ΘΟΥΚΥΔΙΔΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑΙ

Βιβλίο 1. Κεφάλαιο 31

Κείμενο

[1] Τὸν δ᾽ ἐνιαυτὸν πάντα τὸν μετὰ τὴν ναυμαχίαν καὶ τὸν ὕστερον οἱ Κορίνθιοι ὀργῇ φέροντες τὸν πρὸς Κερκυραίους πόλεμον ἐναυπηγοῦντο καὶ παρεσκευάζοντο τὰ κράτιστα νεῶν στόλον, ἔκ τε αὐτῆς Πελοποννήσου ἀγείροντες καὶ τῆς ἄλλης Ἑλλάδος ἐρέτας, μισθῷ πείθοντες. [2] Πυνθανόμενοι δὲ οἱ Κερκυραῖοι τὴν παρασκευὴν αὐτῶν ἐφοβοῦντο, καί (ἦσαν γὰρ οὐδενὸς Ἑλλήνων ἔνσπονδοι οὐδὲ ἐσεγράψαντο ἑαυτοὺς οὔτε ἐς τὰς Ἀθηναίων σπονδὰς οὔτε ἐς τὰς Λακεδαιμονίων) ἔδοξεν αὐτοῖς ἐλθοῦσιν ὡς τοὺς Ἀθηναίους ξυμμάχους γενέσθαι καὶ ὠφελίαν τινὰ πειρᾶσθαι ἀπ᾽ αὐτῶν εὑρίσκεσθαι. [3] Οἱ δὲ Κορίνθιοι πυθόμενοι ταῦτα ἦλθον καὶ αὐτοὶ ἐς τὰς Ἀθήνας πρεσβευσόμενοι, ὅπως μὴ σφίσι πρὸς τῷ Κερκυραίων ναυτικῷ καὶ τὸ αὐτῶν προσγενόμενον ἐμπόδιον γένηται θέσθαι τὸν πόλεμον ᾗ βούλονται. [4] Καταστάσης δὲ ἐκκλησίας ἐς ἀντιλογίαν ἦλθον, καὶ οἱ μὲν Κερκυραῖοι ἔλεξαν τοιάδε.

Οι Κορίνθιοι ετοιμάζουν ισχυρό στόλο για να επιτεθούν στους Κερκυραίους

Κέρκυρα και Κόρινθος στέλνουν πρεσβευτές στην Αθήνα για να ζητήσουν τη βοήθειά της (433 π.Χ.)

γλωσσικά σχόλια

τὰ κράτιστα (επιρρηματική χρήση)		με όλες τους τις δυνάμεις
στόλον· ὁ στόλος (στέλλω)		1) παρασκευή, ετοιμασία για πόλεμο, εξοπλισμός 2) εκστρατεία, ταξίδι 3) αποστολή 4) συνοδεία
νεῶν στόλος		5) ναυτική δύναμη
ἀγείροντες (ἀγείρω)		συγκεντρώνοντας, συναθροίζοντας
ἐρέτας (ὁ ἐρέτης)		κωπηλάτες
ἔνσπονδοι		σύμμαχοι
οὐδέ ἐσεγράψαντο ἑαυτοὺς		και δεν είχαν γίνει μέλη, δεν προσχώρησαν
σπονδάς· σπονδὴ		συμμαχία
ὡς τοὺς Ἀθηναίους· η (καταχρηστική) πρόθεση ὡς + αιτιατική δηλώνει τόπο		στην Αθήνα
πρεσβευσόμενοι (πρεσβεύομαι = 1) διαπραγματεύομαι 2) αποστέλλομαι ως πρεσβευτής)		για να διαπραγματευθούν
καὶ τὸ αὐτῶν προσγενόμενον (αὐτῶν = τῶν Ἀθηναίων)		σε περίπτωση που προστεθεί και το ναυτικό των Αθηναίων
προσγίγνομαι		προστίθεμαι
θέσθαι τὸν πόλεμον		να διεξαγάγουν τον πόλεμον
ᾗ		όπως, με όποιο τρόπο
καταστάσης ἐκκλησίας		αφού κλήθηκε σε συνεδρίαση η εκκλησία του Δήμου
ἐς ἀντιλογίαν ἦλθον (ἀντιλογία = αντιπαράθεση λόγων)		μίλησαν ο ένας εναντίον του άλλου

