Πρόλογος

ΠPOΛOΓOΣ

στ. 83-191 «Kαὶ δοκεῖ μ' ἔχειν, κενὴν δόκησιν, οὐκ ἔχων»

Η Ελένη και το είδωλό της

2η ΣKHNH (στ. 83-191)

ΤΕYΚΡΟΣ¹	Το κάστρο ετούτο ποιος εξουσιάζει; Γιατί, από τις στοές και τους ωραίους		H Εισοδος του Τευκρου - Η Ταυτοτητα του Πώς αντιδρά ο ξένος όταν βλέπει την Eλένη; Ποιος είναι ο ξένος κι από πού έρχεται; Πώς βρέθηκε στην Aίγυπτο;
	θριγκούς² που το κυκλώνουν, για παλάτι άρχοντα πλούσιου μπορείς να το νομίσεις.³ Άα!⁴ Θεοί, ποιαν όψη αντίκρισα; Κοιτάζω την πολυμίσητη θωριά κακούργας	85
	γυναίκας, που ξεκλήρισε κι εμένα κι όλους τους Αχαιούς. Άμποτε να ’χεις την έχθρα των θεών που τόσο μοιάζεις με την Ελένη. Κι αν σε ξένη χώρα δε βρισκόμουν,⁵ με τούτη τη σαΐτα	90
	που αλάθευτα χτυπά θ’ αφανιζόσουν, για να γευτείς αυτή τη χάρη, αφού είσαι παρόμοια με του Δία τη θυγατέρα.	95
		95
EΛE.	Γιατί, δυστυχισμένε, όποιος και να ’σαι, μ’ αποστράφηκες έτσι και μου δείχνεις μίσος για τα δεινά που ’φερε κείνη;	100
TEY.	Έσφαλα· η οργή με συνεπήρε πιότερο απ’ όσο θα ’ πρεπε · η Ελλάδα βαθιά μισεί, να ξέρεις, την Ελένη· συχώρα με, κυρά, γι’ αυτά τα λόγια.
ΕΛE.	Ποιος είσαι και από ποια χώρα εδώ φτάνεις;	105
TEY.	Ένας από τους Έλληνες τους δόλιους.
ΕΛE.	Γι’ αυτό λοιπόν δε στέργεις⁶ την Ελένη. Ποιος είσαι κι από πού; Ποιος ο γονιός σου;
TEY.	Με λένε Τεύκρο, γιος του Τελαμώνα,
TEY.	και Σαλαμίνα η γη που μ’ έχει θρέψει.	110
ΕΛE.	Στον τόπο εδώ του Νείλου τι γυρεύεις;
TEY.	Με διώξαν οι δικοί μου απ’ την πατρίδα.
ΕΛE.	Θα’ σαι δυστυχισμένος· ποιος σε διώχνει;
TEY.	Ποιος άλλος; Ο πατέρας Τελαμώνας.
ΕΛE.	Γιατί; Κάποιο κακό θα ’ναι η αιτία.	115
TEY.	Στην Τροία εχάθη ο Αίας, ο αδελφός μου.
ΕΛE.	Πώς; Δεν εχάθη απ’ το δικό σου χέρι;⁷
TEY.	Ρίχτηκε στο σπαθί του κι εσκοτώθη.
ΕΛE.	Μανία τον ηύρε; Αλλιώς δε θα τολμούσε.
TEY.	Ξέρεις το τέκνο του Πηλέα, τον Αχιλλέα;	120

