Οικιακή Οικονομία (Β Γυμνασίου) - Βιβλίο Μαθητή

ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΙΑ

5. ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΙΑ

5.7 Βιταμίνες

iconΛέξεις – κλειδιά: icon
βιταμίνες, υποβιταμίνωση,υπερβιταμίνωση,
υδατοδιαλυτές και λιποδιαλυτές βιταμίνες,
βιταμίνη C, θειαμίνη, ριβοφλαβίνη, φυλλικό οξύ,
νιασίνη,βιταμίνη Β12, βιταμίνη Α,
βιταμίνη D, βιταμίνη E, βιταμίνη Κ
Στόχοι της υποενότητας είναι οι μαθητές και οι μαθήτριες:
iconνα κατανοήσουν το γεγονός ότι οι βιταμίνες αποτελούν απαραίτητα θρεπτικά συστατικά
iconνα γνωρίσουν τους πιο σημαντικούς ρόλους των βιταμινών στον οργανισμό
icon να κατανοήσουν ότι οι βιταμίνες βρίσκονται σε πληθώρα ζωικών και φυτικών τροφίμων και ότι μόνο η ισορροπημένη διατροφή προσφέρει επάρκεια βιταμινών, και προστατεύει από ελλείψεις ή υπερβιταμινώσεις.

Οι βιταμίνες είναι οργανικές ενώσεις που υπάρχουν στα τρόφιμα. Είναι απαραίτητα θρεπτικά συστατικά γιατί ο ανθρώπινος οργανισμός, αν και χρειάζεται πολύ μικρή ποσότητα από αυτές, δεν μπορεί να τις συνθέσει μόνος του, επομένως χρειάζεται να τις πάρει έτοιμες από την τροφή του. Δεν δίνουν ενέργεια, είναι όμως απαραίτητες για την πραγματοποίηση διαφόρων αντιδράσεων καθώς και για την εκτέλεση σημαντικών λειτουργιών στον οργανισμό. Όταν προσλαμβάνονται μικρότερες ποσότητες από αυτές που χρειάζεται ο οργανισμός, μπορεί να παρουσιαστεί υποβιταμίνωση. Το αντίθετο της υποβιταμίνωσης είναι η υπερβιταμίνωση. Και οι δύο προκαλούνται μετά από έλλειψη η υπερκατανάλωση βιταμινών για σημαντικό χρονικό διάστημα, και όχι για μερικές ημέρες.

Οι βιταμίνες χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: τις υδατοδιαλυτές και τις λιποδιαλυτές βιταμίνες. Οι υδατοδιαλυτές βιταμίνες είναι η βιταμίνη C και οι βιταμίνες της ομάδας Β (θειαμίνη, ριβοφλαβίνη, βιταμίνη Β12, φυλλικό οξύ, νιασίνη). Κοινό χαρακτηριστικό των υδατοδιαλυτών βιταμινών είναι ότι διαλύονται στο νερό. Απορροφώνται εύκολα από τον οργανισμό και η περίσσεια αυτών αποβάλλεται με τα ούρα. Αποθηκεύονται σε ελάχιστες ποσότητες, τέτοιες που να καλύπτουν τις ανάγκες του οργανισμού για μικρό χρονικό διάστημα. Οι λιποδιαλυτές βιταμίνες είναι η βιταμίνη Α (ρετινόλη), η βιταμίνη D, η βιταμίνη E (τοκοφερόλη) και η βιταμίνη Κ. Διαλύονται στα λιπίδια και μπορούν να αποθηκευτούν στο συκώτι, αλλά και στο λιπώδη ιστό, σε μεγάλες ποσότητες. Όσο αυξάνει η πρόσληψη τους τόσο αυξάνει και η αποθήκευση τους. Για το λόγο αυτόν πολύ συχνά παρουσιάζονται υπερβιταμινώσεις από υπερκατανάλωση αυτών των βιταμινών.

