Ιστορία (Β΄ Λυκείου) - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)
4. Ο Αραβικός πολιτισμός α. Η πόλη κέντρο τον αραβικού πολιτισμού Παρόλο που οι Άραβες ήταν νομαδικός λαός, κέντρο του πολιτισμού τους υπήρξαν οι πόλεις, οι οποίες ήταν πολυάνθρωπες, κατά πολύ μεγαλύτερες από τις σύγχρονές τους ευρωπαϊκές. Το Μεγάλο Τζαμί ήταν το κυριότερο μνημείο της πόλης, κέντρο διδασκαλίας όχι μόνο του ισλαμικού νόμου, αλλά και της αραβικής λογοτεχνίας. Μετά τον 9ο αιώνα στις μεγάλες πόλεις ιδρύθηκαν κρατικά κέντρα έρευνας, ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα και νοσοκομεία. Στις πλούσιες αγορές των αραβικών πόλεων πωλούνταν μεταξύ άλλων και πολυτελή προϊόντα τέχνης, φτιαγμένα από υλικά που έρχονταν από μακρινές χώρες, π.χ. ελεφαντόδοντο από την Αφρική, μετάξι από την Κίνα, πολύτιμοι λίθοι από την Ινδία κ.λπ. Οι άραβες τεχνίτες φιλοτέχνησαν λαμπρά έργα μικροτεχνίας. Οι Άραβες και οι αρχαίοι Έλληνες (Ο Αλ Μαμούν) δημιούργησε σχέσεις με τους βυζαντινούς αυτοκράτορες, τους έκανε πλούσια δώρα και τους παρακάλεσε να του κάνουν δώρο βιβλία φιλοσοφίας που είχαν στην κατοχή τους. Κι εκείνοι του έστειλαν έργα του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη, του Ιπποκράτη, του Γαληνού, του Ευκλείδη, του Πτολεμαίου και των άλλων, όποια είχαν. Ο Αλ Μαμούν λοιπόν διάλεξε τους καλύτερους μεταφραστές και τους ανάθεσε να μεταφράσουν αυτά τα έργα με κάθε δυνατή προσοχή. Αφού έγινε η μετάφραση, όσο μπορούσε καλύτερα, ο χαλίφης παρακίνησε τους υπηκόους του να τα διαβάσουν και τους ενθάρρυνε να τα μελετήσουν. Στη συνέχεια της βασιλείας αυτού του ηγεμόνα η επιστημονική κρίση αναπτύχθηκε. Σαΐντ αλ Ανταλουζί (Αραβας ιστορικός. 11ος αι.). Οι κατηγορίες των Εθνών, στο Μ. Mollat, Ο Μεσαίωνας, σ. 47, (μετάφραση), στο Λ. Τσακτσίρας κ.ά., σ. 201. β. Οι επιστημονικές επιδόσεις των Αράβων Ο αραβικός πολιτισμός αναπτύχθηκε κυρίως μετά την ολοκλήρωση των αραβικών κατακτήσεων και τη διάσπαση του ενιαίου Χαλιφάτου σε τρία ανεξάρτητα Χαλιφάτα. Η πολιτισμική ανάπτυξη άρχισε στο Χαλιφάτο των Αββασιδών με πρωτεύουσα τη Βαγδάτη, όταν ο χαλίφης Αλ Μαμούν, στις αρχές του 9ου αιώνα, πρωτοστάτησε στη μετάφραση των αρχαίων ελλήνων συγγραφέων. Η ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη επηρέασαν αποφασιστικά την εξέλιξη της σκέψης των Αράβων. Χαρακτηριστικό είναι ότι η αρχαία ελληνική φιλοσοφία έγινε γνωστή στη δυτική Ευρώπη μέσω αραβικών μεταφράσεων. Οι σημαντικότεροι Άραβες φιλόσοφοι, Γιακούρ Αλκένδι (9ος αι.), Αβικέννας (11ος αι.) και Αβερρόης (12ος αι.) επηρεάστηκαν κυρίως από την αριστοτελική φιλοσοφία. Η Φιλοσοφία γνώρισε ιδιαίτερη άνθηση στη Βαγδάτη, όπου ο Αλ Μαμούν ίδρυσε τον Οίκο της Σοφίας, επιστημονικό κέντρο, όπου εργάστηκαν οι σημαντικότεροι μουσουλμάνοι διανοούμενοι, συγγράφοντας δεκάδες φιλοσοφικά συγγράμματα. Ο 12ος αιώνας είναι αντίθετα περίοδος