Σχολια

Ήρωας του τρωικού µυθολογικού κύκλου, ξακουστός τοξότης.
Tο τµήµα του κτιρίου που βρίσκεται ανάµεσα στα κιονόκρανα και τη στέγη.
Οι ήρωες του Ευριπίδη συνηθίζουν να περιγράφουν επιβλητικά κτίρια· ίσως αυτό να αποτελεί σκηνογραφική υπόδειξη ή να έχει σχέση µε τη φτωχή σκηνογραφία του θεάτρου του 5ου αι. π.Χ. και την προσπάθεια του ποιητή να κινήσει τη φαντασία του θεατή.
Tώρα που ο Tεύκρος αντιλαµβάνεται την παρουσία της Eλένης, αισθάνεται κατάπληξη λόγω της οµοιότητάς της µε τη µισητή του «Ελένη».
Η παρουσία σε µια ξένη χώρα µπορεί βέβαια να προσφέρει στον ξένο προστασία και άσυλο, από την άλλη όµως ο ξένος έχει την υποχρέωση να σέβεται τη χώρα στην οποία βρίσκεται και τους κατοίκους της.
στέργεις = αγαπάς, συµπαθείς.
H Eλένη αναρωτιέται µήπως ο Τεύκρος ήταν αδελφοκτόνος και γι’ αυτό τον έδιωξε ο πατέρας του Τελαµώνας.

Ας Γινουμε Θεατες

Από την Ελένη μάθαμε την προϊστορία της δράσης και ακούσαμε τα βάσανά της. Yπάρχουν ωστόσο ακόμη κενά. Τι να έγινε άραγε στην Τροία; Πού να βρίσκεται ο Μενέλαος; Αχαιοί και Τρωαδίτες συνεχίζουν να την καταριούνται ως υπαίτια του πολέμου;

Το νέο πρόσωπο που εμφανίζεται αναπάντεχα στη σκηνή ίσως μας καλύψει αυτά τα κενά.
- Με ποιον τρόπο μαθαίνουμε ποιος είναι;
- Με βάση το κείμενο, πώς φαντάζεσαι τη σκευή* του;
- Aς παρατηρήσουμε την παράπλευρη απεικόνιση του Τεύκρου. Σε ποια χαρακτηριστικά επιμένει ο καλλιτέχνης; Στη μακέτα του ζωγράφου Φασιανού προβάλλονται τα ίδια χαρακτηριστικά;

Tεύκρος (θραύσμα κορινθιακού αγγείου του 6ου αι. π.X.)

Tεύκρος (θραύσμα κορινθιακού αγγείου του 6ου αι. π.X.)

Ας Εμβαθυνουμε

Συνομιλητής της Ελένης σε αυτήν τη σκηνή είναι ένας ήρωας του Τρωικού πολέμου, ο Τεύκρος.
- Aς επισημάνουμε τις πληροφορίες που μεταφέρει ο Τεύκρος και συμπληρώνουν την προϊστορία της δράσης.
- Aς αναρωτηθούμε γιατί ανάμεσα σε τόσους ομηρικούς ήρωες επιλέγεται ένας νικητής αυτού του πολέμου και μάλιστα ο Τεύκρος.
- Διακρίνεις κάποια κοινά στοιχεία στη ζωή και στις περιπέτειες της Ελένης και του Τεύκρου;
Τον αφηγηματικό μονόλογο της Ελένης διαδέχεται ο διάλογος. Τα δύο πρόσωπα, καθώς διαλέγονται, ζητούν και δίνουν πληροφορίες, εκφράζουν τα συναισθήματά τους ή τις απόψεις τους, με τη μορφή σύντομων διαλόγων ή στιχομυθίας*. Ας δούμε:
- Σε ποιες στιγμές και για ποιους λόγους οι ήρωες φτάνουν στη γρήγορη εναλλαγή των λόγων (στιχομυθία);
- Ποια συναισθήματα σου προκαλεί ως θεατή/αναγνώστη αυτή η μορφή διαλόγου;

Tεύκρος – Eλένη (P. Aξελός – A. Λαδικού, K.Θ.B.E., 1982, σκην. A. Bουτσινάς)

Tεύκρος – Eλένη (P. Aξελός – A. Λαδικού, K.Θ.B.E., 1982, σκην. A. Bουτσινάς)

