Β. Κορνάρος, "[Ήρθεν η ώρα κι ο καιρός]"

β) [ΗΡΘΕΝ Η ΩΡΑ ΚΙ Ο ΚΑΙΡΟΣ]

(Ε' μέρος, στίχοι 767 - 818)

Το β' απόσπασμά μας αναφέρεται στην τελευταία φάση της δοκιμασίας που υποβάλλει ο Ερωτόκριτος την Αρετούσα, προτού της αποκαλύψει ποιος είναι.

ΠΟΙΗΤΗΣ
5	Ήρθεν η ώρα κι ο καιρός κι η μέρα ξημερώνει να φανερώσει ο Ρώκριτος το πρόσωπο που χώνει. Εφάνη ολόχαρη η αυγή και τη δροσούλα ρίχνει, σημάδια τση ξεφάντωσης κείνη την ώρα δείχνει. Χορτάρια εβγήκαν εις τη γη, τα δεντρουλάκια ανθίσα
10	κι από τσ' αγκάλες τ' ουρανού γλυκύς βορράς εφύσα. Τα περιγιάλια ελάμπασι κι η θάλασσα εκοιμάτο, γλυκύς σκοπός εις τα δεντρά κι εις τα νερά εγρικάτο. Ολόχαρη και λαμπυρή η μέρα ξημερώνει, εγέλαν η ανατολή κι η δύση καμαρώνει.
15	Ο ήλιος τες ακτίνες του παρά ποτέ στολίζειμε λάμψη, κι όλα τα βουνά και κάμπους ομορφίζει. Χαμοπετώντας τα πουλιά εγλυκοκιλαδούσα, στα κλωναράκια των δέντρων έσμιγαν κι εφιλούσα. Δυο δυο εζευγαρώνασι, ζεστός καιρός εκίνα,
20	έσμιξες, γάμους και χαρές εδείχνασι κι εκείνα. Εσκόρπισεν η συννεφιά, οι αντάρες εχαθήκα, πολλά σημάδια τση χαράς στον ουρανό εφανήκα. Παρά ποτέ τως λαμπυρά, τριγύρου στολισμένα, στον ουρανό είν' τα νέφαλα σαν παραχρουσωμένα.
25	Τα πάθη πλιο δεν κιλαδείτο πρικαμένο αηδόνι, αμέ πετά πασίχαρο, μ' άλλα πουλιά σιμώνει. Γελούν τση χώρας τα στενά κι οι στράτες καμαρώνου, όλα γρικούν κουρφές χαρές κι όλα τσι φανερώνου. Και μες στη σκοτεινή φ'λακήν, οπού 'το η Αρετούσα,
30	εμπήκα δυο όμορφα πουλιά κι εγλυκοκιλαδούσα. Στην κεφαλή της Αρετής συχνιά χαμοπετούσι και φαίνεταί σου και χαρές μεγάλες προμηνούσι. Πάλι με τον κιλαδισμόν απ' την φ'λακήν εφύγα, αγκαλιαστά, περιμπλεχτά τσι μούρες τως εσμίγα.
	Η νένα, οπού 'το φρόνιμη γυναίκα του καιρού της κι ήκουσε κι είδε και πολλά, ήβαλε μες στο νου της το πως ετούτα τα πουλιά, που εσμίξαν έτσι ομάδι, χαρά μεγάλη προμηνού και γάμου είναι σημάδι.
ΦΡΟΣΥΝΗ
40	Λέγει: «Αρετούσα, κάτεχε, σ' καλό πολύ το πιάνω τούτον, οπού 'ρθαν τα πουλιά στην κεφαλή σου απάνω: σημάδι είναι του γάμου σου, ώρα καλή ώρα να 'ναι· για δε κι ό,τι είναι για καλό στο λογισμό σου βάνε. Ως πότε θε να κάθεσαι στο βρώμο, θυγατέρα, να διώχνεις τόσες προξενιές που του κυρού σου εφέρα;
45	Κι ως πότε το Ρωτόκριτο να στέκεις ν' ανιμένεις; Εσύ από τούτη τη φ'λακήν, ώστε να ζεις, δε βγαίνεις, παρά στα θέλει ο κύρης σου να του θεληματέψεις· μη βούλεσαι ανημπόρετα πράματα να γυρέψεις. Και χίλιοι χρόνοι ανέ διαβού, δεν τόνε κάνεις ταίρι
50	κι ώστε να ζει, δεν έρχεται προς τα δικά σας μέρη. Κι αν αποθάνει ο κύρης σου, παραγγελιάν αφήνει κι όσοι απομείνου οπίσω του ξορίζουν τον κι εκείνοι. Λοιπό, κερά μου, σκόλασε το λογισμό τον έχεις κι ο ξένος γίνεται άντρας σου, κάμε να το κατέχεις·
	αυτός οπού επολέμησε κι εγλίτωσε τη χώρα, πε το κι εσύ πως τόνε θες και να βρεθεί καλή ώρα».

