ΘΟΥΚΥΔΙΔΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑΙ
Δημηγορία Κερκυραίων (Κεφ. 32-36)
Εισαγωγή
Στόχος της δημηγορίας είναι να αποδείξει ότι μια συμμαχία μεταξύ Αθήνας-Κέρκυρας είναι και ωφέλιμη για την Αθήνα και δίκαιη και δεν αποτελεί παραβίαση των όρων της τριακονταετούς ειρήνης.
Οι Κερκυραίοι αρχίζουν τη δημηγορία τους με τις έννοιες δικαιοσύνη (δίκαιον), ευεργεσία, ευγνωμοσύνη (χάρις), συμφέρον (τά ξύμφορα), στις οποίες και θα στηρίξουν την επιχειρηματολογία τους:
— Υποστηρίζουν ότι η συμμαχία μαζί τους είναι στρατηγικά και πολιτικά συμφέρουσα για την Αθήνα, αφού θα της εξασφαλίσει την ευγνωμοσύνη της δεύτερης ναυτικής δύναμης στην Ελλάδα, την πρόθυμη και αμέριστη βοήθειά της σε περίπτωση πολέμου με την Πελοποννησιακή συμμαχία και επιπλέον, με τη σύναψη αυτής της συμμαχίας, δεν παραβιάζεται η Τριακονταετής ειρήνη.
— Καταγγέλλουν τις αδικίες που υπέστησαν από τους Κορινθίους και επιρρίπτουν σ' αυτούς την αποτυχία ειρηνικής λύσης στο θέμα της Επιδάμνου.
— Η δημηγορία αποτελείται από τον πρόλογο (Κεφ. 32). το κυρίως μέρος-επιχειρηματολογία (Κεφ. 33-36.2) και τον επίλογο (Κεφ. 36.3).
Βιβλίο 1. Κεφαλαίο 32
Μετάφραση
[1] «Η δικαιοσύνη απαιτεί. Αθηναίοι, εκείνοι που έρχονται να ζητήσουν βοήθεια, όπως ακριβώς συμβαίνει τώρα με μας —και μάλιστα χωρίς να έχει προηγηθεί μεγάλη ευεργεσία, ώστε η βοήθεια να αποτελεί οφειλόμενη ανταπόδοση— να αποδείξουν πρώτα ότι η βοήθεια, που θα προσφερθεί, θα είναι συμφέρουσα γι' αυτούς που την προσφέρουν ή τουλάχιστον δεν θα τους είναι επιζήμια και επιπλέον ότι θα τους εξασφαλίσει τη διαρκή ευγνωμοσύνη αυτών που θα τη δεχθούν. Αν δεν καταφέρουν να αποδείξουν αυτά, τότε ας μην οργίζονται για την αποτυχία τους.
[2] Οι Κερκυραίοι λοιπόν μας έστειλαν σε σας με την πεποίθηση ότι, μαζί με το αίτημα να γίνετε σύμμαχοι μας, θα είναι σε θέση να σας εγγυηθούν και αυτά1. [3] Η τύχη βέβαια έφερε έτσι τα πράγματα ώστε η μέχρι τώρα πολιτική μας και σε σας να φαίνεται παράλογη, αν λάβουμε υπόψη τις ανάγκες μας, αλλά και για μας τους ίδιους να είναι επιζήμια στην παρούσα κατάσταση. [4] Εμείς δηλαδή, που μέχρι τωρα δεν θελήσαμε ποτέ να συμμαχήσουμε με κανένα, ερχόμαστε σήμερα να ζητήσουμε από άλλους να γίνουν σύμμαχοι μας και, επιπλέον, είμαστε απομονωμένοι στον πόλεμο μας με τους Κορινθίους, εξαιτίας εκείνης της πολιτικής μας. Και κατέληξε να αποδεικνύεται τώρα αδυναμία και εσφαλμένη εκτίμηση των καταστάσεων εκείνο που προηγουμένως μας φαινόταν συνετή πολιτική, το να μη συμμεριζόμαστε, δηλαδή, τους κινδύνους μιας συμμαχίας με ξένους και να μην ακολουθούμε αποφάσεις άλλων.