Παραλληλο Κειμενο 4

Tεύκρος (μακέτα από το ζωγράφο Aλ. Φασιανό)

Tεύκρος (μακέτα από το ζωγράφο Aλ. Φασιανό)

H Eπιλογη Του Τευκρου: Πολιτικος Υπαινιγμος;

Ο Ευριπίδης θέλησε από την πρώτη κιόλας σκηνή του νέου δράματος να χαιρετίσει το μυθικό πρόγονο ενός πιστού σύμμαχου των Αθηνών [του σύγχρονου βασιλιά της Κύπρου Ευαγόρα, που είχε αναλάβει την εξουσία το 412 π.Χ.], ενός φίλου των δύσκολων ημερών, που, μέσα στη γενική αποστασία των πόλεων της αθηναϊκής συμμαχίας, ερχόταν να συγκινήσει και να τονώσει την πόλη της Παλλάδας τασσόμενος αποφασιστικά με τους ηττημένους της Σικελίας […]. Η εμφάνιση στο «λογείον» του θεάτρου του Διονύσου, την άνοιξη του έτους εκείνου, του προγόνου των Τευκριδών της Κύπρου, είχε, τη χρονική εκείνη περίοδο, την αξία μιας πολύτιμης ενθάρρυνσης. Τη στιγμή που οι Αθηναίοι θρηνούσαν τη μεγαλύτερη καταστροφή της ιστορίας τους, ήταν η κατάλληλη ευκαιρία να τους παρουσιάσει το πρόσωπο του φίλου αυτού των κακών ημερών, ο οποίος, σαν σταλμένος από τη θεία πρόνοια, εκφραζόταν υπέρ αυτών.

H. Gregoire
(Aπό το Eυριπίδης, Eλένη, Eισαγωγή-μετάφραση-σχόλια Eρρ. Xατζηανέστης, I. Zαχαρόπουλος)

ΕΛE.	Ναι· πήγε, όπως λεν, μνηστήρας της Ελένης.		Οι Πληροφοριες του Τευκρου για την Tροία για τους Έλληνες για την Eλένη για την οικογένειά της
TEY.	Σαν αφανίστηκε, άφησε μεγάλη για τ' άρματά του αμάχη στους συμμάχους.
ΕΛE.	Και πώς αυτό τον Αίαντα έχει βλάψει;	125
TEY.	Σκοτώθηκε που πήρε άλλος τα όπλα.⁸
ΕΛE.	Και για τις συμφορές εκείνου πάσχεις;
TEY.	Γιατί δε χάθηκα κι εγώ μαζί του.
ΕΛE.	Ήσουν λοιπόν στην ξακουσμένη Τροία, ξένε;
TEY.	Την κούρσεψα, μα πάω κι εγώ χαμένος.	130
ΕΛE.	Την έκαψαν, την έχουν κάνει στάχτη;
TEY.	Δε μένει από τα κάστρα της σημάδι.
ΕΛE.	Δύσμοιρη⁹ Ελένη, παν για σένα οι Φρύγες.
TEY.	Κι οι Έλληνες·¹⁰ τρανό κακό έχει φέρει.
ΕΛE.	Πόσος καιρός που πήρατε την πόλη;	135
TEY.	Εφτά χρονιές περάσαν από τότε.
ΕΛE.	Και πρώτα πόσο μείνατε στην Τροία;
TEY.	Πολλά φεγγάρια, δέκα χρόνια ακέρια.
ΕΛE.	Και την Ελένη πήρατε της Σπάρτης;
TEY.	Την έσυρε ο Μενέλαος απ' την κόμη.¹¹	140
ΕΛE.	Είδες εσύ τη δύστυχη ή σου το 'παν;
TEY.	Με τα ίδια μου τα μάτια, ως βλέπω εσένα.
ΕΛE.	Σκεφτείτε¹² μη θεόσταλτη ήταν πλάνη.
TEY.	Άλλη κουβέντα πιάσε όχι για κείνη.
ΕΛE.	Κι ό,τι έχεις δει για αλήθεια το λογιάζεις;	145
TEY.	Την είδα εγώ κι ακόμα ο νους τη βλέπει.¹³
ΕΛE.	Έφτασε με τον άντρα της στο σπίτι;
TEY.	Μήτε στο Άργος, μήτε στον Ευρώτα.
ΕΛE.	Άαχ· συμφορά για κείνους¹⁴ που δε στέργεις.
TEY.	Κι οι δυο χαθήκαν, όπως λέει ο κόσμος.	150
ΕΛE.	Αντάμα δεν αρμένισαν οι Αργίτες;
TEY.	Ναι, μα τους χώρισε τρανή φουρτούνα.
ΕΛE.	Σε ποια μεριά του πέλαγου σκορπίσαν;
TEY.	Καταμεσίς στο Αιγαίο, όπως διαβαίναν.
ΕΛE.	Δεν είδαν το Μενέλαο από τότε;	155
TEY.	Κανείς· νεκρό τον έχουν στην Ελλάδα.

