Σαμαρίνα / Ν. Γρεβενών: Στα ψηλά της Ελλάδας

Ταξιδεύουμε εκεί όπου η Δυτική Μακεδονία συναντά την Ήπειρο, σε ένα από τα ωραιότερα και γνωστότερα Βλαχοχώρια της χώρας.

ΚΕΙΜΕΝΟ: ΝΤΙΝΟΣ ΚΙΟΥΣΗΣ, ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΕΦΗ ΠΑΡΟΥΤΣΑ

Η Σαμαρίνα είναι από τα πιο γνωστά Βλαχοχώρια της χώρας και βρίσκεται κοντά στα σύνορα Δυτικής Μακεδονίας και Ηπείρου, στο νομό Γρεβενών. Λέγεται πως είναι το ψηλότερο χωριό, όχι μόνο της Ελλάδας, αλλά και των Βαλκανίων. Δυστυχώς, δεν μπόρεσα να το επιβεβαιώσω. Η βιβλιογραφία και το Διαδίκτυο γράφουν διάφορα. Το σίγουρο είναι πως είναι χτισμένη στις βορειοανατολικές πλαγιές του όρους Σμόλικα, του οποίου η ψηλότερη κορυφή είναι 2.637 μ. Το υψόμετρο του χωριού «παίζει» μεταξύ 1.350 και 1.650. Κατά μία άλλη, ανεξακρίβωτη, πληροφορία, το ψηλότερο χωριό της Ελλάδας δεν είναι η Σαμαρίνα, αλλά η Βίγλα Φλώρινας, στα 1.550 μ.

Όπως και να έχει, όταν ο τοπικισμός σταματήσει τις υπερβολές, θα βρεθεί η αλήθεια. Ας κρατήσουμε απλώς ότι η Σαμαρίνα είναι κτισμένη πολύ ψηλά και είναι όμορφο χωριό.

Την είχα επισκεφτεί για πρώτη φορά πριν από πάρα, μα πάρα πολλά χρόνια. Να φανταστείτε πως ήμουν νέος με μαλλιά και μοτοσικλέτα! Ήταν φθινόπωρο και θυμάμαι μια υπέροχη φύση, έναν άθλιο καρόδρομο κι ένα παραδοσιακό χωριό, που ερήμωνε μέσα σε δάση πεύκου και οξιάς. Θυμάμαι τις πέτρινες βρύσες, τα πολλά νερά και τις εκκλησίες. Θυμάμαι έντονα ακόμα το φαγητό στο καφενείο του χωριού. Ζυμωτό ψωμί, αυγά τηγανισμένα σε κατσικίσιο βούτυρο μαζί με κονσέρβα κορνμπίφ και υπέροχη φέτα. Καταλύματα δεν υπήρχαν και είχαμε ξαναπάρει τον άθλιο δρόμο για τα Γρεβενά.

Σήμερα, βεβαίως, τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά. Ο δρόμος είναι άσφαλτος, τα παλιά οικήματα έχουν αναπαλαιωθεί, υπάρχουν ταβέρνες, εστιατόρια και ξενώνες, ακόμα και μπαράκια, ενώ οι άνθρωποι έχουν επιστρέψει πια στο χωριό και ασχολούνται με την υλοτομία, την κτηνοτροφία και τον τουρισμό.

Όλη η περιοχή καλύπτεται σε μεγάλο ποσοστό από δάση με ρόμπολα (λευκή πεύκη), οξιές, μαύρη πεύκη, δρυς, έλατα, άρκευθους, κρανιές κ.λπ. Η πανίδα περιλαμβάνει τις κλασικές αρκούδες και αγριογούρουνα, ζαρκάδια, αγριόγιδα, λύκους, αλεπούδες, κουνάβια, κάποια είδη αετών και γεράκια (κιρκινέζια και ποντικοβαρβακίνες).

Η Σαμαρίνα γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη από τα τέλη του 18ου αιώνα και μέχρι τον 19ο. Η οικονομία βασίστηκε στην κτηνοτροφία, τη βιοτεχνία και στο εμπόριο. Οι κύριοι οικονομικοί πόροι ήταν η κτηνοτροφία -οι Σαμαρινιώτες είχαν 80.000 γιδοπρόβατα- αλλά και η βιοτεχνία ξύλου - η Βάλια Κίρνα και τα νερά της, στο παρελθόν, αποτελούσε μια πηγή υδάτινης ενέργειας, καθώς εκεί λειτουργούσαν πέντε νεροπρίονα απαραίτητα για τους ξυλουργούς της εποχής, ενώ μέχρι και το 1940 λειτουργούσαν και 7 νερόμυλοι στο χωριό.

