Αρχαίοι Έλληνες Ιστοριογράφοι (Α Λυκείου) - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)

ΘΟΥΚΥΔΙΔΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑΙ

Βιβλίο 3. Κεφάλαια 71-73

Κείμενο Πρωτότυπο κείμενο με παράλληλες μεταφράσεις

[71.1] Δράσαντες δὲ τοῦτο καὶ ξυγκαλέσαντες Κερκυραίους εἶπον ὅτι ταῦτα καὶ βέλτιστα εἴη καὶ ἥκιστ᾽ ἂν δουλωθεῖεν ὑπ᾽ Ἀθηναίων, τό τε λοιπὸν μηδετέρους δέχεσθαι ἀλλ᾽ ἢ μιᾷ νηὶ ἡσυχάζοντας, τὸ δὲ πλέον πολέμιον ἡγεῖσθαι. Ὡς δὲ εἶπον, καὶ ἐπικυρῶσαι ἠνάγκασαν τὴν γνώμην. [2] Πέμπουσι δὲ καὶ ἐς τὰς Ἀθήνας εὐθὺς πρέσβεις περί τε τῶν πεπραγμένων διδάξοντας ὡς ξυνέφερε καὶ τοὺς ἐκεῖ καταπεφευγότας πείσοντας μηδὲν ἀνεπιτήδειον πράσσειν, ὅπως μή τις ἐπιστροφὴ γένηται.

Οι ολιγαρχικοί αποφασίζουν ουδετερότητα - Αποστολή πρεσβείας στην Αθήνα

[72.1] Ἐλθόντων δὲ οἱ Ἀθηναῖοι τούς τε πρέσβεις ὡς νεωτερίζοντας ξυλλαβόντες, καὶ ὅσους ἔπεισαν, κατέθεντο ἐς Αἴγιναν.
[2] Ἐν δὲ τούτῳ τῶν Κερκυραίων οἱ ἔχοντες τὰ πράγματα ἐλθούσης τριήρους Κορινθίας καὶ Λακεδαιμονίων πρέσβεων ἐπιτίθενται τῷ δήμῳ, καὶ μαχόμενοι ἐνίκησαν. [3] Ἀφικομένης δὲ νυκτὸς ὁ μὲν δῆμος ἐς τὴν ἀκρόπολιν καὶ τὰ μετέωρα τῆς πόλεως καταφεύγει καὶ αὐτοῦ ξυλλεγεὶς ἱδρύθη, καὶ τὸν Ὑλλαϊκὸν λιμένα εἶχον· οἱ δὲ τήν τε ἀγορὰν κατέλαβον, οὗπερ οἱ πολλοὶ ᾤκουν αὐτῶν, καὶ τὸν λιμένα τὸν πρὸς αὐτῇ καὶ πρὸς τὴν ἤπειρον.

Ανάμειξη της Σπάρτης

Οι ολιγαρχικοί επιτίθενται εναντίον των δημοκρατικών και νικούν.
Εκατέρωθεν κατάληψη περιοχών της πόλης

[73.1] Tῇ δ᾽ ὑστεραίᾳ ἠκροβολίσαντό τε ὀλίγα καὶ ἐς τοὺς ἀγροὺς περιέπεμπον ἀμφότεροι, τοὺς δούλους παρακαλοῦντές τε καὶ ἐλευθερίαν ὑπισχνούμενοι· καὶ τῷ μὲν δήμῳ τῶν οἰκετῶν τὸ πλῆθος παρεγένετο ξύμμαχον, τοῖς δ᾽ ἑτέροις ἐκ τῆς ἠπείρου ἐπίκουροι ὀκτακόσιοι.

Και οι δύο πλευρές οργανώνονται και αναζητούν συμμάχους

 

γλωσσικά σχόλια

Κεφ. 71

 