Εικ. 5.18 Τα εσπεριδοειδή αποτελούν την καλύτερη πηγή βιταμίνης C στη δίαιτα του Έλληνα Εικ. 5.19 Τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά αποτελούν καλή πηγή φυλλικού οξέος και άλλων βιταμινών
Εικ. 5.18 Τα εσπεριδοειδή αποτελούν την καλύτερη πηγή βιταμίνης C στη δίαιτα του Έλληνα Εικ. 5.19 Τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά αποτελούν καλή πηγή φυλλικού οξέος και άλλων βιταμινών

Παρακάτω αναλύονται κάποιες από τις βιταμίνες.

α. Υδατοδιαλυτές βιταμίνες

Ρόλος

Πηγές

Ανεπάρκεια και άλλες πληροφορίες

Βιταμίνη C (αοκορβικό οξύ)

 

 

Είναι σημαντική για την υγεία των δοντιών και των ούλων. Διευκολύνει την απορρόφηση του σιδήρου.
Είναι αντιοξειδωτική ουσία γιατί προστατεύει τα κύτταρα από χημικές ενώσεις που μπο­ρούν να τα καταστρέψουν

Τα φρούτα και τα λαχανικά, κυρίως τα εσπεριδοειδή, το λάχανο, το κουνουπίδι, οι πιπεριές, οι ντομάτες, ο μαϊντανός.

Η έλλειψη της οδηγεί σε μία ασθένεια που ονομάζεται σκορβούτο. Είναι πολύ ευαίσθητη στο φως, στον αέρα και στη θερμότητα. Γι' αυτό και είναι καλό να προτιμά κανείς τα ολόκληρα φρούτα παρά τους χυμούς, και τα λαχανικά στις σαλάτες κομμένα σε μεγάλα κομμάτια και όχι ψιλοκομμένα και πολυκαιρισμένα. Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη και στη γρήγορη ανάρρωση από το κρυολόγημα.

 

Πηγές: Φράουλες

 

Βιταμίνη B1 (θειαμίνη)

 

 

Συμμετέχει στο μεταβολισμό των θρεπτικών συστατικών

Διάφορα κρέατα και κυρίως το χοιρινό, τα ολικής άλεσης δημητριακά, τα όσπρια και οι ξηροί καρποί.

Η έλλειψη της οδηγεί σε μια ασθένεια που ονομάζεται Beri-beri (πολυνευρίτιδα) που εκδηλώνεται με συμπτώματα στα νεύρα και στους μύες.

Βιταμίνη B2 (ριβοφλαβίνη)

 

 

Συμμετέχει στο μεταβολισμό των θρεπτικών συστατικών.

Όλα τα γαλακτοκομικά προϊό­ντα, καθώς και, σε μικρότερο βαθμό, τα αβγά, το κρέας και τα όσπρια. Μικρές ποσότητες υπάρχουν και στα πράσινα φυλλώδη λαχανικά και στα φρούτα.

Η έλλειψη της εκδηλώνεται με φλεγμονές στα χείλη, τα ούλα και τη γλώσσα.
Καταστρέφεται σχετικά εύκολα με το φως και τη θερμότητα.

Βιταμίνη B12 (κοβαλαμίνη)

 

 

Συμμετέχει στο σχηματισμό των ερυθρών αιμοσφαιρίων, δηλα­δή των κυττάρων του αίματος που μεταφέρουν οξυγόνο σε διάφορα μέρη του σώματος.

Μόνο τα ζωικά τρόφιμα: τα εντόσθια, το κρέας, τα αβγά, τα ψάρια, τα οστρακοειδή, τα γα­λακτοκομικά προϊόντα.

Η έλλειψη της οδηγεί σε σοβαρής μορφής αναιμία.

Νιασίνη

 

 

Είναι σημαντική για την ανάπτυξη και συμμετέχει στο μεταβολισμό των θρεπτικών συστατικών.