χώνω: κρύβω.
έσμιξες (έσμιξη): συναντήσεις, σμιξίματα.
πρικαμένος: πικραμένος.
νένα: παραμάνα.
βρώμος: βρωμιά.
στα: σ' αυτά που.
ώστε να: έως ότου, όσο.
ξορίζω: εξορίζω.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Μετά το απόσπασμα που διαβάσατε θα ακολουθήσει η αναγνώριση του Ερωτόκριτου από την Αρετούσα. Πώς προετοιμάζεται το γεγονός αυτό στους στίχους 3-30;
Το απόσπασμα χωρίζεται βασικά σε δυο μέρη. Στο πρώτο κυριαρχεί ένα αίσθημα αισιοδοξίας και ευφορίας. Να το παρακολουθήσετε στη διαδοχή των εικόνων της φύσης και να επισημάνετε πώς διοχετεύεται σ' αυτές.
Οι συμβουλές της Φροσύνης τι αισθήματα εκφράζουν;
Στο δεύτερο μέρος επίκεντρο είναι η νένα. Να βρείτε ποιες λαϊκές αντιλήψεις υπολανθάνουν στα λόγια της.

Georges Braque (Μπρακ) (1882-1963), Πουλιά σε μπλε φόντο (π. 1952-6)

Georges Braque (Μπρακ) (1882-1963),
Πουλιά σε μπλε φόντο (π. 1952-6)

Βιτσέντζος Κορνάρος

Για την ακριβή χρονολογία της γέννησης και του θανάτου, καθώς για τα άλλα γνωρίσματα της προσωπικότητας του ποιητή, δεν υπάρχει συμφωνία μεταξύ των ερευνητών. Βέβαια στοιχεία είναι όσα ο ίδιος ο ποιητής δίνει για τον εαυτό του στον επίλογο του Ερωτόκριτου (Ε, 1543 κ.ε.): «Βιτσέντζος είν' ο ποιητής και στη γενιά Κορνάρος... Στη Στείαν εγεννήθηκε, στη Στείαν ανεθράφη... Στο Κάστρον επαντρεύτηκε...».

Οι πρώτοι μελετητές προσπάθησαν να ταυτίσουν τον ποιητή με κάποιο από τα μέλη της γνωστής οικογένειας των Βενετών αρχόντων Cornaro. Την άποψη αυτή απέκρουσε ο Ξανθουδίδης με το επιχείρημα ότι υπήρχαν και άλλοι Κορνάροι (και Βιτσέντζοι) Έλληνες στο νησί και ότι ο ποιητής που γνώριζε τόσο καλά ελληνικά πρέπει να ήταν «γνήσιος Κρης» και όχι Βενετός. Πρόσφατες όμως έρευνες ενισχύουν την πρώτη άποψη και τοποθετούν τη σύνθεση του Ερωτόκριτου ανάμεσα στα 1626 και 1646 (Σ. Ευαγγελάτος). Πρότυπό του θεωρείται η πεζή ιταλική μετάφραση του γαλλικού μυθιστορήματος Paris et Vienne που κυκλοφορούσε ήδη από το 1482.

Ως προς τη σχέση του Ερωτόκριτου με το πρότυπό του, έχει παρατηρηθεί ότι ο Κρητικός ποιητής το ακολουθεί μόνο σε γενικές γραμμές αναπροσαρμόζοντας ριζικά το μύθο· έτσι περνά «από τη μεσαιωνική παράταξη και συσσώρευση της ύλης, στην αναγεννησιακή οργάνωση και σύνθεση» (Στ. Αλεξίου, Ερωτόκριτος, σ. ξθ'). Χρησιμοποιώντας δηλαδή με μεγάλη ελευθερία τα δάνεια στοιχεία, τους δίνει καινούριο νόημα. Η μεταπλαστική του αυτή ικανότητα μαζί με την αφηγηματική δύναμη, τη δημιουργική πνοή και το εξαιρετικά αναπτυγμένο γλωσσικό αίσθημα καθιστούν τον Κορνάρο το μεγαλύτερο ποιητή της κρητικής λογοτεχνίας. Έργα του:Θυσία του Αβραάμ (α' έκδ., Βενετία 1696), Ερωτόκριτος (α' έκδ., Βενετία 1713).