ουμανισμός ή ανθρωπισμός: (λατιν. λ.). Το σύνολο των τάσεων στη φιλοσοφία και γενικά στη διανόηση, που έχει ως αντικείμενο την ανάπτυξη των ουσιωδών ιδιοτήτων του ανθρώπου. Με τον όρο αυτόν εννοούμε, στην ιστορία της φιλοσοφίας, την πνευματική εκείνη κίνηση που αναπτύχτηκε στην Ευρώπη κατά την εποχή της Αναγέννησης και που αντλεί τις μεθόδους και τη φιλοσοφία της από τη μελέτη των αρχαίων κειμένων. Η ουμανιστική ιδεολογία αναπτύχτηκε κυρίως στην Ιταλία πριν και κατά τη διάρκεια της πρώτης Αναγέννησης, στην Ισπανία, στη Γαλλία, στη Γερμανία, στην Αγγλία και στις Κάτω Χώρες. Ο ουμανισμός είχε μεγάλη επίδραση στην ανάπτυξη της λογοτεχνίας και της τέχνης της Αναγέννησης, καθώς και στην προώθηση των αγροτικών αγώνων εναντίον της φεουδαρχίας και στην προβολή των αιτημάτων της αστικής αντιπολίτευσης στις μεγάλες πόλεις της Ευρώπης. Ο ουμανισμός έπαιξε σημαντικό ρόλο στην κοινωνική εξέλιξη και γεννήθηκε σε μια περίοδο, όπου το φεουδαρχικό σύστημα έδυε και παραχωρούσε τη θέση του σιγά σιγά στην αστική τάξη. Οι ουμανιστές συνέβαλαν πολύ στη δημιουργία του απαραίτητου ιδεολογικού πλαισίου, για να μπορέσει η ανθρωπότητα να βγει από το Μεσαίωνα και ν' αρχίσει να κατακτά σιγά σιγά νέους ορίζοντες στους φιλοσοφικούς, θρησκευτικούς, κοινωνικούς, επιστημονικούς και καλλιτεχνικούς τομείς. Από αυτήν την άποψη η ανθρωπότητα οφείλει πολλά στο ουμανιστικό κίνημα της Αναγέννησης.

[πηγή: Γιώργου Χασιάκου, Ερμηνευτικό Λεξικό των -ισμών, εκδόσεις Επικαιρότητα, Αθήνα 1992]