δράσαντες· δράω, -ῶ
ενεργώ, πράττω
ξυγκαλέσαντες· ξυγκαλέω, -ῶ
  καλώ σε συνέλευση, συγκαλώ
ταῦτα
  δηλ. ο φόνος των δημοκρατικών αρχηγών
ἥκιστ' ἄν δουλωθεῖεν ὑπ' Ἀθηναίων
  δε θα υποδουλώνονταν με κανένα τρόπο πια από τους Αθηναίους
τό τε λοιπὸν
  και στο εξής
μηδετέρους
  ούτε τους μεν ούτε τους δε, ενν. ούτε τους Αθηναίους ούτε τους Λακεδαιμόνιους
ἀλλ' ἤ
  εκτός, παρά μόνο
ἡσυχάζοντας· ἡσυχάζω
  μένω ουδέτερος
ἐπικυρῶσαι· ἐπικυρόω, -ῶ
  επικυρώνω
γνώμη
  πρόταση
διδάξοντας· διδάσκω
  εξηγώ
τοὺς ἐκεῖ καταπεφευγότας
  αυτούς που είχαν καταφύγει εκεί
ἀνεπιτήδειον (ενν. τῇ Κερκύρᾳ)
  εχθρική ενέργεια (εναντίον της Κέρκυρας)
ὅπως μή τις ἐπιστροφή γένηται

 

  για να μην υπάρξει καμιά αντεκδίκηση (ενν. κατά των Κερκυραίων από την πλευρά των Αθηναίων)

 

Κεφ. 72

 

ἐλθόντων
  ενν. τῶν πρέσβεων
ὡς νεωτερίζοντας
  ως υποκινητές στάσης
κατέθεντο· κατατίθεμαι
  συγκεντρώνω για ασφάλεια
ἐν δὲ τούτῳ
  ενν. τῷ καιρῷ
οἱ ἔχοντες τὰ πράγματα
  οι κύριοι της πολιτικής κατάστασης (δηλ. οι ολιγαρχικοί πραξικοπηματίες που πήραν με τη βία στα χέρια τους τη διακυβέρνηση της Κέρκυρας)
τὰ μετέωρα τῆς πόλεως
  τα ψηλά και οχυρά μέρη της πόλης
ξυλλεγείς· ξυλλέγομαι
  συγκεντρώνομαι, συναθροίζομαι
ἱδρύθη · ἱδρύομαι
  εγκαθίσταμαι
οἱ δὲ
  δηλ. οἱ ἔχοντες τὰ πράγματα (ολιγαρχικοί)
τὸν λιμένα

 

  δηλ. το λιμάνι του Αλκίνου

 

Κεφ. 73
πρὸς αὐτῇ
  δηλ. τῇ ἀγορᾷ
τῇ ὑστεραίᾳ
  την επόμενη ημέρα
ἠκροβολίσαντο· ἀκροβολίζομαι
  αψιμαχώ, κάνω μικροεπιθέσεις
περιέπεμπον· περιπέμπω
  στέλνω παντού, εδώ κι εκεί
παρακαλοῦντες
  προσκαλώντας
ὑπισχνούμενοι· ὑπισχνέομαι, -οῦμαι
  υπόσχομαι
τὸ πλῆθος τῶν οἰκετῶν
  ο μεγαλύτερος αριθμός των δούλων
παρεγένετο· παραγίγνομαι
  βοηθώ, συμπαρίσταμαι
παρεγένετο ξύμμαχον
  πήγαν σύμμαχοι
ἐπίκουροι
  μισθοφόροι

Χάρτης

1. Αρχαία πόλη 5. Υλλαϊκός λιμένας
2. Αγορά 6. Λιμάνι της αγοράς
3. Ακρόπολη 7. Ηραίο
4. Υψώματα 8. Το νησί απέναντι από το Ηραίο
9. Πτυχία

 

Ερμηνευτικά σχόλια

Κεφ.71 δράσαντες... ξυγκαλέσαντες

 

Ασφαλώς δεν έκαναν όλα αυτά μόνοι τους οι πέντε Κερκυραίοι ολιγαρχικοί, αλλά με τη βοήθεια των ομοϊδεατών τους και ιδιαίτερα εκείνων που ήταν αιχμάλωτοι από την Κόρινθο. Αξιοπρόσεκτη είναι η προσπάθεια των ολίγων να προσδώσουν μία επίφαση δημοκρατικής νομιμότητας στο όλο εγχείρημά τους, αφού αμέσως μετά το φόνο των πολιτικών τους αντιπάλων συγκαλούν το δήμο.

