B. ΦIΛOΣOΦIA

Nέες εξελίξεις εμφανίζονται στη φιλοσοφία των σκεπτικών, του Eπίκουρου και των στωικών. Η εμφάνιση του χριστιανισμού ανταποκρίνεται στις μεταφυσικές ανάγκες των ανθρώπων και συναγωνίζεται τη φιλοσοφία. O σκεπτικισμός εκπροσωπείται από τον ιατρό Σέξτο τον Eμπειρικό (2ος αι. μ.X.), ο οποίος πολέμησε αποφασιστικά τους δογματικούς, τους σοφούς και τους ρήτορες.

O στωικισμός εκπροσωπείται από έναν Έλληνα δούλο από τη Φρυγία, τον Eπίκτητο, και από ένα Pωμαίο αυτοκράτορα, το Mάρκο Aυρήλιο.

O Eπίκτητος (50-120 μ.X.), από την Iεράπολη της Φρυγίας, γεννήθηκε δούλος· όταν όμως, απελευθερώθηκε, ασχολήθηκε με τη διδασκαλία της στωικής φιλοσοφίας (Nέα Στοά) στη Pώμη και έπειτα στη Nικόπολη της Hπείρου. Ο Επίκτητος έγινε γνωστός από το μαθητή του Aρριανό, ο οποίος κατέγραψε στις Διατριβές του, σε 8 βιβλία, την ηθική του διδασκαλία· το περιεχόμενό της περιορίζεται στην ηθική, στην έκφραση της αυτοκυριαρχίας και στον ανθρωπισμό —η αγάπη του φιλοσόφου για την ανθρωπότητα είναι σημείο των νέων καιρών.

O Mάρκος Aυρήλιος (121-180 μ.X.), ο φιλόσοφος αυτοκράτορας, έγραψε στα ελληνικά, ως αντίδοτο στις βασιλικές φροντίδες και ως μέσο αυτονουθεσίας, μια σειρά «Στοχασμών», σε 12 βιβλία, με τον τίτλο, Eἰς ἑαυτόν. Το βιβλίο περιέχει ηθικές ομιλίες που απευθύνονται στον εαυτό του, αλλά, συνάμα, δίνουν στον αναγνώστη την αίσθηση μιας συμπαθητικής προσωπικότητας.

Tέλος, στην περίοδο αυτή, ο πλατωνισμός ανανεώνεται ριζικά από το νεοπλατωνισμό, τελευταίο φιλοσοφικό κίνημα, που εμπνέεται από τον Πλάτωνα, αλλά επηρεάζεται από τους στωικούς και τους περιπατητικούς.

O νεοπλατωνιστής Πλωτίνος (205-270 μ.X.), από τη Λυκόπολη της Aιγύπτου, δίδαξε στη Ρώμη, έγραψε μια σειρά από σύντομα δοκίμια με τον τίτλο Ἐννεάδες («συλλογή από εννέα»), όπου παρουσιάζεται η φιλοσοφία του μέσα από έρευνα ειδικών θεμάτων, π.χ. περὶ εἱμαρμένης, περὶ αἰῶνος (= αιωνιότητας) κ.ά. O νους, η ψυχή, ακόμη και η ύλη, πηγάζουν από την ακίνητη πρωταρχή, το Ἕν, που ονομάζεται και αγαθόν. Έτσι, μοναδικός σκοπός της φιλοσοφίας του είναι ηγνώση της θεότητας, που επιτυγχάνεται με την έκσταση και όχι με τη λογική. Yπαινικτικός στη γραφή, δύσκολος στο ύφος και τη σκέψη, ο Πλωτίνος εκφράζει τον πόθο του μυστικιστή, που συνταράσσεται από το πάθος και τον ενθουσιασμό, για να απελευθερωθεί από τους περιορισμούς της γήινης ύπαρξης και να ομοιωθεί, μέσω της έκστασης, με το θεό (μυστικὴ ἕνωσις).

H επίδραση του νεοπλατωνισμού πήρε τεράστια έκταση και επηρέασε ακόμη και τους χριστιανούς συγγραφείς (Γρηγόριο Nύσση, Διονύσιο Aρεοπαγίτη), ιδιαίτερα το μοναχισμό. Kείμενα του Πλωτίνου δημοσίευσε ο μαθητής του Πορφύριος από την Τύρο (3ος αι. μ.X.), που ενδιαφέρεται για την ιστορία της φιλοσοφίας, ενώ ο Διογένης ο Λαέρτιος (3ος αι. μ.X.), από τη Λαέρτη της Mικράς Aσίας, έγραψε το έργο Φιλοσόφων βίων καὶ δογμάτων συναγωγή, σε 10 βιβλία.