| Τα ποτάμια και οι λίμνες της Ελλάδας |
ΜΑΘΗΜΑ 23 |
 |
Σ' αυτό το
μάθημα θα μάθω |
|
 |
Λέξεις -
κλειδιά |
- Ποιά είναι τα σημαντικά ποτάμια και ποιές οι
σημαντικές λίμνες της Ελλάδας.
- Ποιά είναι τα χαρακτηριστικά των ελληνικών
ποταμών.
- Πώς αξιοποιούνται τα ποτάμια και οι λίμνες της
Ευρώπης από τους κατοίκους της πατρίδας μας.
|
|
• ορμητική ροή •
οροσειρά Πίνδου • παροχή • διάβρωση
• προσχώσεις • διακρατικό-διασυνοριακό ποτάμι • χείμαρρος. |
|
 Συνεργάζομαι στην τάξη  |
| 1. Εργαστείτε ανά
δύο. Διαβάστε τους παρακάτω στίχους του βραβευμένου με Νόμπελ
Λογοτεχνίας ποιητή μας Οδυσσέα Ελύτη: |
| |
«Δεν
έχουμε ποτάμια, δεν έχουμε πηγές,
μονάχα λίγες στέρνες, άδειες κι αυτές».
|
|
Τι
συμπεραίνετε για το κλίμα της Ελλάδας από τους στίχους του ποιητή; Τι
μπορείτε να υποθέσετε για τον αριθμό των ποταμών της χώρας μας και για
την παροχή τους;
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
2. Εργαστείτε ανά ομάδες. Κάθε
ομάδα να επιλέξει και να υλοποιήσει μια από τις εργασίες που ακολουθούν.
|
| |
1η εργασία: Στον γεωμορφολογικό χάρτη της Ελλάδας ακολουθήστε με το μολύβι σας τη
διαδρομή των πέντε μεγαλύτερων ελληνικών ποταμών σε μήκος, οι οποίοι
καταγράφονται στον πίνακα που ακολουθεί.
α. Με τη βοήθεια των χαρτών 1.3 και
2.1 συμπληρώστε τα στοιχεία του πίνακα:
|
| |
β. Οι τρεις μεγαλύτεροι ποταμοί της χώρας μας πηγάζουν από την οροσειρά
της Πίνδου. Μπορείτε να δώσετε μια εξήγηση γι' αυτό; (Ανακαλέστε στη
μνήμη σας τις γνώσεις σας για το κλίμα και τη γεωμορφολογία της
Ελλάδας.)
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
γ. Σημειώστε και άλλα ποτάμια της Ελλάδας που πηγάζουν από ξένες χώρες.
Σκεφτείτε και γράψτε ποια προβλήματα είναι πιθανό να προκληθούν ανάμεσα
σε χώρες που διαρρέονται από τον ίδιο ποταμό.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
2η εργασία: Στον
πίνακα που ακολουθεί καταγράφονται οι πέντε μεγαλύτερες φυσικές λίμνες
της χώρας μας.
α. Με τη βοήθεια των χαρτών 1.3 και
2.1 συμπληρώστε τα στοιχεία του πίνακα: |
| |
β. Συγκρίνετε την επιφάνεια της μεγαλύτερης ελληνικής λίμνης με αυτήν της
μεγαλύτερης ευρωπαϊκής λίμνης. Τι διαπιστώνετε; Ποια εξήγηση μπορείτε
να δώσετε γι' αυτό που διαπιστώσατε;
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
|
|
3η εργασία: Στον πίνακα που
ακολουθεί καταγράφονται οι πέντε μεγαλύτερες τεχνητές λίμνες της χώρας
μας.
α. Με τη βοήθεια των χαρτών 1.3 και
2.1 συμπληρώστε τα στοιχεία του πίνακα: |
| |
β. Κοντά σε ποια οροσειρά βρίσκονται οι περισσότερες από τις μεγαλύτερες
τεχνητές λίμνες της χώρας μας; Μπορείτε να δώσετε μια εξήγηση γι' αυτό;
(Ανακαλέστε στη μνήμη σας τις γνώσεις σας για το κλίμα και τη
γεωμορφολογία της Ελλάδας.)
