Μουσική Γ΄ Γυμνασίου - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)

Ελληνικές μουσικές ιστορίες


εικόνα


Λέξεις-κλειδιά: αστικό τραγούδι, ρεμπέτικο, «ελαφρό» τραγούδι, μελοποιημένη ποίηση, ελληνική τζαζ  εκπαιδευτικό παιχνίδι

Η ελληνική μουσική του χτες και του σήμερα

Στις αρχές του 20ου αι., κυρίαρχο είδος ήταν το δημοτικό τραγούδι, στεριανό ή νησιώτικο.

εικόνα

Αυτό το είδος τραγουδιού εξελισσόταν σε «αστικό» στα τότε εμπορικά κέντρα (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πειραιάς, Πάτρα, Βόλος κ.ά.).

                                          Εικόνα

Γεωγραφικά, τρεις περιοχές κυρίως συντέλεσαν στη διαμόρφωση του ελληνικού αστικού τραγουδιού:
• Τα νησιά του Ιονίου Πελάγους (με το δυτικότροπο τραγούδι,
  επηρεασμένο από την Ιταλία),
• Η περιοχή της Κωνσταντινούπολης και της Προποντίδας, και
• Η περιοχή του Αιγαίου Πελάγους, και συγκεκριμένα των εμπορικών
  κέντρων, της Σμύρνης, της Θεσσαλονίκης, της Σύρου, του
  Αϊβαλιού, του Πειραιά κ.ά.

Το ελληνικό τραγούδι του 20ού αιώνα είναι κυρίως αστικό τραγούδι. εννοιολογικός χάρτης

Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή (1922), δημιουργήθηκε ένα είδος μουσικής που ήταν επηρεασμένο από τη μουσική των προσφύγων και το αστικό τραγούδι. Ονομάζεται «ρεμπέτικο». Tο ρεμπέτικο εξέφραζε τους καημούς ή τις απογοητεύσεις από τις δυσκολίες της καινούργιας ζωής, που είχαν να αντιμετωπίσουν στην ηπειρωτική Ελλάδα οι Έλληνες πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία. video Εξωτερικός σύνδεσμος

εικόνα

Στα πρώτα Παναθήναια (ετήσια επιθεώρηση),
το 1908, αναδείχθηκε το τραγούδι: «Εγώ
είμαι η νέα γυναίκα, που υπογράφει ο Θ.
Σακελλαρίδης. Στο πιάνο ο ίδιος ο συνθέτης.

Στις αρχές του 20ου αι., εισέβαλαν και νέα είδη μουσικής, «δυτικοευρωπαϊκά», η επιθεώρηση και η οπερέτα, επηρεασμένα από το κωμειδύλλιο του 19ου αι. Εξωτερικός σύνδεσμος

Πρόκειται για μουσικοθεατρικά είδη με θεατρική δομή, υπόθεση με αρχή μέση και τέλος και μουσική αρχικά μιμούμενη τα ιταλικά και γαλλικά πρότυπα και στη συνέχεια γραμμένη ειδικά γι´ αυτά.

 

Οι πιο σημαντικοί συνθέτες που ασχολήθηκαν με την επιθεώρηση και την οπερέτα είναι ο Θεόφραστος Σακελλαρίδης, ο οποίος θεωρείται και ο πατέρας της ελληνικής οπερέτας, και ο Νίκος Χατζηαποστόλου.

1900 Δημοτικό και αστικό τραγούδι
1920 Ρεμπέτικο και «ελαφρό» τραγούδι
1930 Οπερέτα και επιθεώρηση
1940 Αντιπολεμικό και λαϊκό τραγούδι
Την εποχή αυτή εμφανίστηκε και ο όρος «ελαφρό» τραγούδι.
Τα χαρακτηριστικά των «ελαφρών» τραγουδιών είναι ο ρομαντισμός, τα έντονα συναισθήματα και το κρασί.

Οι πιο διάσημοι συνθέτες «ελαφρού» τραγουδιού είναι ο Κλέων Τριανταφύλλου (γνωστός και ως Αττίκ), ο Κώστας Γιαννίδης, ο Μιχάλης Σουγιούλ κ.ά. Εξωτερικός σύνδεσμος

εικόνα

Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, δημιουργήθηκαν τα  αντιπολεμικά τραγούδια  ενώ το ρεμπέτικο εξελίχθηκε και επηρέασε τη διαμόρφωση ενός άλλου είδους που ονομάστηκε «λαϊκό».
   Διάσημη αυτή την εποχή ήταν η τραγουδίστρια αντιπολεμικών τραγουδιών Σοφία Βέμπο, η οποία ονομάστηκε και «τραγουδίστρια της Νίκης».

Μετά τη λήξη του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, ο κινηματογράφος, το θέατρο, τα κέντρα διασκέδασης και οι δισκογραφικές εταιρείες σηματοδότησαν μια νέα πορεία για το ελληνικό τραγούδι. Τα γραμμόφωνα έδωσαν τη θέση τους στα πικάπ και οι πλάκες των 78 στροφών έδωσαν τη θέση τους στους δίσκους των 33 στροφών και αργότερα σε αυτούς των 45.

Τη δεκαετία του 1960, μια ομάδα συνθετών έδωσε μια καλλιτεχνική παραγωγή υψηλής αισθητικής, αξιοποιώντας και αναδεικνύοντας στοιχεία της λαϊκής μουσικής μέσα στις συνθέσεις τους.