Ερμηνευτικά σχόλια

ὀργῇ φέροντες οἱ Κορίνθιοι		Η κατάληψη της Επιδάμνου και η αιχμαλωσία των Κορινθίων φρουρών και οικητόρων, η ήττα της Λευκίμμης, η «τιμωρία» των συμμαχικών πόλεων από τον Κερκυραϊκό στόλο, αποτελούσαν προσβολή του κύρους της Κορίνθου και ως μητρόπολης και ως ναυτικής δύναμης. Η «εκδίκηση» για τις δυσμενείς εντυπώσεις και την ταπείνωση, που προκάλεσε η πολεμική περιπέτεια με την Κέρκυρα, έγινε ο κύριος σκοπός της Κορίνθου. Στο «μίσος» (Κεφ. 25) προστέθηκε η οργή, δύο πάθη που οδήγησαν την Κόρινθο σ' έναν πολεμικό πυρετό.
ἀγείροντες... ἐρέτας μισθῷ πείθοντες		Την προσέλκυση ερετών και από πόλεις συμμάχους της Αθήνας θα επικαλεσθούν —ως εχθρική ενέργεια εκ μέρους των Κορινθίων— και οι πρεσβευτές της Κέρκυρας στη δημηγορία τους (Κεφ. 35. 3). Βεβαίως οι ερέτες πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους ως ιδιώτες, δεν αποτελούσαν επίσημη στρατιωτική βοήθεια των πόλεων τους προς την Κόρινθο. (Αυτό θα ήταν αμφισβήτηση της Αθηναϊκής ηγεμονίας και παραβίαση των Τριακονταετών σπονδών).
Οἱ Κερκυραῖοι... ἐφοβοῦντο		Η «ουδετερότητα» ήταν επικίνδυνη για τις πόλεις-κράτη. Αυτό το αναγνωρίζουν οι Κερκυραίοι στην αρχή της δημηγορίας τους (Κεφ. 32.4) και το υπογραμμίζει ο Θουκυδίδης παρεμβαίνοντας διακριτικά στην αφήγηση (με την εξήγηση που δίνει στην παρένθεση).
ἐς ἀντιλογίαν ἦλθον		Ο ίδιος ο Θουκυδίδης δηλώνει ότι οι δημηγορίες του δεν αποτελούν —ούτε θα μπορούσαν να αποτελέσουν— ακριβή καταγραφή των λόγων που εκφωνήθηκαν από πολιτικές και στρατιωτικές προσωπικότητες κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου. Ο ίδιος τις περιγράφει ως προσπάθεια να αποδοθεί όσο γίνεται πιο πιστά το «πνεύμα» των λόγων, ανάλογα με τον ομιλητή και την περίσταση.
Οἱ Κερκυραῖοι ἔλεξαν τοιάδε		0 Θουκυδίδης υπήρξε ίσως αυτήκοος μάρτυς των δημηγοριών.

Ο Θουκυδίδης για τις δημηγορίες

Οι αγορεύσεις που εκφωνήθηκαν από διάφορα πρόσωπα, είτε στις παραμονές του πολέμου είτε κατά τη διάρκειά του, ήταν δύσκολο να αποδοθούν με ακρίβεια, τόσο εκείνες τις οποίες άκουσα ο ίδιος, όσο κι εκείνες που άλλοι είχαν ακούσει και μου τις ανακοίνωσαν. Γι' αυτό και τις έγραψα έχοντας υπόψη τι ήταν φυσικό να πουν οι ρήτορες που να αρμόζει καλύτερα στην περίσταση και ακολουθώντας, όσο το δυνατόν, την γενική έννοια των όσων πραγματικά είπαν.