Σχολια

8. Ο Τεύκρος αναφέρεται στη διαµάχη των Αχαιών αρχηγών για τα όπλα του νεκρού Αχιλλέα, που είναι γνωστή ως κρίσις τῶν ὅπλων. Αυτά δόθηκαν τελικά στον Οδυσσέα, πράγµα που οδήγησε τον Αίαντα στην αυτοκτονία.

9. Στo πρωτότυπο υπάρχει η λέξη τλῆμον, που έχει δύο σηµασίες: α) (ενεργητική) αυτή που προξένησε συµφορές (έτσι θα ερµηνεύει τη λέξη ο Τεύκρος) και β) (παθητική) αυτή που πέρασε συµφορές (αυτήν τη σηµασία προφανώς δίνει στη λέξη η Ελένη).

10. Βασικό µοτίβο πολλών έργων του Ευριπίδη είναι ότι οι συµφορές του πολέµου πλήττουν όχι µόνο τους ηττηµένους αλλά και τους νικητές.

11. Συνήθιζαν να σέρνουν από την κόµη (τα µαλλιά) τις αιχµάλωτες γυναίκες. Άρα ο Mενέλαος θεωρούσε ένοχη την Eλένη.

12. H Ελένη δε χρησιµοποιεί τυχαία πληθυντικό· µιλώντας στον Τεύκρο είναι σαν να απευθύνεται σε όλους τους Έλληνες.

13. Μια πιο πιστή µετάφραση θα ήταν: Την είδα εγώ, και αυτός που βλέπει είναι ο νους, δηλαδή είδα την Ελένη µε τα µάτια µου και ο νους µου (= η λογική µου) επιβεβαιώνει την αλήθεια αυτών που είδα. Εκφράζει έτσι την ακλόνητη πεποίθησή του.

14. Eννοεί τον εαυτό της, ίσως και το Mενέλαο.

Ας Γινουμε Θεατες

Αφού παρατηρήσουμε προσεκτικά τις διπλανές φωτογραφίες από σύγχρονες παράστασεις αρχαίου δράματος, ας συζητήσουμε ποιο από τα πρόσωπα που απεικονίζονται θα μπορούσε να είναι ο Τεύκρος.