[5] Βεβαίως, στη ναυμαχία που έγινε, εμείς, μόνοι μας, νικήσαμε τους Κορινθίους. Επειδή όμως ετοιμάζονται να μας επιτεθούν συγκεντρώνοντας μεγάλο εκστρατευτικό σώμα από την Πελοπόννησο και την υπόλοιπη Ελλάδα, και εμείς διαπιστώνουμε αδυναμία να τους αντιμετωπίσουμε με επιτυχία μόνο με τις δικές μας δυνάμεις και επειδή, αν μας υποτάξουν, διατρέχουμε πολύ μεγάλο κίνδυνο, γι' αυτό αναγκαζόμαστε να ζητήσουμε βοήθεια από σας, και από οποιονδήποτε άλλο, και γι' αυτό το λόγο ζητούμε να μας συγχωρεθεί η τόλμη μας να ενεργούμε αντίθετα με την προηγούμενη πολιτική μας, επειδή, δηλαδή, αυτή δεν οφειλόταν σε κακή πρόθεση αλλά σε κακό υπολογισμό. |
Οι Κερκυραίοι μετανοούν για την πολιτική ουδετερότητας |
1. Ότι δηλαδή και η συμμαχία θα είναι συμφέρουσα για τους Αθηναίους και την ευγνωμοσύνη των Κερκυραίωνθα τους εξασφαλίσει.
Ασκήσεις
1. Να συζητηθούν οι λόγοι που έκαναν τους Κερκυραίους πρώτα να ακολουθήσουν και στη συνέχεια να εγκαταλείψουν την πολιτική ουδετερότητας.
2. Να συζητηθεί η σκοπιμότητα της αναφοράς των Κερκυραίων στη ναυμαχία της Λευκίμμης.
3. Να σχολιαστεί η άποψη: «Από τον πρόλογο της δημηγορίας τους οι Κερκυραίοι αυτοπροσδιορίζονται ως αυτάρκεις πολίτες αλλά κακοί πολιτικοί». |
Βιβλίο 1. Κεφάλαιο 33
Μετάφραση
| [1] Και θα είναι για σας ευτυχής σύμπτωση η δική μας ανάγκη για βοήθεια, αν, βέβαια, σας πείσουν τα επιχειρήματά μας, για πολλούς λόγους. Πρώτον, διότι θα βοηθήσετε ανθρώπους που αδικούνται οι ίδιοι και όχι ανθρώπους που αδικούν άλλους. Έπειτα, αν δεχθείτε να γίνετε σύμμαχοι μας τώρα, που διατρέχουμε τον έσχατο κίνδυνο, θα κερδίσετε την ευγνωμοσύνη μας, που θα εκδηλωθεί με τέτοιο τρόπο, ώστε να μείνει στη μνήμη σας για πολύ καιρό. Επιπλέον, είμαστε η μεγαλύτερη, μετά από σας, ναυτική δύναμη.
[2] Σκεφθείτε, λοιπόν, πόσο σπάνια παρουσιάζεται τέτοια συγκυρία, που να είναι ευνοϊκή για σας και συγχρόνως να προξενεί μεγάλη θλίψη στους αντιπάλους σας: μια δύναμη, στην οποία εσείς θα προσφέρατε πολλά χρήματα και θα αισθανόσασταν ευγνωμοσύνη, αν γινόταν σύμμαχος σας. αυτή η ίδια δύναμη έρχεται σε σας, με δική της πρωτοβουλία, και προσφέρει τη συμμαχία της, χωρίς να σας δημιουργεί κινδύνους και χωρίς δαπάνη χρημάτων. Και, επιπλέον, ενισχύει τη φήμη της μεγαλοψυχίας σας στη σκέψη των πολλών, εξασφαλίζει την ευγνωμοσύνη εκείνων που θα βοηθήσετε και αυξάνει τη δική σας στρατιωτική ισχύ. Τέτοια συγκυρία σε λίγους παρουσιάστηκε στο πέρασμα του χρόνου και λίγοι είναι εκείνοι που ζητούν συμμαχία αλλά και έρχονται σ' εκείνους, με τους οποίους θέλουν να γίνουν σύμμαχοι, προσφέροντας ασφάλεια και τιμή όχι μικρότερη απ' αυτήν που θα πάρουν.