ταῦτα καὶ βέλτιστα...δέχεσθαι

 

 

Μετά τη δολοφονία των αρχηγών των δημοκρατικών οι ολιγαρχικοί συγκέντρωσαν την εκκλησία του δήμου και τόνισαν ότι οι τρέχουσες εξελίξεις ήταν συμφέρουσες για την Κέρκυρα, διότι έτσι το νησί δε διέτρεχε τον κίνδυνο υποδούλωσής του στην Αθήνα. Επισήμαναν ακόμη την αναγκαιότητα τήρησης ουδετερότητας υπό όρους, γεγονός που σήμαινε διάλυση της επιμαχίας με την Αθήνα, όχι όμως και ολοκληρωτική αποκοπή των δεσμών της Κέρκυρας με την υπερδύναμη αυτή της εποχής.

μιᾷ νηί... ἡγεῖσθαι
  Η παρουσία δηλαδή περισσότερων του ενός πλοίων θα έπρεπε να θεωρείται ενέργεια εχθρική και να οδηγεί σε πολεμική κινητοποίηση. Ουσιαστικά η απόφαση αυτή ακυρώνει πρακτικά την αμυντική συμμαχία Αθηναίων-Κερκυραίων. Πρέπει να σημειωθεί πάντως εδώ ότι η πολιτική της ουδετερότητας, της απεμπλοκής δηλαδή της Κέρκυρας από τον πόλεμο, ήταν συνετή. Αυτό βέβαια δεν αναιρεί τον αρχικό σκοπό των ολιγαρχικών, που ήταν να εγκαταστήσουν την ολιγαρχία στην Κέρκυρα.

ἐπικυρῶσαι ἠνάγκασαν τὴν γνώμην

 

Οι ολιγαρχικοί με το κλίμα ψυχολογικής βίας και τρομοκρατίας που δημιουργούν εξαναγκάζουν τους Κερκυραίους να επικυρώσουν την πρότασή τους για ουδετερότητα. Καταλύεται έτσι η ίδια η ουσία της λειτουργίας των δημοκρατικών θεσμών, δηλαδή η ελευθερία στη λήψη των αποφάσεων. Η πολιτική αυτή φενάκη των ολίγων εκφράζεται εναργέστατα από τις ίδιες τις αντιφατικές ενέργειές τους: από τη μια συγκαλούν την εκκλησία του δήμου, από την άλλη όμως δεσμεύουν τη βούληση του δημοκρατικού αυτού οργάνου.

πέμπουσι... πρέσβεις

 

Η αποστολή πρέσβεων στην Αθήνα είναι ένας διπλωματικός ελιγμός των ολιγαρχικών. Ο Θουκυδίδης δεν κάνει λόγο για αντίστοιχη κίνηση με αποδέκτη τη Σπάρτη, διότι προφανώς η νέα κατάσταση, που διαμορφωνόταν στην Κέρκυρα, ήταν ευνοϊκή γι' αυτήν.

περί τε τῶν πεπραγμένων... πράσσειν

 

Η πρεσβεία που στάλθηκε στην Αθήνα ήταν επιφορτισμένη με διπλό σκοπό: αφενός να πείσει τους Αθηναίους ότι οι εξελίξεις στην Κέρκυρα ήταν συμφέρουσες και γι' αυτούς, αφετέρου να διεγείρει τη φιλοπατρία των δημοκρατικών Κερκυραίων που είχαν καταφύγει στην Αθήνα, ώστε να μην προσπαθήσουν να ανατρέψουν τη νέα πολιτική κατάσταση που δημιουργήθηκε στο νησί.

ὅπως μή τις ἐπιστροφὴ γένηται

 

Αυτό που επιδιώκουν να πετύχουν οι ολιγαρχικοί είναι να αποτραπεί οποιαδήποτε αντίδραση στη νέα πολιτική κατάσταση που το πραξικόπημά τους διαμόρφωσε. Πρέπει να τονιστεί εδώ ότι οι Κερκυραίοι ολιγαρχικοί δεν είναι μόνο δολοφόνοι, αλλά και αναίσχυντοι δολοπλόκοι, κι αυτό διότι προσπαθούν να διεγείρουν τα αισθήματα φιλοπατρίας εκείνων, τους οποίους ήθελαν να φονεύσουν.