Γ. Λαζάνης

Γ. Λαζάνης

N. Tζόγιας

N. Tζόγιας

Ας Εμβαθυνουμε

Παράλληλα µε την αντίθεση ανάµεσα στην πραγµατική Ελένη και στο είδωλό της, παρακολουθούµε και την πάλη ανάµεσα στη γνώση και την άγνοια. Καθένας από τους συνοµιλητές γνωρίζει κάτι που ο άλλος αγνοεί. Έτσι προκύπτει η περίφηµη τραγική ειρωνεία*: ένα από τα πρόσωπα του δράµατος ή και όλοι οι ήρωες αγνοούν την αλήθεια που γνωρίζουν οι θεατές, οπότε και τα λόγια τους δεν έχουν το ίδιο νόηµα για όλους.
- Μπορείς να εντοπίσεις παραδείγµατα τραγικής ειρωνείας στο διάλογο Τεύκρου-Ελένης;
Την κούρσεψα, µα πάω κι εγώ χαµένος, αναφωνεί ο Τεύκρος, ένας από τους πολεµιστές/νικητές του Tρωικού πολέµου, παρουσιάζοντας έτσι τον πόλεµο όχι στην ηρωική-επική του διάσταση αλλά ως αιτία συµφορών. Η παράδοξη αυτή δήλωση µπορεί να αποτελέσει και την αφορµή, για να αρχίσουµε να διερευνούµε τους προβληµατισµούς του Ευριπίδη για τον πόλεµο και να τους συνδέσουµε µε το ιστορικό πλαίσιο του έργου.

Παραλληλο Κειμενο 5

O Aίαντας προετοιμάζει την αυτοκτονία του (μελανόμορφος αμφορέας του 6ου αι. π.X.)

O Aίαντας προετοιμάζει την αυτοκτονία του (μελανόμορφος αμφορέας του 6ου αι. π.X.)

«Στην Τροια Εχαθη Ο Αιας, Ο Αδελφος Μου»

[Ο Τεύκρος θρηνεί πάνω από το πτώμα του αδελφού του Αίαντα.]

Ω θέαμα αβάσταχτο και τόλμημα φριχτό!
Ποιες πίκρες μού γεννάει ο θάνατός σου!
Τώρα πια πού να πάω, σε ποιους ανθρώπους,
εγώ που δε σου στάθηκα διόλου
στις συμφορές;
Μήπως ο Τελαμώνας, ο πατέρας μας,
καλόγνωμος θα με δεχτεί και με χαρά,
χωρίς εσένα αν φτάσω;
Ναι! Σίγουρα!
Και τι δε θα πει, πόσες κακίες
δε θα βρει να ξεστομίσει,

[…]
Τέλος, διωγμένος απ' τη γη μου θα βρεθώ
και δούλος θα φανώ, ενώ είμαι ελεύθερος.
Αυτά με περιμένουν στην πατρίδα· κι εδώ
στην Τροία, πολλοί οι εχθροί, και λίγοι
που με στηρίζουν.
Και για όλα τούτα αιτία ο θάνατός σου.
Αλίμονό μου, τι θα κάνω;

Σοφοκλής, Αίας, στ. 1004-1010, 1019-1024
(μτφρ. Eν Kύκλω, επιμ. M. Γιόση)

(Aπό το Σοφοκλής, Aίας, Eκδόσεις του Eικοστού Πρώτου)

