Όλοι έχουμε αυξομειώσει την ένταση του ήχου ενός ραδιοφώνου χρησιμοποιώντας το αντίστοιχο κουμπί. Το κουμπί αυτό ρυθμίζει τη λειτουργία μιας ρυθμιστικής αντίστασης.

Η ρυθμιστική αντίσταση είναι ένας τύπος ωμικής αντίστασης, που μπορεί να μεταβάλλεται μέσα σ' ένα συγκεκριμένο εύρος τιμών.

Η ρυθμιστική αντίσταση, που συνήθως χρησιμοποιούν στο σχολικό εργαστήριο, κατασκευάζεται από ισοπαχές ομογενές σύρμα τυλιγμένο ομοιόμορφα πάνω σε κύλινδρο από μονωτικό υλικό (εικ. 34). Επειδή η αντίσταση αυτού του σύρματος είναι ανάλογη του μήκους του, η αντίσταση που παρεμβάλλεται μεταξύ του δρομέα Δ και του ενός άκρου Α της συσκευής είναι ανάλογη με την απόσταση του δρομέα από το άκρο αυτό.

Όπως φαίνεται στην εικ. 35 η θέση του δρομέα μας δίνει τη δυνατότητα να πάρουμε οποιαδήποτε τιμή αντίστασης μεταξύ 0 και 200Ω.

Ανάλογα με τον τρόπο που παρεμβάλλεται στο κύκλωμα η ρυθμιστική αντίσταση, λειτουργεί είτε ως ρυθμιστής της τάσης και λέγεται ποτενσιόμετρο, είτε ως ρυθμιστής της έντασης του ρεύματος και λέγεται ροοστάτης.

Ποτενσιόμετρο

Εικόνα 2.6-36.

Ποτενσιόμετρο.

Ο τρόπος σύνδεσης της ρυθμιστικής αντίστασης R_AB ως ποτενσιόμετρο φαίνεται στην εικόνα 36. Η κινητή επαφή Δ, που λέγεται δρομέας, μπορεί να μετακινείται από το Α μέχρι το Β.

Αν το κύκλωμα ΑΑ′Δ′Δ είναι ανοικτό, δηλαδή το ρεύμα I δε διακλαδίζεται, τότε ισχύουν:

V_ΑΔ = I·R_ΑΔ

και

V_ΑΒ = I·R_ΑΒ

Άρα:   V_ΑΔV_ΑΒ = R_ΑΔR_ΑΒ

και επειδή:   R_ΑΔR_ΑΒ = ρ ΑΔ/sρ ΑΒ/s = ΑΔΑΒ

έχουμε:   V_ΑΔV_ΑΒ = ΑΔΑΒ ⇒ V_ΑΔ = V_ΑΒΑΔΑΒ

Αν θέσουμε το σταθερό μήκος και το μεταβλητό μήκος ΑΔ = x, έχουμε:

Δηλαδή, μετακινώντας το δρομέα Δ από το A μέχρι το B μπορούμέ να πάρουμε τιμές τάσης από 0 έως V_AB.

Ροοστάτης

Εικόνα 2.6-37.

Ροοστάτης.

Ο τρόπος σύνδεσης της ρυθμιστικής αντίστασης R_AB ως ροοστάτη φαίνεται στην εικόνα 37. Η κινητή επαφή Δ, που λέγεται δρομέας μπορεί να μετακινείται από το Α μέχρι το Β.

Η ένταση του ρεύματος που διαρρέει το κύκλωμα είναι:

Μετακινώντας το δρομέα Δ από το A μέχρι το B, μεταβάλλουμε την αντίσταση R_AΔ που παρεμβάλλεται στο κύκλωμα, άρα και την ένταση του ρεύματος που το διαρρέει.