ΘΕΜΑ 2: Βιομηχανικός σχεδιασμός

2.1. Τι είναι ο βιομηχανικός σχεδιασμός

O βιομηχανικός σχεδιασμός (ντιζάιν) αφορά στο σχέδιο κάθε αντικειμένου το οποίο στη συνέχεια κατασκευάζεται, τυποποιείται και παράγεται, ξεκινώντας από απλά αντικείμενα όπως ένα καπάκι μπουκαλιού και φθάνοντας στα σύνθετα όπως οικιακές συσκευές, εργαλεία, υπολογιστές, μεταφορικά μέσα κ.τ.λ. Ο ρόλος των σύγχρονων βιομηχανικών προϊόντων είναι να συμβάλλουν στην ποιοτική διαβίωση του καταναλωτή, προσφέροντας ταυτόχρονα λειτουργικότητα και αισθητική. Ένα καλά σχεδιασμένο αντικείμενο πρέπει να είναι λιτό, άνετο, εύχρηστο, οικονομικό και η αισθητική του να εναρμονίζεται με την χρήση του. Ο σχεδιαστής χρησιμοποιώντας τις γνώσεις του στο σχέδιο, το χρώμα, τις τεχνικές και τα υλικά εκφράζει με προσωπικό τρόπο πρωτότυπες προτάσεις και ιδέες, δημιουργώντας συχνά ύφος (στιλ).

2.2. Ιστορία του βιομηχανικού σχεδιασμού

Ο 19ος αιώνας ήταν η εποχή μιας ραγδαίας οικονομικής και τεχνολογικής ανάπτυξης. Η βιομηχανική επανάσταση κατέκλυσε με προϊόντα τις νέες αγορές που αποτέλεσαν οι πόλεις, στις οποίες συνωστίζονταν πλέον μεγάλα κομμάτια του πληθυσμού. Στα τέλη αυτού του αιώνα οι προνομιούχες τάξεις νοστάλγησαν την φύση, από την οποία είχαν απομακρυνθεί εξαιτίας της κοινωνικής τους ζωής στην πόλη και επιζητούσαν την ομορφιά της. Το πρώτο καλλιτεχνικό ύφος που προέκυψε από την τάση αυτή ονομάστηκε Αρ Νουβό (Νέα Τέχνη) και παρουσιάστηκε στα αρχιτεκτονικά έργα των Γκάουντι στην Ισπανία, Μάκιντος στη Σκωτία, Χόρτα στο Βέλγιο, καθώς και στη διακόσμηση εσωτερικών χώρων, την κατασκευή χρηστικών αντικειμένων και τη ζωγραφική. Οι καλλιτέχνες εμπνέονταν από την φύση (Εικ.8, 9) και στα έργα τους κυριαρχούσαν οι ασύμμετρες γραμμές και φόρμες, τα καμπυλόγραμμα σχήματα και οι κυματιστές μορφές, συνδέοντας όλα τα στοιχεία του χώρου (Εικ.10).
Στις αρχές του 20ου αιώνα σχηματίστηκε η ομάδα καλλιτεχνών του Ντε Στιλ (Το Ύφος), με πρωτεργάτες το ζωγράφο Μοντριάν και τον θεωρητικό της τέχνης και σχεδιαστή Βαν Ντέσμπουργκ. Στα έργα του Ντε Στιλ κυριαρχούν οι κατακόρυφες και οριζόντιες γραμμές αλλά και τα βασικά χρώματα (Εικ.11).

8.9. Βάζα Αρ Νουβό.		10. Χόρτα, κλιμακοστάσιο της Οικίας Τασσέλ,1893.
	11. Ρίτβελντ, «Κόκκινο-μπλε κάθισμα», 1918. Το κάθισμα αυτό θεωρείται συγχρόνως έργο τέχνης και αντικείμενο καθημερινής χρήσης, έχει λιτές φόρμες και είναι απλό στην κατασκευή του.

Τι θεωρείτε ότι υπερτερεί σε κάθε ένα από τα έπιπλα των δυο σελίδων, η αισθητική ή η λειτουργικότητα και γιατί;
Ποιες γραμμές κυριαρχούν στο κλιμακοστάσιο της Οικίας Τασσέλ αλλά και στα βάζα Αρ Νουβό;