ΤΙ ΝΑ ΔΕΙΤΕ

Στα νοτιοδυτικά της Σαμαρίνας βρίσκεται το ρέμα της Βάλια Κίρνα («ρέμα των δαιμόνων» στα Βλάχικα). Πηγάζει από το Σμόλικα και διασχίζει την περιοχή σε μήκος περίπου 6 χιλιομέτρων. Μέσω δασόδρομου, αρκετά δύσβατου (μόνο 4x4), μπορούμε να φθάσουμε στο σημείο όπου το ρέμα σχηματίζει 2 - 3 πανέμορφους καταρράκτες. Πάλι στα νοτιοδυτικά, στους πρόποδες του Σμόλικα, υπάρχουν δύο λίμνες που είναι γνωστές ως «Δρακόλιμνες». Εδώ υπάρχουν αλπικοί τρίτωνες, ενώ πιο πέρα αφρίζει ο μεγάλος καταρράκτης του Σμόλικα, ο Άπα Σπιντζουριάτα (δηλαδή «κρεμαστό νερό»), ο οποίος ρίχνει τα νερά του σε μια απότομη και πυκνοδασωμένη χαράδρα, τη Σκοντίνα.

Στα 5 χιλιόμετρα, περίπου, νοτίως του χωριού θα βρείτε μέσα στο δάσος το μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής (1713). Είναι βυζαντινού ρυθμού και το εσωτερικό του είναι κατάγραφο με τοιχογραφίες ντόπιων αγιογράφων. Ιδρυτές της μονής υπήρξαν οι μοναχοί Νικηφόρος και Διονύσιος και παλαιότερα λειτουργούσε σχολή αγιογραφίας. Η μονή πρόσφερε πολλά στο έθνος κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας. Ήταν κέντρο κλεφτών και αρματολών -από εδώ ξεκίνησε το επαναστατικό του έργο ο εκ Σαμαρίνης νεομάρτυρας Δημήτριος, ο οποίος μαρτύρησε το 1808- και ακόμη υπήρξε κέντρο των ανταρτών στον πόλεμο το 1940.

Στην ίδια περιοχή βρίσκεται και ο ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος (1813), επίσης αγιογραφημένος από ντόπιους, 6 χρόνια μετά την κατασκευή του. Εκεί, κατά τον Σαμαρινιώτη επίσκοπο Δομοκού Χρύσανθο (χειρόγραφο του 1853), ήταν κτισμένο και το παλιό χωριό της Σαμαρίνας. Η μετοίκηση έγινε «... διά το πλήθος των όφεων, μάλιστα εχιδνών και το στενόν του μέρους κείνου». Αξίζει βεβαίως να δείτε και άλλες δύο εκκλησίες του χωριού όπως του Προφήτη Ηλία (1795) και το ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου (1819) ή Μεγάλης Παναγιάς.

Στη βόλτα σας μέσα στο χωριό, θα παρατηρήσετε πως όλες οι βρύσες που θα δείτε είναι πέτρινες, έχουν κατασκευαστεί επί τουρκοκρατίας και έχουν όλες ονόματα όπως Παπακύργια, Παπαζήση, Μπίζιου, Ζέκιου, Μεγάλης Παναγιάς κ.λπ.

Στο δάσος Κιούριστα, πάνω από τη Σαμαρίνα, βρίσκεται η Φαντίνα Λικιράου («πηγή της κυράς»), δίπλα στην οποία έχει χτιστεί βρύση που φημίζεται για το γάργαρο, κρυστάλλινο νερό της. Όμως, η Σαμαρίνα έχει «πράμα» και για τους λάτρεις των σπορ. Κοντά είναι το χιονοδρομικό κέντρο της Βασιλίτσας, που είναι χιονισμένο τους περισσότερους μήνες του χρόνου. Αυτό δίνει τη δυνατότητα για πολλές χειμερινές δραστηριότητες. Για τους λάτρεις της πεζοπορίας υπάρχουν τρία μονοπάτια για την κορυφή του Σμόλικα. Ανάλογα με ποιο θα πάρετε, η «ταλαιπωρία» σας θα διαρκέσει από 3 έως 5 ώρες. Τέλος, αν σας ενδιαφέρει το ράφτινγκ, ο ποταμός Βενέτικος είναι στη διάθεσή σας με μπόλικα νερά και ορμή από τον Ιανουάριο ώς τον Ιούνιο.
ΠΩΣ ΠΑΜΕ

Για την ωραία Σαμαρίνα θα χρειαστεί να διανύσετε 562 χλμ. από την Αθήνα μέσω Λαμίας, Καρδίτσας, Τρικάλων, Καλαμπάκας και Γρεβενών.

[...]

[πηγή: εφημ. Καθημερινή, 7/1/2012 <http://trans.kathimerini.gr>]