ΕΛE.	Ώω δυστυχία·¹⁵ κι η μάνα της Ελένης;
TEY.	Τη Λήδα λες; Επήγε πια στον Άδη.
ΕΛE.	Για τις ντροπές της κόρης της εχάθη;
TEY.	Ναι, μια θηλιά περνώντας στο λαιμό της.¹⁶	160
ΕΛE	Ζουν του Τυνδάρεω οι δυο γιοι ή δε ζούνε;¹⁷
TEY.	Και ναι και όχι· υπάρχει διπλή φήμη.
ΕΛE.	Ποια γνώμη η πιο καλή; Αχ! συμφορές μου.
TEY.	Άστρα γινήκαν και θεούς τους λένε.¹⁸
ΕΛE.	Καλός αυτός ο λόγος· η άλλη φήμη;	165
TEY.	Πως σκοτωθήκαν για την αδελφή τους.¹⁹ Όμως τα λόγια φτάνουνε· δε θέλω διπλά να κλαίω γι' αυτά και να στενάζω. Σκοπός μου που ήρθα στο παλάτι ετούτο
TEY.			Ο Σκοπος του Ταξιδιου του Τευκρου - Η αποχωρηση του Tι ζητάει από την Eλένη ο Tεύκρος; Πώς αντιμετωπίζει το αίτημά του η Eλένη και με ποια δικαιολογία;
	είναι να βρω τη μάντισσα Θεονόη·²⁰ βοήθησέ με εσύ μαντείες να πάρω με πρίμο αγέρι πώς θα ταξιδέψω, στη θαλασσόζωστη να φτάσω Κύπρο, που με χρησμό με πρόσταξεν ο Φοίβος	170
	μια πόλη εκεί να ιδρύσω κατοικώντας και να την ονομάσω Σαλαμίνα, το πατρικό νησί μου έτσι τιμώντας.	175
ΕΛE.	Θα σ' οδηγήσει το ίδιο το ταξίδι· μα φύγε, ξένε, γρήγορα απ' τη χώρα,
	ο γιος πριν σ' αντικρίσει του Πρωτέα που βασιλεύει εδώ· πήγε κυνήγι με τα σκυλιά του· κι όποιον θα πετύχει Έλληνα τον σκοτώνει. Την αιτία μη θέλεις να τη μάθεις· δε στη λέω·	180
	έπειτα και σε τι θα σ' ωφελούσα;²¹	185
TEY.	Γυναίκα, μίλησες σωστά· μακάρι
	τη χάρη σου οι θεοί να ξεπληρώσουν.
	Είσαι όμοια στο κορμί με την Ελένη,
	μα δεν της μοιάζεις στην ψυχή. Να πάει
	κατά χαμού, ποτέ της στον Ευρώτα	190
	μη φτάσει· εσύ καλό να βλέπεις πάντα.

Σχολια

15. Σύµφωνα µε τις συµβάσεις του θεάτρου, τα λόγια αυτά λέγονται έτσι, ώστε να δίνεται η εντύπωση ότι ο Tεύκρος δεν την ακούει.

16. Η αυτοκτονία της Λήδας είναι επινόηση του Eυριπίδη. Mε απαγχονισµό στην αρχαία τραγωδία αυτοκτονούσαν συνήθως οι γυναίκες που αισθάνονταν ντροπή. Έτσι η Ελένη, αν και αθώα, αισθάνεται υπεύθυνη για το θάνατο των προσφιλών της προσώπων.

17. Εννοεί τα αδέλφια της, Κάστορα και Πολυδεύκη, τους περίφηµους ∆ιόσκουρους.

18. Σύµφωνα µε το µύθο, ο ∆ίας χάρισε την αθανασία στους ∆ιόσκουρους, που έγιναν οι προστάτες των ναυτικών και ταυτίστηκαν µε τον αστερισµό των ∆ιδύµων.

19. O Eυριπίδης επινόησε το θάνατό τους για τον ίδιο λόγο που επινόησε και την αυτοκτονία της Λήδας.

20. O σκοπός του ταξιδιού του Tεύκρου είναι ακόµα µια επινόηση του Eυριπίδη, που προβάλλει τις µαντικές ικανότητες της Θεονόης και δικαιολογεί την παρουσία του στην Aίγυπτο.

21. H αιτία, προφανώς, είναι ο φόβος του Θεοκλύµενου µήπως έλθουν Έλληνες (ιδίως ο Mενέλαος) και πάρουν πίσω στην Eλλάδα την αγαπηµένη του Eλένη· όµως η Eλένη δεν αποκαλύπτει την αιτία στον Tεύκρο, γιατί έτσι θα πρόδιδε την ταυτότητά της.