Κεφ.72 ἐλθόντων δὲ οἱ Ἀθηναῖοι... Αἴγιναν

 

Η αντίδραση των Αθηναίων υπήρξε άμεση. Συνέλαβαν τους πρέσβεις, καθώς και όσους από τους Κερκυραίους συντάχθηκαν τώρα μαζί τους (πρόκειται για τους Κερκυραίους που είχαν προηγουμένως καταφύγει στην Αθήνα) και τους συγκέντρωσαν στην Αίγινα. Η σύλληψη των πρέσβεων, που θεωρούνταν πρόσωπα ιερά και απαραβίαστα, αντιστρατεύεται τους κανόνες του «διεθνούς δικαίου» της εποχής. Ωστόσο η ενέργεια των Αθηναίων δικαιολογείται στην παρούσα περίπτωση από την κατάλυση της έννομης τάξης που προηγήθηκε στην Κέρκυρα και από την ανάρμοστη δράση των ίδιων των πρέσβεων στην Αθήνα. Ο Θουκυδίδης δεν κάνει ξανά λόγο στο έργο του για την τύχη αυτών των ομήρων.

Ἐν δὲ τούτῳ... ἐνίκησαν

 

Η άφιξη ενός πολεμικού πλοίου από την Κόρινθο και των Λακεδαιμονίων πρέσβεων παρέχει την αναμενόμενη ευκαιρία στους ολιγαρχικούς, οι οποίοι επιτίθενται κατά των δημοκρατικών και τους νικούν σε μάχη. Ο φόνος του Πειθία (3.70.6) είναι η αρχή του εμφυλίου πολέμου, αλλά από το σημείο αυτό της θουκυδίδειας αφήγησης (72.2) η εμφύλια σύρραξη γενικεύεται και οι δύο αντίπαλες παρατάξεις θα οδηγηθούν σε φρικαλεότητες. Είναι σαφές ότι η νέα σπαρτιατική αποστολή που έσπευσε στην Κέρκυρα στάλθηκε ως άμεση αντίδραση στις προηγηθείσες ενέργειες των Αθηναίων και είχε σκοπό την ανάληψη δραστικών πρωτοβουλιών και τη δυναμική εκκαθάριση της πολιτικής κατάστασης προς όφελος των Κερκυραίων ολιγαρχικών και κατ' επέκταση των συμφερόντων της Σπάρτης. Η παρέμβαση της Σπάρτης στα εσωτερικά της Κέρκυρας είναι πλέον απροκάλυπτη.

καὶ τὸν Ὑλλαϊκὸν λιμένα εἶχον

 

Η πόλη της Κέρκυρας είχε δύο λιμάνια, το λιμάνι του Αλκίνου, το οποίο βρισκόταν κοντά στην αγορά και απέναντι στην Ήπειρο και σήμερα ονομάζεται Καστράδες, και το Υλλαϊκό ή, κατά τον Απολλώνιο το Ρόδιο, Υλλικό, στο μέσο του οποίου βρίσκεται το Ποντικονήσι ή Κοντυλονήσι. Πιστεύεται μάλιστα ότι το Ποντικονήσι είναι το πετρωμένο από τον Ποσειδώνα πλοίο των Φαιάκων, που κατά τον Όμηρο (Οδυσσ. ε, 152) μετέφερε τον Οδυσσέα στην Ιθάκη. Σήμερα ο Υλλαϊκός λιμένας ονομάζεται Πέραμα και Καλικιόπουλο.

τήν τε ἀγορὰν κατέλαβον

 

Η αγορά βρισκόταν χαμηλά στους πρόποδες ενός λόφου.

τὸν λιμένα τὸν πρὸς αὐτῇ

 

Οι δημοκρατικοί κατέλαβαν τα υψηλά μέρη και την ακρόπολη, ενώ οι ολιγαρχικοί τα χαμηλά και το λιμάνι. Οι Κερκυραίοι βρίσκονται έτσι διχασμένοι σε δύο αντίπαλες παρατάξεις και έτοιμοι να επιδοθούν σε εμφύλιο σπαραγμό.

Κεφ.73 δούλους...ὑπισχνούμενοι

 

Η απεγνωσμένη προσπάθεια επικράτησης σε βάρος των αντιπάλων τους, η ένταση του αγώνα και η όξυνση των πολιτικών παθών οδηγούν την καθεμία από τις αντίπαλες παρατάξεις στην πρόσκληση των δούλων, προκειμένου να ενισχύσουν το δυναμικό τους. Πρόκειται για ασυνήθιστο γεγονός, όμως στα πλαίσια μιας τόσο έντονης εμφύλιας διαμάχης, οι δούλοι, που υπερέβαιναν τότε το μισό πληθυσμό της Κέρκυρας, αποτελούσαν ικανή αριθμητικά ενίσχυση για κάθε αντιμαχόμενη παράταξη.