[3] Όσο για τον πόλεμο, στον οποίο θα είμαστε χρήσιμοι, αν κάποιος απο σας νομίζει ότι δεν θα γίνει, σφάλλει στην κρίση του, αφού δεν καταλαβαίνει ότι οι Λακεδαιμόνιοι επιθυμούν τον πόλεμο, επειδή σας φοβούνται, ότι οι Κορίνθιοι έχουν μεγάλη επιρροή σ' αυτούς και είναι εχθροί σας και ότι επιδιώκουν να υποτάξουν εμάς τώρα και να επιτεθούν σε σας αργότερα, για να μη συμπαραταχθούμε εναντίον τους, λόγω του κοινού μας μίσους προς αυτούς, πριν προλάβουν να επιτύχουν δύο στόχους: ή να μας καταστρέψουν ή να ισχυροποιηθούν οι ίδιοι1.
[4] Επομένως από μας εξαρτάται να τους προκαταλάβουμε, εμείς προσφέροντας, εσείς δεχόμενοι τη συμμαχία, και να φροντίσουμε πρώτοι να τους βλάψουμε παρά να σκεφτόμαστε, αφού θα μας έχουν ήδη βλάψει εκείνοι, την ανταπόδοση. |
Η συμμαχία με την Κέρκυρα είναι συμφέρουσα για την Αθήνα |
1. Αν οι Κερκυραίοι πολεμήσουν μόνοι, θα ηττηθούν και επομένως οι Κορίνθιοι θα γίνουν πιο ισχυροί, αφού στο δικό τους στόλο θα προσθέσουν και το στόλο των ηττημένων Κερκυραίων.
Ασκήσεις
1. Να σχολιαστεί η ηθική και στρατιωτική βάση της επιχειρηματολογίας των Κερκυραίων.
2. Να επιβεβαιωθεί από το κείμενο η άποψη ότι οι Κερκυραίοι προβάλλουν την προτεινόμενη στους Αθηναίους συμμαχία ως ισότιμο «δοῦναι καὶ λαβεῖν». |
Βιβλίο 1. Κεφάλαιο 34
Μετάφραση
[1] Κι αν ισχυρίζονται ότι δεν είναι δίκαιο να συμμαχήσετε με δικούς τους αποίκους, ας μάθουν ότι κάθε αποικία, αν έχει καλή μεταχείριση, τιμά τη μητρόπολή της, αν όμως αδικείται αποξενώνεται. Διότι οι άποικοι δεν αποστέλλονται για να γίνουν δούλοι αλλά αποστέλλονται ως ισότιμοι μ' εκείνους που παραμένουν στη μητρόπολη1.
[2] Ως προς το ότι μας αδικούν, δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία. Διότι, όταν τους προσκαλέσαμε σε διαιτησία για το θέμα της Επιδάμνου, προτίμησαν τον πόλεμο ως μέσο επίλυσης των διαφορών μας παρά την αμερόληπτη δικαιοσύνη.
[3] Και αυτά που κάνουν σε μας, τους συγγενείς τους, ας είναι για σας απόδειξη ώστε να μη σας εξαπατήσουν και να μην υποκύψετε στις επιθυμίες τους, όταν ευθέως σας παρακαλούν. Διότι εκείνος είναι πιο ασφαλής στη ζωή του, όποιος, δηλαδή, μετανιώνει ελάχιστα για ευεργεσίες που έκανε στους εχθρούς του. |
Οι Κερκυραίοι θεωρούν ότι έχουν διαλυθεί οι δεσμοί τους με την Κόρινθο, επειδή οι Κορίνθιοι τους αδίκησαν |
1. ἐπὶ τῷ ὁμοῖοι τοῖς λειπομένοις εἶναι. Δες και κεφ. 27.1.
Ασκήσεις
1. Να εξετάσετε αν ανταποκρίνεται στην αλήθεια (με βάση τα Κεφ. 25-30) ο ισχυρισμός των Κερκυραίων ότι η Κόρινθος, ως μητρόπολη, τους αδικεί.