Ας Γινουμε Θεατες

Ο ποιητής μέσα από τα λόγια του Τεύκρου δίνει κι άλλες πληροφορίες για το σκηνικό. Τα στοιχεία αυτά οι θεατές της παράστασης μπορούν να τα δουν:
— με τα ίδια τους τα μάτια (ρεαλιστικό σκηνικό),
— με τα «μάτια» της φαντασίας τους (αφαιρετικό σκηνικό).
- Ας παρατηρήσουμε τη διπλανή φωτογραφία. Ως θεατής της παράστασης αυτής τι θα «έβλεπες» ακούγοντας τον Τεύκρο;
Ο Τεύκρος ήρθε στη σκηνή από τη μία πάροδο* και τώρα αποχωρεί από την ίδια, για να συνεχίσει το ταξίδι του. Αν λάβεις υπόψη σου όσα αναφέρει ο Τεύκρος και τη θεατρική σύμβαση της εποχής, από ποια πάροδο πιστεύεις ότι γίνεται η είσοδος και η έξοδός του από τη σκηνή;

Mακέτα σκηνικού του Γ. Zιάκα για παράσταση της Eλένης, Θ.O.K., 1993, σκην. N. Xαραλάμπους

Mακέτα σκηνικού του Γ. Zιάκα για παράσταση της Eλένης, Θ.O.K., 1993, σκην. N. Xαραλάμπους

Ας Εμβαθυνουμε

Η Ελένη, ύστερα από τη σύντομη συνομιλία της με τον Τεύκρο, μένει και πάλι μόνη της στη σκηνή. Η κατάσταση όμως στο μεταξύ δεν είναι η ίδια.
- Aς συζητήσουμε τι πρόσφερε η συνάντηση Τεύκρου-Ελένης. Πιο συγκεκριμένα, μπορούμε να εξετάσουμε γιατί η συνάντηση αυτή επιδεινώνει την τραγική θέση της ηρωίδας.
- Πώς φαντάζεσαι ότι η συνάντηση αυτή θα μπορούσε να επηρεάσει την εξέλιξη του έργου (δραματική οικονομία);
Ο Πρόλογος ολοκληρώνεται. Mπορούμε να κάνουμε κάποιες υποθέσεις (και να τις επιβεβαιώσουμε ή να τις διαψεύσουμε αργότερα) για τη λειτουργία του ως προς:
- την εξέλιξη της δράσης,
- τα θέματα που θα θιγούν στο δράμα.

Tεύκρος (Z. Pούμπος, Eταιρεία Θεάτρου «H άλλη πλευρά», 2004, σκην. Ά. Mιχόπουλος)

Παραλληλο Κειμενο 6

«Κι O,τι Eχεις Δει Για Αληθεια Το Λογιαζεις;»

Ήμουν κι εγώ στον πόλεμο τοξότης·
το ριζικό μου ενός ανθρώπου που ξαστόχησε.

Αηδόνι ποιητάρη,
σαν και μια τέτοια νύχτα στ' ακροθαλάσσι του Πρωτέα
σ' άκουσαν οι σκλάβες Σπαρτιάτισσες κι έσυραν το θρήνο,
κι ανάμεσό τους –ποιος θα το 'λεγε– η Ελένη!
Αυτή που κυνηγούσαμε χρόνια στο Σκάμαντρο.
Ήταν εκεί, στα χείλια της ερήμου· την άγγιξα, μου μίλησε:
«Δεν είν' αλήθεια, δεν είν' αλήθεια» φώναζε.
«Δεν μπήκα στο γαλαζόπλωρο καράβι.

Ποτέ δεν πάτησα την αντρειωμένη Τροία».
[…]
ήταν εκεί, στην όχθη ενός Δέλτα.
Και στην Τροία;
Τίποτε στην Τροία – ένα είδωλο.
Έτσι το θέλαν οι θεοί.
Κι ο Πάρης, μ' έναν ίσκιο πλάγιαζε σα να ήταν πλάσμα ατόφιο·
κι εμείς σφαζόμασταν για την Ελένη δέκα χρόνια

Γ. Σεφέρης, «Ελένη» (απόσπασμα)
(Aπό το Γ. Σεφέρης, Ποιήματα, Ίκαρος)