τῶν οἰκετῶν τὸ πλῆθος

Οι δούλοι στην αρχαιότητα [Πηγή: Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού] Η δουλεία στην Αρχαία Ελλάδα

 

Οι οἰκέται ανήκουν από άποψη δικαιωμάτων στην τάξη των δούλων αλλά βρίσκονται σε σχετικά καλύτερη θέση από τους άλλους. Ζουν μέσα στο σπίτι του κυρίου τους ως υπηρετικό προσωπικό και πολλές φορές είναι πρόσωπα ειλικρινά αφοσιωμένα στην οικογένεια του αφεντικού τους.

καὶ τῷ μὲν δήμῳ...ξύμμαχον

 

Λογική εξέλιξη, καθώς η τάξη των δούλων ιδεολογικά και κοινωνικά αισθανόταν εγγύτερα στους δημοκρατικούς παρά στους ολιγαρχικούς (βλ. παράθεμα).

ἐκ τῆς ἠπείρου ἐπίκουροι

 

Οι ολιγαρχικοί είχαν την οικονομική δυνατότητα να προσλάβουν μισθοφορικά στρατεύματα, για να εξισωθούν αριθμητικά με τους δημοκρατικούς, που ενισχύθηκαν σημαντικά από τους δούλους.

 

«Και ως προς το χωρίο αυτό {Κεφ. 73} πρέπει να παρατηρηθεί ότι η δράση των δούλων, η ύπαρξη των οποίων θεωρείται αυτονόητη και δεδομένη, καθορίζεται από τις δραστηριότητες και αντιθέσεις των ελευθέρων και αποτελεί συμπλήρωμα τους ή μέσο για την επίτευξη των σκοπών τους... Από την πληροφορία αυτή του Θουκυδίδη συνάγεται ότι οι δούλοι αποτελούν υπολογίσιμο παράγοντα, τουλάχιστον στην Κέρκυρα. Διαφορετικά οι δημοκρατικοί δε θα ζητούσαν τη βοήθειά τους. Δεν έχουν όμως επιδιώξεις ή σκοπούς διαφορετικούς από αυτούς των ελευθέρων. Το γεγονός ότι οι περισσότεροι δούλοι ακολούθησαν τους δημοκρατικούς στην Κέρκυρα ίσως να οφείλεται στο γεγονός ότι η συμπεριφορά των δημοκρατικών ήταν πιο ήπια απέναντι στους δούλους από τη συμπεριφορά των ολιγαρχικών. Πάντως ο Θουκυδίδης δεν ενδιαφέρεται να αιτιολογήσει αυτό το περιστατικό». (Α. Μπαγιόνας, Η σκέψη του Θουκυδίδη και η σύγχρονη αντίληψη για την ιστορία, Π.Ε.Φ. σεμινάριο 8, σ. 78).  

 

Βιβλίο 3. Κεφάλαιο 74

Κείμενο Πρωτότυπο κείμενο με παράλληλες μεταφράσεις

[1] Διαλιπούσης δ᾽ ἡμέρας μάχη αὖθις γίγνεται καὶ νικᾷ ὁ δῆμος χωρίων τε ἰσχύι καὶ πλήθει προύχων· αἵ τε γυναῖκες αὐτοῖς τολμηρῶς ξυνεπελάβοντο βάλλουσαι ἀπὸ τῶν οἰκιῶν τῷ κεράμῳ καὶ παρὰ φύσιν ὑπομένουσαι τὸν θόρυβον. [2] Γενομένης δὲ τῆς τροπῆς περὶ δείλην ὀψίαν, δείσαντες οἱ ὀλίγοι μὴ αὐτοβοεὶ ὁ δῆμος τοῦ τε νεωρίου κρατήσειεν ἐπελθὼν καὶ σφᾶς διαφθείρειεν, ἐμπιπρᾶσι τὰς οἰκίας τὰς ἐν κύκλῳ τῆς ἀγορᾶς καὶ τὰς ξυνοικίας, ὅπως μὴ ᾖ ἔφοδος, φειδόμενοι οὔτε οἰκείας οὔτε ἀλλοτρίας, ὥστε καὶ χρήματα πολλὰ ἐμπόρων κατεκαύθη καὶ ἡ πόλις ἐκινδύνευσε πᾶσα διαφθαρῆναι, εἰ ἄνεμος ἐπεγένετο τῇ φλογὶ ἐπίφορος ἐς αὐτήν.
[3] Καὶ οἱ μὲν παυσάμενοι τῆς μάχης ὡς ἑκάτεροι ἡσυχάσαντες τὴν νύκτα ἐν φυλακῇ ἦσαν· καὶ ἡ Κορινθία ναῦς τοῦ δήμου κεκρατηκότος ὑπεξανήγετο, καὶ τῶν ἐπικούρων οἱ πολλοὶ ἐς τὴν ἤπειρον λαθόντες διεκομίσθησαν.
Νίκη των δημοκρατικών


