«Της Αγια-Σοφιάς»

(1453)

[Μεταξύ των πολυαρίθμων θρήνων επί τη αλώσει της Κωνσταντινουπόλεως, οίτινες συνετάχθησαν ευθύς μετά την καταστροφήν, διακρίνονται τα δημοτικά άσματα, διότι μόνα ταύτα εκφράζουν με βαθείαν απλότητα συναίσθημα εγκαρτερήσεως προς τα μεγάλα εθνικά δεινά και βεβαίαν την ελπίδα του δουλωθέντος γένους περί ελευθερίας και ανορθώσεως. Είναι δ' αληθώς άξιον θαυμασμού ότι ταύτα εγεννήθησαν καθ' ον χρόνον το έθνος εφαίνετο απολέσαν τα πάντα, πεσούσης της Κωνσταντινουπόλεως, και ουδαμόθεν υπέφωσκέ τις ακτίς ελπίδος. Αλλ' η μεγάλη συμφορά του έθνους ευρίσκεται ακριβώς εις το μεταίχμιον του φόβου και των ελπίδων, της απογνώσεως και της αναθαρρήσεως. Διότι προ ταύτης μεν τα περί του μέλλοντος μαντεύματα ήσαν απαίσια, και προανήγγελλον όλεθρον και καταστροφάς, μετά δε την άλωσιν αντίθετα όλως διεδίδοντο, μαρτυρούντα μεταβολήν του φρονήματος του έθνους. Από πολλού μεν χρόνου προ της αλώσεως της πρωτευούσης του κράτους εφέροντο χρησμοί περί της επικειμένης καταστροφής, ευθύς δ' όμως μετά την άλωσιν εγεννήθησαν αίσιαι περί της μελλούσης τύχης του έθνους ελπίδες, και ερριζώθη η πεποίθησις παρά τω ελληνικώ λαώ, ότι αφεύκτως διά της σπάθης θ' ανακτήση την διά της σπάθης αρπασθείσαν υπό των εχθρών πατρικήν κληρονομίαν.]

Σημαίνει ο Θιος, σημαίνει η γης, σημαίνουν τα επουράνια,
σημαίνει κ' η αγιά Σοφιά, το μέγα μοναστήρι,
με τετρακόσια σήμαντρα κ' εξηνταδυό καμπάνες,
κάθε καμπάνα και παπάς, κάθε παπάς και διάκος.
Ψάλλει ζερβά ο βασιλιάς, δεξιά ο πατριάρχης,
κι' απ' την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι κολόνες.
Να μπούνε στο χερουβικό και νά βγη ο βασιλέας,
φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι' απ' αρχαγγέλου στόμα.
«Πάψετε το χερουβικό κι' ας χαμηλώσουν τ' άγια,
παπάδες πάρτε τα γιερά, κ' σεις κεριά σβηστήτε,
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψη.
Μόν στείλτε λόγο στη Φραγκιά, να ρτουνε τριά καράβια·
το 'να να πάρη το σταυρό και τ΄άλλο το βαγγέλιο,
το τρίτο, το καλύτερο, την άγια τράπεζά μας,
μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας την μαγαρίσουν».
Η Δέσποινα ταράχτηκε, κ' εδάκρυσαν οι εικόνες.
«Σώπασε, κυρά Δέσποινα, και μη πολυδακρύζης,
πάλι με χρόνους, με καιρούς, πάλι δικά σας είναι».

[πηγή: Ν.Γ. Πολίτης, Εκλογαί από τα τραγούδια του ελληνικού λαού, Βιβλιοπωλείον Ε.Γ. Βαγιονάκη & Τ. Γρηγορόπουλου, Αθήνα 1958 (4η έκδ.), σ. 12-13]

εικόνα