Διάβασε τη διπλανή παράγραφο και φρόντισε να επισημάνεις:

1. τη θεματική περίοδο,
2. τις λεπτομέρειες/σχόλια και
3. την πρόταση κατακλείδα.

Χαρακτηρολογικά οι άνθρωποι μπορούν να μοιραστούν σε δύο κατηγορίες: στους “ανθρώπους του ναι” και τους “ανθρώπους του όχι”. Οι πρώτοι, όταν προκαλούνται να εκδηλωθούν (με μιαν απάντηση, κίνηση ή προσφορά, με τη στάση τους απέναντι σ' ένα αίτημα ή σ' ένα αντιλεγόμενο θέμα), αυθόρμητα συμπεριφέρονται θετικά έστω και αν αργότερα, άμα καλοσκεφτούν και ζυγίσουν πιο ψύχραιμα τα δεδομένα, νικηθούν από τις αμφιβολίες (τις θεωρητικές) ή τις δυσκολίες (τις πρακτικές) και αναθεωρήσουν την αρχική τους τοποθέτηση. Το “ναι” έρχεται εύκολα και τις περισσότερες φορές στο στόμα τους: “ω, βέβαια γίνεται”, “μάλιστα, δεν αποκλείεται”, “δε σας υπόσχομαι, αλλά θα προσπαθήσω”, “θα το ξαναδώ, ελπίζω να το πετύχω”, “συμφωνώ, έχει και αυτή η άποψη την αλήθεια της” κ.ο.κ. Αντίθετα, οι άνθρωποι της άλλης κατηγορίας αρχίζουν πάντα με το “όχι", η άρνηση είναι κατά κανόνα η πρώτη αντίδρασή τους, ακόμα και όταν έπειτα από ψυχραιμότερη κρίση ή επιγενέστερη συμπάθεια φανούν υποχωρητικοί. Αυτοί ξεκινούν αρνητικά: “αδύνατον, δε γίνεται”, “αποκλείεται, μην το συζητείτε”, “έχω την εντελώς αντίθετη γνώμη”, “μη ματαιοπονείτε, χαμένος ο κόπος”, “δεν είναι πολλές οι αλήθειες, αλλά μία” κ.ο.κ. Νομίζει κανείς ότι, στην κάθε περίπτωση, έχει να κάμει με ένα εντελώς διαφορετικό ψυχικό κλίμα. Εκεί αιθρία, ανοιχτός ορίζοντας, κάτι το μαλακό και το λείο. Εδώ συννεφιά, κλεισούρα, κάτι το σκληρό και το τραχύ.

(Ε. Παπανούτσου, Η κρίση του πολιτισμού μας, Μαλακοί και σκληροί χαρακτήρες,
εκδ. Φιλιππότη, Αθήνα, 1979, σ. 231)

Ποιο είναι το περιεχόμενο και ποιο το θεματικό κέντρο της παραγράφου που διάβασες;

Μελέτησε προσεκτικά το διάγραμμα και αναζήτησε:       

1. Στη θεματική περίοδο, τις λέξεις-κλειδιά που δηλώνουν:
   • - τη διαιρετέα έννοια (την έννοια που πρέπει να διαιρεθεί)·
   • - τη διαιρετική βάση (την έννοια που θα αποτελέσει το κριτήριο της διαίρεσης)·
   • - το πηλίκο της διαίρεσης (τις έννοιες που θα προκύψουν από τη διαίρεση).
2. Στις λεπτομέρειες/σχόλια:
   • α) τις μεταβατικές λέξεις ή φράσεις που μεταβιβάζουν:
   • - από τη θεματική πρόταση στο πρώτο μέλος των λεπτομερειών/σχολίων
   • - από τη θεματική πρόταση στο δεύτερο μέλος των λεπτομερειών/σχολίων
   • - από το πρώτο στο δεύτερο μέλος των λεπτομερειών/σχολίων
   • β) τις λέξεις ή φράσεις κλειδιά που υπογραμμίζουν στο πρώτο και στο δεύτερο μέλος των λεπτομερειών τα κύρια γνωρίσματα των ανθρώπων του “ναι” και των ανθρώπων του “όχι” αντίστοιχα·
   • γ) τις λέξεις ή φράσεις κλειδιά που αντιθέτουν το πρώτο με το δεύτερο μέλος των λεπτομερειών/σχολίων.
3. Στην περίοδο-κατακλείδα τις λέξεις κλειδιά που αποκρυσταλλώνουν και αντιθέτουν τα γνωρίσματα των ανθρώπων του “ναι” και του “όχι”:

Διάβασε τις παραγράφους που ακολουθούν και εντόπισε σε καθεμιά τη θεματική περίοδο, τις λεπτομέρειες/ σχόλια και την περίοδο - κατακλείδα, εφόσον υπάρχει:

Αυτό είναι σε αδρές γραμμές το κύριο γνώρισμα των δύο τύπων. Συνοδεύεται όμως από πολλά άλλα, συναφή, που χαρακτηρίζουν την ψυχική μορφή του καθενός και είναι πάλι αντίθετα μεταξύ των. Λ. χ. “οι άνθρωποι του ναι” είναι καταδεχτικοί, φιλόξενοι, πρόθυμοι να εξυπηρετούν τους γνωρίμους των. Κοινωνικοί και ευχάριστοι στη συντροφιά. Προσαρμόζονται εύκολα στις περιστάσεις, δεν παίρνουν κατάκαρδα τις αντιξοότητας της ζωής. Είναι εύκαμπτοι στις σκέψεις τους, διαλλακτικοί. Έχουν πολλά και ποικίλα ενδιαφέροντα, γνώσεις εγκυκλοπαιδικές σε μεγάλη έκταση, όχι και σε αντίστοιχο βάθος. Για την ψυχαγωγία τους προτιμούν τα εντυπωσιακά θεάματα, τις πυκνές κοινωνικές σχέσεις, τον πολύ κόσμο. Αντίθετα, “οι άνθρωποι του όχι” είναι δυσπρόσιτοι, κλειστοί, απρόθυμοι να προσφέρουν τη βοήθειά τους σε όσους τη ζητούν. Όχι ευχάριστοι στη συντροφιά, γιατί ή στέκονται σε απόσταση και σωπαίνουν ή μονολογούν. Δύσκολα αναπροσαρμόζονται, όταν αλλάζουν απότομα οι συνθήκες της ζωής, και πληγώνονται βαθιά από τις ατυχίες. Έχουν ακαμψία στη σκέψη, δεν ανέχονται αντιρρήσεις, μένουν αμετακίνητοι στις ιδέες τους. Τα ενδιαφέροντά τους είναι περιορισμένα, ρέπουν στη μονομέρεια αλλά είναι πάντα καλύτερα από τους άλλους πληροφορημένοι στο θέμα που τους συγκινεί. Η πολυκοσμία τους ενοχλεί, λίγες αλλά στενές είναι οι φιλικές τους σχέσεις. Για την ψυχαγωγία τους προτιμούν τα μοναχικά από τα δημόσια ακροάματα και θεάματα.

Η ιδιορρυθμία καθεμιάς από τις δύο αυτές χαρακτηρολογικές κατηγορίες θα φανεί καθαρότερα όταν τις συγκρίνουμε με μέτρο την ψυχική ένταση των βιωμάτων τους. Οι “άνθρωποι του ναι” αισθάνονται και σκέπτονται ζωηρά αλλά όχι σε υψηλή ψυχική θερμοκρασία. Οι μεταπτώσεις τους είναι συχνές, πάντοτε όμως σε περιορισμένη κλίμακα· ούτε πολύ “πάνω ” ούτε πολύ “κάτω ” από το μέσο επίπεδο. Δεν “παθαίνονται” δηλαδή για μια ιδέα έναν πόθο, μια ορμή. Δε δίνονται ολόκληροι σ' ένα πρόγραμμα ζωής, σε μια φιλοδοξία, σε μια πίστη. Εύκολα μετακινούνται από μια συναισθηματική κατάσταση ή από μια ιδεολογική γραμμή σε άλλη, γιατί με όλες συνδέονται χαλαρά, επιπόλαια. Το αντίθετο συμβαίνει στους “ανθρώπους του όχι”. Το “πάθος”, κατά το πλατύ νόημα της λέξης, δεσπόζει στην εσωτερική τους ζωή. Αργούν να στρατευθούν σε μια θρησκευτική ή φιλοσοφική ιδεολογία, σε μια πολιτική παράταξη ή και σε μια επαγγελματική επιδίωξη· όταν όμως κερδηθούν, υπερθερμαίνονται ψυχικά και αφοσιώνονται στο έργο που αναλαμβάνουν, ανυποχώρητοι. Για τούτο και όταν διαψευσθούν στις προσδοκίες τους, το πλήγμα το αισθάνονται ως προδοσία και με το ίδιο πάθος που υπεράσπιζαν πριν τη στάση τους, τώρα την αποκηρύττουν και την πολεμούν. Η κρίση που περνούν την ώρα εκείνη μοιάζει με σεισμό που αναποδογυρίζει τα στρώματα της ψυχής τους. Σπάνιες βέβαια είναι στους χαρακτήρες αυτού του τύπου οι μεταπτώσεις· όταν όμως έρχονται, γίνονται σε αναπτυγμένη κλίμακα –η ίδια ένταση στους θετικούς βαθμούς όπως και στους αρνητικούς.

(Ε. Παπανούτσος, ό.π., σελ 231-232)

Ανάλυσε δομικά (θεματική περίοδος, λεπτομέρειες-σχόλια, κατακλείδα) την παράγραφο της διπλανής στήλης και σημείωσε σε τι μοιάζει με τις προηγούμενες και σε τι διαφέρει από αυτές ως προς το συγκριτικό/αντιθετικό τρόπο με τον οποίο είναι οργανωμένο το υλικό της.

Ένα χάσμα χωρίζει το Σωκράτη από τους σοφιστάς. Ο Σωκράτης ζήτησε τη μία και καθολική έννοια, τη μία και καθολική αλήθεια, ενώ οι σοφισταί υποστήριζαν τις πολλές γνώμες για το ίδιο πράγμα. Επίσης και στον τρόπο της ζωής υπάρχει ριζική αντίθεση μεταξύ σοφιστών και Σωκράτους. Οι σοφισταί ήταν έμποροι γνώσεων, ενώ ο Σωκράτης υπήρξε ένας άμισθος δάσκαλος και ερευνητής της αλήθειας. Το μόνο κοινό μεταξύ των σοφιστών και του Σωκράτους ήταν ότι και αυτός και εκείνοι διαπίστωσαν ότι η παραδεδομένη μόρφωση και παιδεία δεν ήταν αρκετή για την εποχή τους.

(Ιστορ. του Ελληνικού Έθνους, τόμ. Γ2, σελ 459)

Να γράψετε δύο παραγράφους χρησιμοποιώντας στην καθεμιά τον έναν από τους δύο τρόπους σύγκρισης, αφού διαλέξετε κάποιο από τα εξής θέματα:

αισιόδοξος-απαισιόδοξος,
χειρωνακτική εργασία-πνευματική εργασία,
ερασιτέχνης-επαγγελματίας.