Εμπρησμός της πόλης

 

γλωσσικά σχόλια

διαλιπούσης δ' ἡμέρας
  κι αφού πέρασε μια μέρα
χωρίων ἰσχύι
  εξαιτίας της ισχύος των θέσεων τους
πλήθει προύχων
  επειδή είχαν αριθμητική υπεροχή
ξυνεπελάβοντο· συνεπιλαμβάνομαι (τινί)
  βοηθώ, υποστηρίζω
βάλλουσαι· βάλλω
  χτυπώ
τῷ κεράμῳ· κέραμος
  κεραμίδια
παρὰ φύσιν
  σε αντίθεση προς τη γυναικεία φύση
θόρυβος
  ταραχή, αντάρα
γενομένης τῆς τροπῆς
  κι όταν έγινε υποχώρηση
τροπὴ
  υποχώρηση, φυγή
δείσαντες· δείδω
  φοβούμαι
οἱ ὀλίγοι
  οι ολιγαρχικοί, οι αριστοκρατικοί (αντιθ. ὁ δῆμος, τὸ πλῆθος)
αὐτοβοεὶ
  με τον πρώτο αλαλαγμό, με αιφνιδιαστική έφοδο
νεώριον
  ναύσταθμος
ἐπελθών· ἐπέρχομαι
  επιτίθεμαι
ἐμπιπρᾶσι (και όχι ἐμπιμπρᾶσι)
ἐμπίπρημι
  πυρπολώ, βάζω φωτιά
ξυνοικία
  μεγάλη οικία διαιρεμένη σε πολλά διαμερίσματα, όπου μπορούν να μένουν πολλές οικογένειες με ενοίκιο (οἰκία, το μέρος, όπου κατοικεί μία οικογένεια)
φειδόμενοι· φείδομαι
  μεταχειρίζομαι με φειδώ, «λυπάμαι»
οὔτε οἰκείας οὔτε αλλότριας (ενν. οἰκίας)
  ούτε δικό τους ούτε ξένο (σπίτι)
χρήματα
  πράγματα, εμπορεύματα
εἰ ἄνεμος ἐπεγένετο τῇ φλογὶ ἐπίφορος ἐς αὐτὴν
  αν φυσούσε άνεμος τη φωτιά με κατεύθυνση προς αυτή (δηλ. την πόλη)
ὡς ἑκάτεροι ἡσυχάσαντες
  καθώς και τα δύο στρατόπεδα απείχαν από πολεμικές ενέργειες
ἐν φυλακῇ ἦσαν
  βρίσκονταν σε επιφυλακή
κεκρατηκότος τοῦ δήμου
  όταν είχαν επικρατήσει οι δημοκρατικοί
ὑπεξανήγετο· ὑπεξανάγομαι
  ανοίγομαι με προφυλάξεις στο ανοιχτό πέλαγος
λαθόντες· λανθάνω
  διαφεύγω την προσοχή
διεκομίσθησαν· διακομίζομαι
  μεταφέρομαι, περνώ

 

Ερμηνευτικά σχόλια

διαλιπούσης δ' ἡμέρας

 

Δεν είναι λογικό να υποθέσουμε ότι πρόκειται για την ημέρα, κατά την οποία σημειώθηκαν οι αψιμαχίες. Κι αυτό διότι είναι προφανές πως θα χρειάστηκε κάποιος χρόνος, ώσπου να συγκεντρωθούν οι δούλοι και να φτάσουν οι μισθοφόροι από την απέναντι πλευρά.

νικᾷ,... προύχων

 

Η κατάσταση αντιστρέφεται υπέρ του δήμου, ο οποίος νικά λόγω της αριθμητικής του υπεροχής και της κατάληψης των πλέον καίριων θέσεων.

