Το δακτυλίδι του Γύγη
(Πολιτεία 359b-360b)

Ο Γλαύκων, ο αδελφός του Πλάτωνα, διατυπώνει ορισμένες απόψεις για το πρόβλημα της δικαιοσύνης. Ο ομιλητής δεν εκθέτει ακριβώς τις προσωπικές του πεποιθήσεις παρά μεταφέρει τον προβληματισμό περί δικαιοσύνης, ο οποίος είχε διαμορφωθεί στους αριστοκρατικούς κύκλους της Αθήνας. Οι προβληματισμοί αυτοί δεν θα έπρεπε να αγνοηθούν σε μια συζήτηση που φιλοδοξούσε να διερευνήσει χωρίς προκαταλήψεις το θέμα σε βάθος.
Η δικαιοσύνη λοιπόν, υποστηρίζει ο Γλαύκων, δεν είναι έμφυτο αγαθό στον άνθρωπο, αλλά αποτέλεσμα κοινωνικών συμβιβασμών. Οι πολλοί (και αδύνατοι) που δεν μπορούν να διαπράξουν την αδικία, χωρίς να υποστούν τις συνέπειες της αδικοπραγίας τους, έχουν πείσει την κοινή γνώμη, από ωφελιμιστικά και μόνο κίνητρα, πως είναι προτιμότερο να μην διαπράττει κανείς το άδικο. Έτσι κατορθώνουν να μην αδικούνται οι ίδιοι από τους λίγους και ισχυρούς. Το κοινωνικό συμβόλαιο λοιπόν επιτάσσει ούτε να αδικεί κανείς ούτε να αδικείται.

Ο θεωρούμενος ως δίκαιος βρίσκεται στο μέσο δύο δυνατοτήτων· η μία δυνατότητα είναι να μπορεί ο άνθρωπος να διαπράττει το άδικο χωρίς να τιμωρείται, και η άλλη να υφίσταται την αδικία χωρίς να μπορεί να αντιδράσει. Όποιος όμως θα μπορούσε να αδικεί χωρίς να τιμωρείται, θα ήταν παράφρων αν υιοθετούσε την άποψη του «μήτε άδικεῖν μήτε ἀδικεῖσθαι». Αυτήν την υποκριτική σύμβαση ποτέ δεν θα τη δεχόταν κάποιος που θα είχε για παράδειγμα στην κατοχή του το δακτυλίδι του Γύγη, το οποίο θα τον καθιστούσε αόρατο. Αβίαστα λοιπόν προκύπτει το συμπέρασμα πως κανείς δεν είναι δίκαιος, επειδή έχει επιλέξει ελεύθερα αυτήν τη στάση. Αναγκάζεται να συμπεριφερθεί δίκαια προκειμένου να αποφύγει την τιμωρία. Όπου όμως μπορεί να αδικεί χωρίς να υφίσταται τις συνέπειες, τότε αδικεί χωρίς κανέναν ενδοιασμό.