Μάνος Χατζιδάκις και Μίκης Θεοδωράκης

Μάνος Χατζιδάκις και Μίκης Θεοδωράκης

Ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Σταύρος Ξαρχάκος, ο Γιάννης Μαρκόπουλος, ο Μάνος Λοΐζος και άλλοι σπουδαίοι μουσικοί προσπάθησαν να αναδείξουν το «έντεχνο» τραγούδι μελοποιώντας ποίηση κορυφαίων ποιητών (όπως ο Οδ. Ελύτης, ο Γ. Ρίτσος, ο Γ. Σεφέρης, ο Ν. Γκάτσος κ.ά.).

 

εικόνα

Την ίδια εποχή, η διείσδυση της ξένης μουσικής ήταν γεγονός.

Νεανικά συγκροτήματα, όπως μεταξύ άλλων οι Τσάρμς, οι Ολύμπιανς, οι Φόρμιγξ, οι Άιντολς, οι Πολ, έπαιζαν καταρχήν αυθεντικά ιταλικά, γαλλικά και αγγλικά τραγούδια και με τις δικές τους δημιουργίες εξέφραζαν τον παλμό της νεολαίας εκείνης της εποχής.

Το «Νέο Κύμα», με κύριους εκπρόσωπους τον Γιάννη Σπανό και τον Γιώργο Χατζηνάσιο, αποτέλεσε μια απόπειρα ισορροπίας ανάμεσα στο «ελαφρό» και το «έντεχνο» τραγούδι.
Τραγουδιόταν στις μπουάτ, που ήταν μικροί χώροι, με χαμηλό φωτισμό, χαμηλά καθίσματα (πάγκοι ή σκαμνάκια, συχνά φλοκάτες και μαξιλάρια στο πάτωμα), χαμηλό ήχο χωρίς ενισχυτές. Στους τοίχους υπήρχε καλλιτεχνική εικονογράφηση.
Μερικές φορές ανάμεσα στα τραγούδια διαβάζονταν ποίηση.

Την εποχή της Δικτατορίας (1967-1974), με την ανελευθερία έκφρασης, που αυτή επέβαλε, έκανε την εμφάνισή του το «πολιτικό» τραγούδι, εκφρασμένο από συνθέτες, όπως ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Γ. Μαρκόπουλος, ο Μ. Λοΐζος, Δ. Σαββόπουλος κ.ά.

εικόνα

 

Μετά τη Μεταπολίτευση, ενώ προϋπήρχε μόνο η κρατική ραδιοτηλεόραση, δημιουργήθηκε και η ιδιωτική με την πληθώρα προσφοράς και επιλογών αλλά και την -σε πολύ μεγάλο βαθμό- εμπορευματοποίηση.

Το ελληνικό τραγούδι έκτοτε παρουσίασε τεράστια πολυμορφία και ποικιλία, γεγονός που ενισχύθηκε ακόμα περισσότερο λόγω της διακίνησης της μουσικής και από το διαδίκτυο.

 

 

 

Συνοπτικός πίνακας των περιόδων του ελληνικού τραγουδιού
1900 Δημοτικό και αστικό τραγούδι
1920 Ρεμπέτικο και «ελαφρό» τραγούδι
1930 Οπερέτα και επιθεώρηση
1940 Αντιπολεμικό και λαϊκό τραγούδι
1950 Κινηματογράφος και μουσική
1960 Έντεχνο, ξένη ποπ και Νέο Κύμα
1970 Αντιδικτατορικό-πολιτικό τραγούδι και έντεχνο
1980 και εξής Ποικιλομορφία και επιρροές από τη διεθνή μουσική σκηνή

 

εικόνα

Από αριστερά προς τα δεξιά και από πάνω προς τα κάτω:
1η σειρά: Νίκος Μαμαγκάκης, Μάνος Λοΐζος, Σταύρος Ξαρχάκος, Διονύσης Σαββόπουλος
2η σειρά: Γιάννης Μαρκόπουλος, Μίμης Πλέσσας, Νίκος Γκάτσος με το Μάνο Χατζιδάκι
3η σειρά: Μίκης Θεοδωράκης, Θάνος Μικρούτσικος, Δημήτρης Παπαδημητρίου

 

 

ΕΠΙΠΛΕΟΝ ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΟΣ

Βίντεο Μικρασιατική καταστροφή από την εκπομπή της ΕΡΤ: Πανόραμα του αιώνα (1983)

Βίντεο Αρχείο ΕΡΤ: Γ. Παπαστεφάνου ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΟΥ ΡΕΜΠΕΤΙΚΟΥ

Youtube Εγώ είμαι η νέα γυναίκα, Μίρκα Παπακωνσταντίνου

Βίντεο Περισκόπιο - Αφιέρωμα στο Ελληνικό Μελλόδραμα

Βίντεο Η μεγάλη Αθηναϊκή επιθεώρηση

Βίντεο Ιστορία γραμμένη με νότες - Βράκα και φουστανέλα

Βίντεο Ιστορία γραμμένη με νότες - Παρίσι της Ανατολής

Βίντεο ΕΡΤ - Ιχνηλάτες-Αττικ

Βίντεο Μουσική βραδυά - Τραγούδια του ΄40

Βίντεο Επιλεγμένα βίντεο Από Την Ουδείς Αναμάρτητος

Βίντεο Οι Νότες και τα Λόγια

Βίντεο Μελοποίηση Ελλήνων Ποιητών

Βίντεο ΕΡΤ - Γιώργος Χατζηνάσιος

Εξωτερικός σύνδεσμος Η μηχανή του χρόνου: Μιχάλης Σουγιούλ