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
4η εργασία: Η Αθήνα στις μέρες μας υδροδοτείται κυρίως από τους
ποταμούς Εύηνο και Μόρνο, ενώ η Θεσσαλονίκη υδροδοτείται από τον Αλιάκμονα. Αναζητήστε
τους ποταμούς στον γεωμορφολογικό χάρτη και παρατηρήστε πού βρίσκονται
οι πηγές τους. Πόσο κοντά ή πόσο μακριά βρίσκονται οι πηγές τους σε
σχέση με τις δύο πόλεις; Χρειάστηκε να γίνουν σημαντικά τεχνικά έργα
για να φτάσει το νερό στις δύο πόλεις ή όχι; Σχολιάστε τη σημασία αυτών
των ποταμών στην ικανοποιητική ύδρευση του μισού σχεδόν ελληνικού
πληθυσμού, καθώς και την αξία της διατήρησης των νερών τους καθαρών,
χωρίς ρύπανση.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… |
3. Κάθε
ομάδα να παρουσιάσει συνοπτικά στην τάξη τα αποτελέσματα της εργασίας
της. Κατόπιν συζητήστε όλοι μαζί για τον ρόλο των ποταμών και των
λιμνών στη ζωή των Ελλήνων.
|
|
 Μελετώ στο σπίτι |
Η
πατρίδα μας είναι χώρα κυρίως ορεινή και μικρή σε έκταση, ενώ η
οροσειρά της Πίνδου κυριαρχεί στον ηπειρωτικό κορμό της. Στη δυτική
πλευρά της και στην Πίνδο οι βροχοπτώσεις είναι αρκετές και γι' αυτό
πολλά ποτάμια, μεταξύ αυτών και τα μεγαλύτερα της χώρας μας, έχουν τις
πηγές τους σ' αυτή την περιοχή. Ορισμένα από τα χαρακτηριστικά των
ποταμών της Ελλάδας είναι τα εξής:
- Έχουν μικρό μήκος, εξαιτίας του μικρού πλάτους
της χώρας μας.
- Έχουν
εποχική ροή. Ακόμη και στα μεγαλύτερα ποτάμια της χώρας μας η παροχή
νερού μειώνεται πάρα πολύ το καλοκαίρι, ενώ τα περισσότερα ξεραίνονται
σχεδόν εντελώς. Οι χείμαρροι που κατεβαίνουν με ορμή από τις πλαγιές
των βουνών συχνά καταστρέφουν δρόμους και γεφύρια, ενώ απομακρύνουν το
εύφορο έδαφος, προκαλώντας μακροπρόθεσμα ερημοποίηση (χειμαρρικό
πρόβλημα).
- Έχουν μικρή παροχή νερού, εξαιτίας του χαμηλού
ύψους βροχής που δέχεται γενικά η χώρα μας, με εξαίρεση τη δυτική
πλευρά της.
- Είναι ορμητικά, διότι το ανάγλυφο της χώρας
είναι ορεινό.
- Προκαλούν μεγάλη διάβρωση, εξαιτίας της
ορμητικότητάς
τους, της μεγάλης κλίσης των εδαφών, της καταστροφής της δασοκάλυψης
από τις πυρκαγιές και του είδους των πετρωμάτων της οροσειράς της
Πίνδου (φλύσχης - σχετικά μαλακά πετρώματα). Η διάβρωση κοντά στις
πηγές των ποταμών δημιουργεί υλικά που μεταφέρονται στις εκβολές τους
(προσχώσεις) και αποτίθενται στα λιμάνια που βρίσκονται κοντά σ' αυτές,
σχηματίζοντας νέα στεριά σε βάρος της θάλασσας, διαμορφώνοντας όμως
παράλληλα και πολύτιμους υγρότοπους για σπάνια είδη χλωρίδας και
πανίδας.
|
| |
23.1 Εκβολές
Αχελώου |
23.2 Έβρος |
Τέσσερα
σημαντικά ποτάμια που διαρρέουν την Ελλάδα ('Εβρος, Νέστος, Στρυμόνας,
Αξιός) πηγάζουν από γειτονικές χώρες, αποτελώντας
διακρατικά-διασυνοριακά ποτάμια. Για να εξασφαλίσει η χώρα μας τις
απαιτούμενες ποσότητες νερού από τα ποτάμια αυτά, συνάπτει συμφωνίες με
αυτές τις χώρες (Βουλγαρία και Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας).