[Ιστορίαι, Βιβλίο 1. Κεφ. 22. Μετάφραση Άγγελου Βλάχου]

Ερωτήσεις - Ασκήσεις

1. Να εξηγήσετε με βάση το κείμενο:
α. Τους λόγους της οργής των Κορινθίων.
β. Τους λόγους του φόβου των Κερκυραίων.
γ. Τους λόγους της πρεσβείας της Κορίνθου στην Αθήνα.

2. Οι ρηματικοί τύποι της πρώτης περιόδου να μεταφερθούν σε χρόνο αόριστο. Ποια θα ήταν η διαφορά στο νόημα;

3. Να ελέγξετε αν οι παρακάτω προτάσεις συμφωνούν νοηματικά με το κείμενο:
— Οι Κορίνθιοι οργίζονται με τους Κερκυραίους επειδή αυτοί δεν είχαν ενταχθεί στην Πελοποννησιακή συμμαχία.
— Οι Κορίνθιοι στρατολογούσαν κωπηλάτες προσφέροντας μισθό.
— Οι Κερκυραίοι ζητούν βοήθεια από τους Αθηναίους επειδή είναι σύμμαχοι τους.
— Οι Αθηναίοι συγκάλεσαν «εκκλησίαν» για να ακούσουν τους πρεσβευτές Κερκύρας και Κορίνθου.

4. α. Το ρήμα στέλλω σημαίνει:
α) ετοιμάζω για πόλεμο, εξοπλίζω
β) ντύνω
γ) στέλνω (κάποιον) σε εκστρατεία
δ) στέλνω (συνώνυμο στην ΑΕ -πέμπω)
Να εξετάσετε, αν οι παρακάτω παράγωγες και σύνθετες λέξεις διατηρούν στη ΝΕ τις σημασίες του ρήματος (στέλλω) ή διαφοροποιούνται: στόλος, στολή, αποστολή, αποστολέας, επιστολή,καταστολή, περιστολή, απόστολος.
β. Το ρήμα ἀγείρω σημαίνει συγκεντρώνω, συναθροίζω (αντώνυμο στην ΑΕ: διαλύω). Διατηρούν την ίδια σημασία στη ΝΕ οι σύνθετες και παράγωγες λέξεις:αγορά, ομήγυρη, πανηγύρι, συναγερμός;

θέματα για συζήτηση

«Οι ίδιοι εμείς φροντίζουμε και τις ιδιωτικές μας υποθέσεις και τα δημόσια πράγματα... Μόνο εμείς θεωρούμε πως είναι όχι μόνον αδιάφορος αλλά και άχρηστος εκείνος που δεν ενδιαφέρεται για τα πολιτικά. Εμείς οι ίδιοι κρίνομε και αποφασίζομε για τα ζητήματά μας και θεωρούμε πως ο λόγος δεν βλάπτει το έργο. Αντίθετα, πιστεύομε πως βλαβερό είναι το να αποφασίζει κανείς χωρίς να έχει φωτιστεί». [Ιστορίαι, Βιβλίο 2. Κεφ. 40. Μετάφραση Άγγελου Βλάχου]

Ο Αθηναίος πολιτικός Περικλής στον επιτάφιο λόγο για τους πρώτους νεκρούς του Πελοποννησιακού πολέμου είπε ότι οι Αθηναίοι ενδιαφέρονται εξίσου για τις ιδιωτικές και τις δημόσιες υποθέσεις, και ασχολούνται με τις ιδιωτικές τους υποθέσεις, χωρίς να αδιαφορούν για την πολιτική. Και μάλιστα πιστεύουν ότι πριν από κάθε πολιτική ενέργεια πρέπει να έχουν γίνει συζητήσεις που θα βοηθήσουν τον πολίτη να αποφασίσει σωστά. Να σχολιάσετε αυτή την άποψη.

Να συζητήσετε: α) τα «υπέρ» και τα «κατά» της ουδετερότητας στις σχέσεις των κρατών και των ανθρώπων, β) τις πιθανότητες που έχει σήμερα ένα κράτος ή ένα άτομο να παραμείνει ουδέτερο απέναντι στα πολιτικά ή / και κοινωνικά δρώμενα του πλανήτη μας.