Τα γαλακτοκομικά προϊόντα, το κρέας, τα αβγά, τα ψάρια, τα θαλασσινά και τα ολικής άλεσης δημητριακά.

Η έλλειψη της οδηγεί σε μία ασθένεια που ονομάζεται πελλάγρα.

Φυλλικό οξύ

 

 

Συμμετέχει στο σχηματισμό των ερυθρών αιμοσφαιρίων

Το συκώτι και τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, το πορτοκάλι, τα διάφορα όσπρια και τα ολικής άλεσης δημητριακά.

Η έλλειψη του οδηγεί σε αναιμία.

β. Λιποδιαλυτές βιταμίνες

Ρόλος

Πηγές

Ανεπάρκεια και άλλες πληροφορίες

Βιταμίνη Α (ρετινόλη)

 

 

Είναι υπεύθυνη για την υγεία του δέρματος και την ομαλή ανάπτυξη του οργανισμού. Είναι η βιταμίνη που ενισχύει την όραση στο σκοτάδι.

Τα ζωικά τρόφιμα όπως τα εντόσθια, τα πλήρη γαλακτοκομικά προϊόντα και τα αβγά. Τα λαχανικά και τα φρούτα με βαθύ πράσινο, κίτρινο πορτοκαλί χρώμα έχουν μία ουσία, τη β-καροτίνη, η οποία μετατρέπεται στον οργανισμό σε βιταμίνη Α, και για το λόγο αυτόν ονομάζεται προβιταμίνη της βιταμίνης Α.

Η έλλειψη της δημιουργεί προβλήματα στο δέρμα (ξηρό δέρμα), δυσκολεύει την όραση στο σκοτάδι και έχει επιπτώσεις στην ανάπτυξη. Από την άλλη μεριά, τα πιο συχνά συμπτώματα υπερβιταμίνωσης Α είναι πονοκέφαλοι, ναυτία, ξηροδερμία, πόνος στα κόκαλα, τριχόπτωση και ανορεξία.

Βιταμίνη D

 

 

Είναι πολύ σημαντική για την υγεία των οστών.

Τα πλήρη γαλακτοκομικά προϊόντα, τα αβγά, το συκώτι και ορισμένα ψάρια (για παράδειγμα οι σαρδέλες).

Η έλλειψη της προκαλεί ραχίτιδα. Ο ανθρώπινος οργανισμός μπορεί να συνθέσει τη βιταμίνη D που έχει ανάγκη με τη βοήθεια της ηλιακής ακτινοβολίας.

Βιταμίνη Ε (τοκοφερόλη)

 

 

Είναι αντιοξειδωτική ουσία και προστατεύει τα κύτταρα και τις μεμβράνες τους.

Τα φυτικά λάδια, το φύτρο του σταριού, οι σπόροι, οι ξηροί καρποί και τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά.

Προστατεύει τον ανθρώπινο οργανισμό από ασθένειες, όπως καρδιαγγειακά νοσήματα και διάφορες μορφές καρκίνου.

Βιταμίνη Κ

 

 

Είναι αντιαιμορραγικός παράγοντας γιατί συμβάλλει στην πήξη του αίματος.

Τα αβγά, τα εντόσθια και τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά.

Τη συνθέτει ο ανθρώπινος οργανισμός στο έντερο. Μερικές φορές η θεραπεία με διάφορα φάρμακα μπορεί να την καταστρέψει και να εμφανιστούν διαταραχές της πήξης του αίματος.

Εικ. 5.20 Καλή πηγή βιταμίνης Α είναι όλα τα λαχανικά και τα φρούτα με πράσινο, κίτρινο και πορτοκαλί χρώμα
Εικ. 5.20 Καλή πηγή βιταμίνης Α είναι όλα τα λαχανικά και τα φρούτα με πράσινο, κίτρινο και πορτοκαλί χρώμα