2. Να συζητήσετε την άποψη ότι η «ευεργεσία» προς τους εχθρούς, υπονομεύει την ασφάλεια μιας χώρας. |
Βιβλίο 1. Κεφάλαιο 35
Μετάφραση
[1] Ούτε όμως θα παραβείτε τις συνθήκες ειρήνης με τους Λακεδαιμονίους, αν δεχθείτε τις προτάσεις μας, αφού εμείς δεν είμαστε σύμμαχοι κανενός. [2] Αναφέρεται, δηλαδή, σ' αυτές ότι, όποια ελληνική πόλη δεν είναι σύμμαχος κανενός, έχει τη δυνατότητα να ενταχθεί σε όποια συμμαχία θέλει. [3] Και βέβαια θα ήταν αδιανόητο εκείνοι να μπορούν να ναυτολογούν άνδρες για τα πλοία τους από τους συμμάχους τους, και ακόμα και από την υπόλοιπη Ελλάδα, και μάλιστα από δικούς σας υπηκόους, ενώ εμάς να θέλουν να εμποδίσουν και από το να συμμαχήσουμε μαζί σας και από το να βοηθηθούμε ενδεχομένως από άλλους και, σαν να μη φτάνει αυτό, να θεωρήσουν αδίκημα το να δεχθείτε αυτά που σας ζητάμε, αν σας πείσουμε.
[4] Βέβαια πολύ περισσότερο αδικημένοι θα είμαστε εμείς, αν δεν σας πείσουμε. Διότι θα απορρίψετε τη συμμαχία μας, αν και βρισκόμαστε σε κίνδυνο, και μάλιστα χωρίς να είμαστε εχθροί σας, ενώ αυτούς, όχι μόνο δεν θα εμποδίσετε, μολονότι είναι εχθροί και επιτιθέμενοι, αλλά και θα τους επιτρέψετε να πάρουν ενισχύσεις από τη δική σας ηγεμονία. Αυτό δεν είναι δικαιοσύνη, αλλά ή και σ' εκείνους δεν θα επιτρέπετε να προσλαμβάνουν μισθοφόρους από τους συμμάχους σας ή και σε μας θα στείλετε βοήθεια, ανάλογα με το πόσο θα σας πείσουμε, και ακόμα καλύτερα θα είναι να μας δεχτείτε ως συμμάχους και να μας βοηθήσετε φανερά.
[5] Σας αποδεικνύουμε, λοιπόν, όπως και στην αρχή του λόγου μας δηλώσαμε, ότι είναι πολλά τα πλεονεκτήματα της συμμαχίας μαζί μας και το σπουδαιότερο, οι ίδιοι άνθρωποι είναι κοινοί εχθροί μας (και αυτό αποτελεί την ασφαλέστερη εγγύηση σταθερής συμμαχίας) και δεν είναι αδύναμοι αλλά, αντιθέτως, είναι ικανοί να βλάψουν, όσους τους εγκατέλειψαν1. Και βέβαια, όταν σας προσφέρεται ναυτική συμμαχία, όχι ηπειρωτική, η απόρριψή της δεν έχει την ίδια σημασία, θα σας λέγαμε μάλιστα να μην επιτρέπετε σε κανένα να έχει πλοία, αν αυτό σας είναι δυνατόν, αλλιώς να κάνετε φίλους σας εκείνους που έχουν ισχυρό ναυτικό. |
Συμμαχία Αθηναίων και Κερκυραίων δεν παραβιάζει την τριακονταετή Ειρήνη |
1. Η Κέρκυρα έχει διακόψει τους δεσμούς αποικίας-μητρόπολης με την Κόρινθο. Δες και κεφ. 25.3-4 και κεφ. 38 (δημηγορία Κορινθίων).
Ασκήσεις
1. Να προσδιορίσετε τις θεματικές ενότητες του κεφαλαίου και να παρουσιάσετε τις αντιθέσεις στη συμπεριφορά Κερκυραίων-Κορινθίων, όπως περιγράφονται από τους Κερκυραίους.
