Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (Α΄ Λυκείου) - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)

[Ο θάνατος τον πολεμά]

5

Εις δε την Τρίτην την κακήν, την πολυπικραμένηνη
μέραν τε του ιατρού ελθόντος προς εκείνον
εκεί τον αποφάσισε ο θάνατος να έλθει·
και όσα κάμει δεν μπορεί τον θάνατον να φύγει,
διατί ο τροχός εσχόλασεν και το σκοινί εσώθη

10 

ο θάνατος τον έγραψεν στον άδην να τον πάρει
τους δρόμους του απέκοψε πλέον να μην περάσει
οι κάμποι τούτον κλαίουσιν και τα βουνά θρηνούσιν,
και οι απελάτες χαίρονται τον θάνατον Ακρίτου,
όπως ελευθερώνουνται εκ τούδε του ανδρείου.

15

Εκείνος αναστέναζε και έκλαιε στην κλίνην
με θρήνους και με δάκρυα πικρά φαρμακωμένα,
όπου ραΐσθην η καρδιά, κι εθάμπωσε το φως του,
και ατόνησεν η δύναμις εκείνη η μεγάλη
όπου ενίκα δυνατούς και ξέσχιζε λεοντάρια.

 

.....................................................................

20

Ο θάνατος τον πολεμά εις το παλάτι μέσα
Ακρίτας τον εγνώρισε και ξεφωνεί και λέγει:
«Ω πάντερπνε, Βασίλειε, ο θάνατός σου ήλθεν
και το λοιπόν από του νυν όπλα ουδόλως έχεις.
Ανδρεία που σου άπειρος, ανείκαστος η τόλμη,

25

που δυναστεία η πολλή, που η του πλούτου δόξα;
Άρτι ουδείς εις θάνατον δύναται βοηθήσαι,
αι χείρες γαρ ελύθησαν, τα άθλα ου ποιούσαι,
οι πόδες εδεσμεύθησαν οι τας οδούς κρατούντες
ολίγον δε και η ψυχή του σώματος εκφεύγει

 

και τάφος σε τον δυνατόν μέσα να κλείσει θέλει».

 


απελάτης: ληστής, επιδρομέας.
ανείκαστος: ανυπολόγιστη, αφάνταστη.
δυναστεία: εξουσία, κυριαρχία, δύναμη.

Λεξικό της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας Λεξικό της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

  1. Να συγκρίνετε το παραπάνω απόσπασμα με το δημοτικό τραγούδι που ακολουθεί, καθώς και με άλλα δημοτικά τραγούδια που αναφέρονται στο θάνατο του Διγενή, και να σημειώσετε τις παρατηρήσεις σας.

    Απόψ' επέρνουν ποταμούς και διάβαινα γεφύρια
    κι άκουσα κι αναστεναγμούς και ρώτηξα ειντά 'ναι.
    Ο Διγενής ψυχομαχεί κι η γης τονε τρομάσσει
    κι η πλάκα τον ανατριχιά πώς θα τονε σκεπάσει.
    Kt εκείδα που ψυχομαχεί, λόγια αντρειωμένα λέει:
    -Να 'χεν η γης πατήματα κι ο ουρανός κερκέλια
    να πάθιουν τα πατήματα να 'πιανα τα κερκέλια
    ν' ανέβαινα στον ουρανό να διπλωθώ να κάτσω,
    να δώκω σείσμα τ' ουρανού, να βγάλει μαύρα νέφη
    να κάμω χιόνι στα βουνά και το νερό τσι κάμπους.

    (λέξεις: κερκέλια: κρίκοι, γάντζοι· να πάθιουν: να πατούσα).

  2. Ποιοι στίχοι στο παραπάνω απόσπασμα του έπους φανερώνουν επίδραση του δημοτικού τραγουδιού και ποιοι λόγιες ή εκκλησιαστικές επιδράσεις;

  3. Τι σημαίνει η μεταφορική έκφραση «ο τροχός εσχόλασεν»; Να λάβετε υπόψη και τους δυο πρώτους στίχους του Ερωτόκριτου:

    "Του κύκλου τα γυρίσματα... και του τροχού
    που ώρες ψηλά κι ώρες στα βάθη πηαίνου".

Αικ. Πολυμέρου-Καμηλάκη, «Ο Διγενής Ακρίτας στη Νεοελληνική Δραματουργία» (άρθρο) [πηγή: Μυριόβιβλος] «Ο Διγενής ψυχομαχάει» (καταγραφή και ηχογράφηση) [πηγή: Καλλιτεχνικός Σύλλογος Δημοτικής Μουσικής Δόμνας Σαμίου] Κ. Παλαμάς, «Ο Διγενής κι ο Χάροντας»

Χειρόγραφο Άνδρου

Χειρόγραφο Άνδρου