Το Μπαουχάους (Οίκος Δόμησης) είναι η σχολή που στον 20ο αιώνα επηρέασε και διαμόρφωσε περισσότερο τις Εφαρμοσμένες τέχνες. Ιδρύθηκε το 1919 στη Βαϊμάρη της Γερμανίας με διευθυντή τον Βάλτερ Γκρόπιους (Γερμανός αρχιτέκτονας, 1883-1969). Η μέθοδος διδασκαλίας που εφαρμόστηκε ήταν ο συνδυασμός πρακτικής και θεωρίας, με βασική αρχή την «ενότητα τέχνης και τεχνικής». Την εφαρμογή αυτής της αντίληψης ανέλαβαν σπουδαίοι καλλιτέχνες όπως ο Κλέε , ο Καντίνσκι , ο Σλέμερ κ.ά. Με μαθήματα όπως το σχέδιο, την θεωρία των χρωμάτων και τη μελέτη των υλικών μαζί με τις επαναστατικές ιδέες των δασκάλων, οι σπουδαστές οδηγήθηκαν στη δημιουργία βιομηχανικών σχεδίων από τα οποία παράγονταν καλαίσθητα προϊόντα και παράλληλα χρήσιμα στην καθημερινή ζωή (Εικ.12). Το 1961 ο Γερμανός κριτικός τέχνης Έκαρντ έγραψε: «Το Μπαουχάους δημιούργησε τα πρότυπα του σημερινού βιομηχανικού σχεδίου, βοήθησε να γεννηθεί η μοντέρνα αρχιτεκτονική και άλλαξε την όψη όλων σχεδόν των προϊόντων, από την καρέκλα που κάθεστε τώρα ως την τυπωμένη σελίδα που διαβάζετε.»
Με το τέλος του Β′ Παγκοσμίου Πολέμου και τα κοινωνικά προβλήματα διογκωμένα, οι δημιουργοί στράφηκαν κυρίως στο σχεδιασμό εργατικών κατοικιών αλλά και οικιακών συσκευών για να καλύψουν τις ανάγκες του πληθυσμού. Έτσι, ο βιομηχανικός σχεδιασμός άρχισε να αποκτά μεγάλη σημασία στη διαδικασία παραγωγής των προϊόντων.


12. Μπρούερ, κάθισμα «Βασίλι», 1927.

Στη δεκαετία του ′50 η εμφάνιση νέων υλικών όπως το πλαστικό, έδωσε στους σχεδιαστές τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσουν πιο ελεύθερες και καμπύλες φόρμες στα αντικείμενα (Εικ.13, 14).
Στο σύγχρονο ντιζάιν χρησιμοποιείται η δυνατότητα συνύπαρξης διαφορετικών στιλ και επιδιώκεται η δημιουργία ασυνήθιστων μορφών (Εικ.15, 16).

Ποια γραμμή κυριαρχεί σε κάθε ένα από τα έπιπλα της σελίδας;

13. Τζίνι, τραπέζια, 1993.

14. Πολίν, κάθισμα, 1959.

15. Μάουρερ, φωτιστικό, 1993.

16. Βεντούρι, καρέκλα, 1984.

ΕΡΓΑΣΙΕΣ
1.Να σχεδιάσετε επάνω σε χαρτόνι το ανάπτυγμα ενός κουτιού σύμφωνα με τη διπλανή εικόνα. Έπειτα να το διπλώσετε και να το κολλήσετε όπου χρειάζεται, ώστε να κατασκευάσετε το κουτί και τέλος να το χρωματίσετε.

2.Να σχεδιάσετε διάφορα σχολικά αντικείμενα (γόμα, ξύστρα, μολύβι) με μορφές ζώων.

3.Να φτιάξετε ένα φωτιστικό με ένα κουτί, σύρμα, σκληρό ριζόχαρτο, ντουί συνδεδεμένο με καλώδιο και πρίζα, μια λάμπα: α) τυλίγουμε σύρμα γύρω από ένα κουτί, που θα χρησιμοποιηθεί ως βάση, β) με το σύρμα δημιουργούμε μια κατακόρυφη προέκταση και στην άκρη της φτιάχνουμε μια κυκλική βάση για το ντουί, στην οποία και το τοποθετούμε, γ) διπλώνουμε ένα κομμάτι ριζόχαρτο και το ζωγραφίζουμε, δ) περνάμε τις δυο άκρες του σύρματος (που έχει περισσέψει στη βάση του ντουί) στο ριζόχαρτο και τοποθετώντας τη λάμπα έχουμε έτοιμο το φωτιστικό μας.
εικόνα
4.Να σκεφθείτε ένα υλικό από το οποίο θα μπορούσε να κατασκευαστεί μια πρωτότυπη καρέκλα. Σχεδιάστε την, περιγράψτε την φόρμα της και αιτιολογήστε τη σχέση φόρμας και υλικού.
5.Να φτιάξετε τη μακέτα μιας μοντέρνας καρέκλας με όποια υλικά θέλετε.
6.Να συναρμολογήσετε διάφορα υλικά και να κατασκευάσετε ένα παράξενο μηχάνημα που να λειτουργεί με κάποιο τρόπο.

ΥΛΙΚΑ
1. Σχεδίου και ζωγραφικής: μπλοκ σχεδίου, μολύβι Ηβ, Β, 2Β γόμα, ξύστρα.
2. Για το κουτί: χάρακας, πλαστικά χρώματα, πινέλα.
3. Για το φωτιστικό: κουτί, σύρμα, σκληρό ριζόχαρτο, μαρκαδόροι, ντουί συνδεδεμένο με καλώδιο και πρίζα, λάμπα.
4.Για την καρέκλα: μικρά ξυλαράκια, σχοινί, ύφασμα, φελλοί, σύρμα, χαρτόκουτα, φελιζόλ.
5.Για τη μηχανή: κουτιά (αλουμινένια, χάρτινα, ξύλινα και πλαστικά), καρφιά, βίδες.
Εργαλεία: κόλλα, ψαλίδι, πένσα, σφυρί, πριόνι, κατσαβίδι.