2. Να σχολιάσετε, έχοντας υπόψη και το κεφάλαιο 33.2, τη λογική και το ύφος της παρουσίασης των επιχειρημάτων των Κερκυραίων. |
Βιβλίο 1. Κεφάλαιο 36
μετάφραση
| [1] Και σε όποιον φαίνονται αυτά συμφέροντα στα λόγια αλλά φοβάται μήπως εξαιτίας τους παραβιάσει τις συνθήκες, αν πεισθεί, ας καταλάβει ότι αυτό που φοβάται, επειδή θα στηρίζεται στη δύναμη1 θα τρομάζει περισσότερο τους εχθρούς, ενώ αυτό που του δίνει θάρρος2, επειδή δεν θα στηρίζεται στη δύναμη, αν δεν μας δεχθεί σε συμμαχία, και επειδή οι εχθροί θα είναι ισχυροί, θα τους προξενεί λιγότερο φόβο. Και ας καταλάβει ακόμα ότι τώρα δεν αποφασίζει τόσο για την Κέρκυρα όσο για την Αθήνα και ότι δεν παίρνει τις καλύτερες αποφάσεις γι' αυτήν, όταν για τον μελλοντικό και σχεδόν επικείμενο πόλεμο, αναλογιζόμενος το άμεσο συμφέρον, διστάζει να συνάψει συμμαχία με χώρα, η οποία, στις κρίσιμες καταστάσεις, γίνεται και φιλική και εχθρική3. [2] Διότι βρίσκεται σε καλή θέση για τη ναυσιπλοΐα και προς την Ιταλία και προς τη Σικελία, ώστε και από κει να μην αφήνει να έρχονται πλοία για να βοηθήσουν τους Πελοποννησίους, και να διευκολύνει τη μετάβαση πλοίων από εδώ προς τα εκεί, και από άλλες απόψεις παρέχει πολλά πλεονεκτήματα. [3] Αλλά μια συντομότατη υπενθύμιση των επιχειρημάτων μας, και των γενικών και των μερικών, αυτή θα σας έπειθε να μη μας εγκαταλείψετε. Στην Ελλάδα, δηλαδή, υπάρχουν μόνο τρεις άξιες λόγου ναυτικές δυνάμεις, η δική σας, η δική μας και των Κορινθίων. Απ' αυτές, λοιπόν, αν επιτρέψετε να συνενωθούν οι δύο, εφόσον οι Κορίνθιοι θα μας έχουν υποτάξει, θα ναυμαχήσετε ταυτόχρονα και με τους Κερκυραίους και με τους Πελοποννησίους, αν όμως συμμαχήσετε μαζί μας θα μπορείτε να αγωνιστείτε εναντίον τους με περισσότερα πλοία, τα δικά μας και τα δικά σας». [4] Αυτά είπαν οι Κερκυραίοι. Και μετά απ' αυτούς οι Κορίνθιοι μίλησαν μ' αυτά τα λόγια.
[Μετάφραση Κεφ. 32-36: Κική Διαλησμά] |
Απόρριψη της συμμαχίας από την Αθήνα σημαίνει υποταγή της Κέρκυρας στην Κόρινθο και ενδυνάμωση της Πελοποννησιακής Συμμαχίας. |
1. Η δύναμη θα στηρίζεται στη συμμαχία με τους Κερκυραίους.
2. Δηλαδή η διατήρηση της Τριακονταετούς ειρήνης.
3. Και επομένως μπορεί να βλάψει τους αντιπάλους της και να ωφελήσει τους συμμάχους της, όταν το καλούν οι περιστάσεις.
Ασκήσεις
1. Στον επίλογο της δημηγορίας τους οι Κερκυραίοι εντοπίζουν τον, κατά την άποψή τους, ισχυρότερο ενδοιασμό των Αθηναίων σχετικά με τη σύναψη συμμαχίας μαζί τους:
α) Ποιος είναι αυτός ο ενδοιασμός; Είναι δικαιολογημένος;
β) Με ποια επιχειρήματα προσπαθούν οι Κερκυραίοι να τον αναιρέσουν;
γ) Ποια εικόνα της Κέρκυρας, ως στρατιωτικής δύναμης, δημιουργούν τα επιχειρήματα αυτά; Να τη συγκρίνετε με την εικόνα της Κέρκυρας, όπως παρουσιάζεται στα Κεφ. 32, 33,35 της δημηγορίας. |
|