αἵ τ ε γυναῖκες...θόρυβον

 

Ιδιαίτερη προβολή από το Θουκυδίδη του ενεργού ρόλου των γυναικών στις συγκρούσεις, καθώς και της ψυχραιμίας και της τόλμης που αυτές επέδειξαν. Οι γυναίκες θορυβούνται και δεν υπομένουν συνήθως εύκολα τους πολεμικούς κινδύνους. Έχουν δηλαδή αντοχή αμυντική και όχι ορμή επιθετική. Εντούτοις, όταν απειλούνται τα αγαπημένα τους πρόσωπα ή, όπως συμβαίνει εδώ, η πατρίδα τους, δείχνουν τόλμη που υπερβαίνει τη γυναικεία τους φύση.

περὶ δείλην ὀψίαν

 

Αργά το σούρουπο· η ημέρα χωριζόταν σε πρωὶ ή πρῴ (από την ανατολή του ήλιου μέχρι τις 9), σε πλήθουσα ἀγορά (9-12), σε μέσον ἡμέρας ή μεσημβρία (12-2 μ.μ.) και σε δείλη (2-6 μ.μ.). Υποδιαιρούσαν δε το τελευταίο αυτό χρονικό διάστημα σε δείλη πρωία (2-4 μ.μ.) και δείλη ὀψία (4-6 μ.μ.) και το κατοπινό χρονικό διάστημα ονομαζόταν ἑσπέρα.

δείσαντες οἱ λίγοι... ἐμπιπρᾶσι τὰς οἰκίας τὰς ἐν κύκλῳ τῆς ἀγορᾶς...

Ο εμπρησμός πόλεων ως τακτική μάχης: Εμπρησμός των Πλαταιών (Θουκυδίδης 2.77) 

 

Παρακολουθούμε τη γενίκευση του εμφυλίου, αφού οι δύο αντίπαλες παρατάξεις καταφεύγουν σε όλα τα δυνατά μέσα (στρατολόγηση δούλων, εμπρησμοί), προκειμένου να επικρατήσουν. Ο εμπρησμός της πόλης είναι μια απονενοημένη ενέργεια των ολιγαρχικών υποκινούμενη από το φόβο τους, μήπως οι αντίπαλοι τους καταλάβουν το λιμάνι του Αλκίνου και κυρίως το ναύσταθμό του. Τα νεώρια συνήθως περιβάλλονταν από τείχος, για το οποίο όμως εδώ δε γίνεται λόγος, ίσως όμως εννοείται.

ὅπως μὴ ᾖ ἔφοδος

 

Αναφορά στο λόγο του εμπρησμού. Έχει παρατηρηθεί ωστόσο ότι ο εμπρησμός καθιστούσε πιο προσιτή την αγορά στον εχθρό, γεγονός που μας κάνει να υποθέσουμε ότι η φωτιά αποσκοπούσε στην καθυστέρηση της επίθεσης των δημοκρατικών.

καὶ ἡ Κορινθία ναῦς

 

Είναι το κορινθιακό πλοίο που μετέφερε τους πρέσβεις των Σπαρτιατών και έδωσε το έναυσμα της σύγκρουσης (3.72.2). Οι Κορίνθιοι απεσταλμένοι και οι μισθοφόροι, μόλις είδαν ότι η σύγκρουση εξελίσσεται υπέρ των δημοκρατικών, έφυγαν κρυφά από την Κέρκυρα (η πρόθεση ὑπὸ του ρ. ὑπεξανήγετο δηλώνει ακριβώς τον κρυφό τρόπο), φοβούμενοι, μήπως συλληφθούν κι αυτοί αιχμάλωτοι από τους νικητές δημοκρατικούς.

 

Ερωτήσεις - ασκήσεις

Κεφ. 71-74

1.  Να καταγράψετε τις ενέργειες των ολιγαρχικών μετά τη δολοφονία των αρχηγών των δημοκρατικών και να επιχειρήσετε να τις αιτιολογήσετε, εντάσσοντάς τες σε ένα γενικότερο πολιτικό σχέδιο δράσης. Να αναλύσετε κάθε πτυχή αυτού του σχεδίου. Πώς εντάσσεται σε αυτό το σχέδιο η απόφαση για ουδετερότητα της Κέρκυρας και η αποστολή πρέσβεων στην Αθήνα; (Κεφ. 71)

2.  ξυγκαλέσαντες Κερκυραίους... ἐπικυρῶσαι ἠνάγκασαν τὴν γνώμην (71.1): Να εξηγήσετε και να σχολιάσετε την αντιφατικότητα των φράσεων αυτών.

