάει τη Διδώ. Εξόριστη κι αυτή από τη Φοινίκη, γυναίκα δυναμική και αποφασιστική, χτίζει για το λαό της μια νέα πόλη, την Καρχηδόνα. Η Διδώ και ο Αινείας στηριγμένοι σε ψευδαισθήσεις χτίζουν μαζί ένα ανύπαρκτο μέλλον. Κάποτε ο Αινείας, ακολουθώντας τη μοίρα του, φεύγει με βαριά καρδιά για την Ιταλία και η Διδώ πεθαίνει.
Aenēas filius* Anchīsae est. Patria Aenēae Troia est. Graeci* Troiam oppugnant et dolo* expugnant. Aenēas cum Anchīsā, cum nato* et cum sociis* ad Italiam navigat. Sed venti* pontum* turbant et Aenēan in Africam portant. Ibi Didō regīna novam patriam fundat. Aenēas regīnae insidias Graecōrum* renarrat. Regīna Aenēan amat et Aenēas regīnam. Denique Aenēas in ltaliam navigat et regīna exspīrat.
ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ |
||
filius -ii γιος patria -ae ≃ πατρίδα Anchises -ae ο Αγχίσης, ο πατέρας του Αινεία Troia -ae η Τροία Graecus -i ο Έλληνας(Ι) oppugno, 1 (ob+pugno = μάχομαι) πολιορκώ(2) expugno (ex+pugno), 1 κυριεύω dolus -i = δόλος cum (πρόθ. + αφ.) με natus -i γιος socius -ii σύντροφος(3) ad ( πρόθ. + αιτ.) προς (προσέγγιση) navigo,1 πλέω(4) sed (σύνδ. αντιθ.) αλλά |
ventus -i άνεμος(5) pontus -i θάλασσα(6) turbo, 1 ταράζω(7) porto, 1 (μετα)φέρω, παρασύρω ibi (επίρρ.) εκεί Dido -ōnis (γ' κλ.) η Διδώ regīna -ae βασίλισσα novus -a -um ≃ νέος fundo, 1 θεμελιώνω, ιδρύω(8) insidiae -arum (πληθ. μόνο)≃ ενέδρα, δόλος, τέχνασμα renarro,1 (re + narro) αφηγούμαι από την αρχή denique ( επίρρ.) τέλος in (πρόθ. + αιτ.) προς (άφιξη) exspīro, 1 (ex + spīro) πεθαίνω, ξεψυχάω. |
Ετυμολογικά: 1. > Γραικός 2. πρβ. re+pugno = μάχομαι 3. πρβ. σοσιαλισμός << γαλλ. 4. ναῦς 5. πρβ. βεντάλια << ιτ. 6. < πόντος 7. πρβ. turbo (γ' κλίσ.) δίνη· τουρμπίνα << γαλλ. 8. πρβ. φουντάρω << ιτ.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
1. Η β' κλίση των ουσιαστικών περιλαμβάνει ονόματα αρσενικά σε -us(1) και -er, και ουδέτερα σε -um. Παράδειγμα κλίσης σε -us(2):
| Ενικός | Πληθυντικός | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
|
Όμοια κλίνεται και το αρσενικό των δευτερόκλιτων επιθέτων (novus, magnus, adversus), όπως και των κτητικών αντωνυμιών meus-a-um δικός μου, tuus-a-um δικός σου, suus-a-um δικός του· με τη διαφορά ότι οι αντων. δεν έχουν ιδιαίτερο τύπο κλητικής (μόνο το meus έχει ιδιαίτερη κλητική του ενικού: mi).
Κύρια ονόματα προερχόμενα από την ελληνική μπορεί να διατηρούν ορισμένους ελληνικούς γραμματικούς τύπους, όπως: Aenēas (ονομ.), Anchīses (ονομ.), Aenēan (αιτ.) κτλ.
Τα κύρια ονόματα σε -ius (και το filius) σχηματίζουν την κ λ η τ ι κ ή του ενικού σε -i (Ovidi, mi fili) και συνήθως τη γ ε ν ι κ ή του ενικού σε -i (< -ii): Ovidi.
2. Άλλες χρήσεις των πτώσεων: η δ ο τ ι κ ή δηλώνει το έμμεσο αντικείμενο: regīnae renarrat. Η α φ α ι ρ ε τ ι κ ή δηλώνει τον τρόπο: dolo expugnant (πρβ. δόλῳ αἱροῦσι).
Η προθ. c u m με αφαιρ. δηλώνει τη συνοδεία: cum Anchīsā (πρβ. μετά + γεν. ή σύν + δοτ.).
Οδηγίες για τη σύνταξη: Η απομόνωση των εμπρόθετων και των επιρρ. προσδιορισμών (με αγκύλες) μας ευκολύνει να βρούμε τους βασικούς όρους της πρότασης. Στην τρίτη περίοδο π.χ. απομονώνουμε: (cum Anchīsā, cum nato et cum sociis), (ad Italiam): απομένουν το υποκείμενο Aenēas και το ρήμα navigat.
3. Προσωπικές αντωνυμίες (και η δεικτική ille)
| Ονομαστική | Αιτιατική | Ονομαστική | Αιτιατική | ||
|---|---|---|---|---|---|
|
me με, εμένα te σε, εσένα |
nos εμείς vos εσείς |
nos εμάς vos εσάς |
||
|
ilium, illam εκείνον -η |
illi, illae εκείνοι -ες |
illos, illas εκείνους -ες |
Για τις υπόλοιπες πτώσεις βλ. τη Γραμματική.
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
- Να συμπληρωθούν τα κενά με τις σωστές καταλήξεις:
- - Nos Graec........... sumus.
- - Tu in pont............ navigas.
- - Vos Rōm.............. oppugnā.............. et dol
- expugnā..................
- - Socii in Graeci.......... (Graecia η Ελλάδα) navig............
- - Vent............ advers............ sunt.
- - Aenēas nov.......... populum amat.
- - Tu fili............. tuos non amas.
- Να συμπληρωθούν τα κενά με το σωστό τύπο της λέξης που
βρίσκεται στην παρένθεση: α. Poēta sociis ....................... renarrat
(miseriae). β. Graeci Troiam ...................... expugnant (insidiae). γ.
Aenēas cum................... ad Italiam navigat (filius). - Να τονιστούν οι υπερδισύλλαβες λέξεις του κειμένου. (Βλ. το επίμετρο).
- Να μεταφραστεί στα λατινικά η πρόταση: Ο Αινείας ταξιδεύει στη θάλασσα με τους συντρόφους του προς την Ιταλία.
Πώς γίνεται να κλαίει απ' το 'να μάτι;
Oculo Philaenis semper altero plorat.
Quo fiat istud quaeritis modo? lusca est. (Μαρτιάλης 4, 65) Η Φιλαινίδα κλαίει πάντα απ' το 'να μάτι. Ρωτάτε πώς γίνεται αυτό; Μα είναι μονόφθαλμη! |
(1). Για θηλυκά ονόματα σε -us βλ. το Επίμετρο και τη Γραμματική.
(2). To -u- (-ο, -e) εμφανίζεται εδώ, για ευκολία, ως πλασματική κατάληξη· στην ουσία πρόκειται για το χαρακτήρα του θέματος.