διωγμού της ελεύθερης σκέψης από τους άραβες ηγεμόνες. Ετσι, το 1150 ο χαλίφης της Βαγδάτης διέταξε να καούν όλα τα φιλοσοφικά έργα του Αβικέννα, ενώ στη Σεβίλλη το 1194 απαγορεύθηκαν όλα τα φιλοσοφικά έργα του Αβερρόη. Οι υπήκοοι διατάχθηκαν να ρίξουν στην πυρά όλα τα σχετικά συγγράμματα και τα φανατισμένα πλήθη ανταποκρίθηκαν με προθυμία. Οι επιστημονικές επιδόσεις των Αράβων υπήρξαν σημαντικές, με σπουδαιότερες αυτές στην Ιατρική, τις οποίες εκτιμούσαν ιδιαίτερα και οι Βυζαντινοί. Το 13ο αιώνα, και παρά τη γενική παρακμή που παρατηρείται στον αραβικό κόσμο την εποχή αυτή, έζησε ο Ιμπν Χαλντούν, ο μεγαλύτερος θεωρητικός του αραβικού κόσμου σε οικονομικά θέματα, ταυτόχρονα όμως και μεγάλος ιστορικός. |
γ. Η αραβική τέχνη Η αραβική θρησκευτική τέχνη είναι ανεικονική, εφόσον η ισλαμική θρησκεία απαγορεύει την απεικόνιση του θείου. Στη διαμόρφωσή της, η αραβική τέχνη επηρεάστηκε από την τέχνη της Ανατολής και του Βυζαντίου. Σημαντική προσφορά των Αράβων στην παγκόσμια τέχνη είναι τα αραβουργήματα, λεπτές δαντελωτές διακοσμητικές συνθέσεις, με ανεξάντλητη ποικιλία. Η Αρχιτεκτονική Το Ισλάμ επέβαλε ομοιομορφία στην αρχιτεκτονική και οι παραλλαγές που υπάρχουν οφείλονται όχι τόσο σε τοπικές ή εθνικές μορφολογικές διαφορές, όσο στις προσωπικές προτιμήσεις των χαλιφών. Τα πιο ενδιαφέροντα κτίσματα είναι τα τζαμιά και τα ανάκτορα.
Η λεγόμενη κοσμηματοθήκη της Θαμόρα (Ισπανία). Φιλοτεχνήθηκε το 964 κατά παραγγελία τον χαλίφη Αλ Χακάμ Β' (961-976), σοφού Άραβα ηγεμόνα που η βιβλιοθήκη τον περιλάμβανε 400.000 βιβλία.
Το μιχράμπ (κόγχη προσευχής)
Το τέμενος του Ομάρ στα Ιεροσόλυμα (691), το αρχαιότερο ισλαμικό αρχιτεκτονικό μνημείο. Η αρχιτεκτονική τους είναι απλή: τα τζαμιά αποτελούνται συνήθως από ένα κεντρικό κτίσμα που έχει τη μορφή κύβου, πάνω στον οποίο στηρίζεται ο τρούλος. Τα ανάκτορα είναι συνήθως συγκροτήματα με εσωτερικές αυλές, όπου υπάρχουν κήποι, κρήνες κ.λπ. Δομικό στοιχείο που επικρατεί στην αραβική αρχιτεκτονική είναι τα τεθλασμένα και οξυκόρυφα τόξα, ενώ στη διακόσμηση επικρατούν τα αραβουργήματα. Από τα πιο ονομαστά μνημεία της αραβικής αρχιτεκτονικής είναι το τέμενος του Ομάρ (7ος αι.) στα Ιεροσόλυμα, το Μεγάλο Τζαμί στην Κόρδοβα της Ισπανίας (8ος αι.) και το Μεγάλο Τζαμί στο Κάιρο (9ος αι.). Στα κορυφαία μνημεία της αραβικής αρχιτεκτονικής συγκαταλέγονται, επίσης, τα ανάκτορα της Αλάμπρας στη Γρανάδα της Ισπανίας, που κτίστηκαν το 13ο αιώνα. Σε αυτό το μεγαλοπρεπές αλλά και κομψό σύνολο ανακτόρων, κήπων, εξωστών και κρηνών, θριαμβεύει ο πλούσιος διάκοσμος με αραβουργήματα. Ερωτήσεις 1. Ποιο το κοινό σημείο μεταξύ της τέχνης της εικονομαχίας και της μουσουλμανικής τέχνης; 2. Ποια είναι τα σπουδαιότερα αραβικά αρχιτεκτονικά μνημεία κατά την εποχή αυτή; 3. Ποιες επιδράσεις δέχθηκαν οι Άραβες από τους Ελληνες και ποιες επιστήμες καλλιέργησαν; |