3.    Προσπαθήστε να φανταστείτε τα επιχειρήματα με τα οποία κάθε πλευρά αποπειράθηκε να προσεταιριστεί τους δούλους. Γιατί τελικά τα επιχειρήματα των δημοκρατικών αποδείχτηκαν πιο ισχυρά; (Κεφ. 73)

4.  Ο Θουκυδίδης αναφερόμενος στη στάση των γυναικών γράφει (74.1): καὶ παρὰ φύσιν ὑπομένουσαι τὸν θόρυβον. Πώς ερμηνεύετε την έκφραση παρὰ φύσιν;

5.  Να επισημάνετε όλους τους παράγοντες που εξασφάλισαν τη νίκη στους δημοκρατικούς.

6.  Εξηγήστε τους λόγους που ώθησαν τους ολιγαρχικούς στον εμπρησμό της περιοχής γύρω από την αγορά (74.2). Πώς κρίνετε την ενέργειά τους αυτή;

7.  α) Ποια σκοπιμότητα εξυπηρετούν οι ρηματικοί τύποι ὑπεξανήγετο-λαθόντες (74.3), με τους οποίους ο Θουκυδίδης αναφέρεται στην αποχώρηση του κορινθιακού πλοίου και των επικούρων αντίστοιχα; (Για την απάντησή σας να λάβετε υπόψη σας την ακριβή σημασία των λέξεων).
β) Με βάση την απάντησή σας στο πρώτο σκέλος της ερώτησης προβληματιστείτε πάνω στο γενικότερο ρόλο των «προστατών» στην ιστορική πορεία και δράση ενός λαού.

8. βάλλουσαι (74.1): Να γράψετε δέκα λέξεις, απλές ή σύνθετες, με το θέμα της λέξης που σας δίνεται και να προσπαθήσετε να ορίσετε με ακρίβεια τουλάχιστον τις πέντε από αυτές.

9. Να καταγράψετε τις ειδικές προτάσεις του Κεφ. 71, να βρείτε τη συντακτική τους θέση και να δικαιολογήσετε την εισαγωγή και την εκφορά τους.

10. Να εντοπίσετε τις μετοχές του Κεφ. 72 που βρίσκονται σε πτώση γενική, να χαρακτηρίσετε τη συντακτική τους θέση και να αιτιολογήσετε την πτώση τους.

11. Στο Κεφ. 72 να επισημάνετε τους επιρρηματικούς προσδιορισμούς του χρόνου και του τόπου που εκφέρονται με προθετικά σύνολα ή με απλά επιρρήματα.

12. δράσαντες, ἡγεῖσθαι, καταπεφευγότας (Κεφ. 71). Να γράψετε το γ' ενικό πρόσωπο των τύπων α) σε όλες τις εγκλίσεις του ενεστώτα και β) σε όλους τους χρόνους της οριστικής, στη φωνή που βρίσκονται.

13. δουλωθεῖεν (71.1): Να γράψετε το ίδιο πρόσωπο σε όλες τις εγκλίσεις του ίδιου χρόνου και φωνής.

14. τριήρους Κορινθίας, Λακεδαιμονίων πρέσβεων (72.2): Να κλίνετε τις συνεκφορές και στους δύο αριθμούς.

15. Να μεταφέρετε τα τριτόκλιτα ουσιαστικά του Κεφ. 74 στις πλάγιες πτώσεις και των δύο αριθμών.

16. Να καταγραφούν οι ρηματικοί τύποι των Κεφ. 71-74 που δηλώνουν τις κύριες ενέργειες (πολεμικές και πολιτικές) των ολιγαρχικών και των συμμάχων τους και να αντικατασταθούν χρονικά.

17. Ποια εκφραστικά-αφηγηματικά μέσα χρησιμοποιεί ο ιστορικός στα Κεφ. 71-74 για να καταγράψει: α) τον ιδιαίτερο ρόλο των γυναικών στη νίκη των δημοκρατικών, β) το κλίμα διάλυσης και πανικού στο στρατόπεδο των ολιγαρχικών και των συμμάχων τους;

Νόμισμα