Τα μεγαλύτερα ελληνικά ποτάμια
είναι ο Αλιάκμονας, ο Αχελώος, ο θεσσαλικός Πηνειός, ο 'Εβρος και ο
Νέστος.
Η
χώρα μας, προσπαθώντας να διασφαλίσει το πολύτιμο γλυκό νερό για όλες
τις εποχές του χρόνου και για όλες τις ανάγκες της, έχει κατασκευάσει
φράγματα και έχει δημιουργήσει τεχνητές λίμνες σε όλα τα σημαντικά
ποτάμια. Το νερό των ποταμών και των λιμνών μας χρησιμοποιείται,
ανάμεσα στα άλλα, για άρδευση γεωργικών καλλιεργειών, για ύδρευση
πόλεων, για παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος και για οικο-τουριστικές
δραστηριότητες.
Οι λίμνες της χώρας
μας είναι λιγοστές και με μικρή επιφάνεια. Η μεγαλύτερη ελληνική φυσική
λίμνη είναι η Τριχωνίδα και η μεγαλύτερη τεχνητή είναι η Λίμνη
Κρεμαστών. Και οι δύο βρίσκονται στην ίδια περιοχή, στη δυτική Ελλάδα.
Και στις λίμνες, όπως και στα ποτάμια, παρατηρείται έλλειψη νερού - η
στάθμη πολλών από αυτές παρουσιάζει συνεχή πτώση τα τελευταία χρόνια
(Βεγορίτιδα, Κορώνεια, Δοϊράνη κ.ά.). Οι σπουδαιότεροι λόγοι για τη
μείωση της στάθμης του νερού είναι η εντατική άντλησή του για άρδευση
καλλιεργειών και η μείωση των βροχοπτώσεων. Επιπλέον, η διάβρωση και η
απόθεση των φερτών υλικών στις τεχνητές λίμνες μειώνουν τη διάρκεια της
ζωής τους, αφού ελαττώνουν σταθερά το βάθος τους, δηλαδή τη
χωρητικότητά τους σε νερό.  |
|
23.3 Λίμνη Βόλβη
23.4 Λίμνη Πλαστήρα
|
|
 Επεκτείνω τις γνώσεις μου  |
Άνθρωποι και ποτάμια
«Οι
άνθρωποι λατρεύουν τα ποτάμια. Περπατούν στις όχθες τους, βρέχουν τα
πόδια γυμνά μέχρι το γόνατο, συχνά κάνουν και μια βουτιά στα δροσερά
νερά τους, ανεβαίνουν στις ποταμόβαρκες και αφήνονται να παρασυρθούν,
κωπηλατούν κόντρα στο ρεύμα, ρίχνουν αγκίστρια και δίχτυα για να
βγάλουν λαχταριστές πέστροφες και γριβάδια. Κάθονται στην όχθη και
παρατηρούν τα φουσκωμένα νερά τους να βρυχώνται θυμωμένα και να
παρασέρνουν ό,τι συναντήσουν στο διάβα τους. Τα ποτάμια έχουν χίλια
πρόσωπα. Ρυάκια, χείμαρροι, ρέματα, ποτάμια, ποταμόκολποι, ζουν για
λίγο ή για πάντα, ταξιδεύουν στην ίδια διαδρομή και όταν βαρεθούν,
στρίβουν και μας αφήνουν να περιμένουμε μάταια. Είναι θησαυροί της
φύσης που μας δόθηκαν δώρο για να μας ξεκουράζουν από τις σκοτούρες του
βίου, να μας δίνουν κουράγιο, να μας χαρίζουν δροσιά...»
Δρ Δημήτρης
Καλαϊτζίδης, Βασίλης Ψαλλιδάς,
Το Ποτάμι: Εγχειρίδιο Παιδαγωγικών Δραστηριοτήτων Περιβαλλοντικής
Εκπαίδευσης, εκδ. Κριτική, 2000 |
|
|
 Αξιολογώ τι έμαθα  |
1. Ανάφερε
τρία χαρακτηριστικά των ελληνικών ποταμών.
2. Βάλε
στη σειρά, ξεκινώντας από το μικρότερο σε μήκος και καταλήγοντας στο
μεγαλύτερο, τα παρακάτω ποτάμια: 'Εβρος, Αλιάκμονας, Νέστος, Πηνειός,
Αχελώος.
|
|
|
