5. ΟI ΤYΧΕΣ ΤΗΣ ΚYΠΡΟY

Χάρτης της Κύπρου

Yπό ξένη κυριαρχία

Επιτύμβια στήλη Έλληνα πολεμιστή που σκοτώθηκε σε μία από τις εκστρατείες του Κίμωνα για την απελευθέρωση της Κύπρου από τον περσικό ζυγό. (Λευκωσία, Κυπριακό Μουσείο).

Απομακρυσμένη από το σώμα της υπόλοιπης Ελλάδας και τριγυρισμένη από ισχυρούς εχθρούς, η Κύπρος ήταν μοιραίο να αποτελεί τον στόχο των διαφόρων αυτών λαών και να υφίσταται τις επιθέσεις τους. Αν και ήταν χωρισμένη σε εννέα βασίλεια, κατόρθωσε να αντιμετωπίζει ενωμένη τους εξωτερικούς κινδύνους. Πολλές φορές πάλι με διπλωματικές συνεννοήσεις απέφευγε τις βίαιες καταλήψεις, αφού προηγουμένως δεχόταν να πληρώνει ένα είδος φόρου στους επιδρομείς. Έτσι δεν έχανε τελείως τη διοικητική της αυτονομία. Αυτό συνέβη όταν το νησί περιήλθε στην εξουσία των Ασσυρίων στα 721 π.Χ. Η Κύπρος πλήρωνε φόρους στους βασιλείς των Ασσυρίων, αλλά διατηρούσε την ανεξαρτησία της. Μάλιστα κατά την περίοδο αυτή γνώρισε μια μοναδική οικονομική ανάπτυξη. Από το 550 μέχρι το 525 π.Χ. η Κύπρος βρίσκεται κάτω από την κηδεμονία της Αιγύπτου.

Τους Αιγυπτίους διαδέχθηκαν οι Πέρσες. Κατά την Ιωνική επανάσταση η Κύπρος προσπάθησε να αποτινάξει τον περσικό ζυγό, αλλά δεν το κατόρθωσε. Η εκστρατεία του Κίμωνα, το 450 π.Χ. έχει ως προσωρινό επακόλουθο την αναχώρηση των Περσών από την Κύπρο, οι οποίοι μετά το θάνατό του επανέρχονται. Όμως κάτω από τον περσικό ζυγό τα κυπριακά βασίλεια διατηρούν την αυτονομία τους.

Το 410 π.Χ. ανέρχεται στο θρόνο του κυπριακού βασιλείου της Σαλαμίνας ο Ευαγόρας, ένας αξιόλογος μονάρχης. Στις ημέρες του το βασίλειο της Σαλαμίνας απέκτησε τόση ισχύ, όση δεν είχε γνωρίσει ποτέ άλλοτε. Οι άνδρες δέχονταν ευχαρίστως να υπηρετούν εθελοντικά στο στρατό για να υπερασπίζονται την πατρίδα τους. Έτσι δημιουργήθηκε ένας από τους πρώτους λαϊκούς στρατούς που αναφέρει η ιστορία. Σιγά-σιγά ο Ευαγόρας έγινε κύριος όλου του νησιού. Μορφωμένος ο ίδιος και λάτρης του ελληνικού πνεύματος φρόντισε να επαναφέρει στην Κύπρο την ελληνική παιδεία, τον ελληνικό τρόπο ζωής και τα ελληνικά θρησκευτικά ήθη, τα οποία είχαν αποδυναμωθεί κάτω από την πίεση των Περσών. Ιδιαίτεροι δεσμοί συνέδεαν τον Ευαγόρα με την Αθήνα. Στη ναυμαχία της Κνίδου (394 π.Χ.) ο Ευαγόρας βοήθησε με 100 πλοία τον αθηναϊκό στόλο και οι Αθηναίοι, σε ένδειξη ευγνωμοσύνης, του έστησαν ανδριάντα στην αγορά. Οι Πέρσες, εκμεταλλευόμενοι την «Ειρήνη του βασιλέως», εκστρατεύουν κατά της Κύπρου.

Μετά από πολλές πολεμικές συγκρούσεις ο Ευαγόρας συνάπτει ειρήνη με τους Πέρσες (376 π.Χ.) και υποχρεώνεται να πληρώνει φόρο, διατηρώντας ακέραιη την εξουσία του. Ο Ευαγόρας δολοφονείται το 374 π.Χ. και τον διαδέχεται ο γιος του Νεοκλής. Ο Ισοκράτης θεωρεί τον Ευαγόρα και τον Νεοκλή ως βασιλείς πρότυπα.

Το καθεστώς της καταβολής φόρου στους Πέρσες με αντάλλαγμα την αυτονομία διατηρήθηκε στην Κύπρο μέχρι την απελευθέρωση του νησιού από τον Αλέξανδρο (332 π.Χ.).

Ο ΕΥΑΓΟΡΑΣ, ΕΝΑΣ ΑΓΑΘΟΣ ΗΓΕΜΟΝΑΣ

Ο Ευαγόρας είχε ασκήσει τόσο τον εαυτό του, ώστε δεν έπαιρνε ποτέ λανθασμένες αποφάσεις ούτε για ένα από αυτά που καθημερινώς συμβαίνουν στη ζωή. Αλλά με τόσο θεοσεβή και φιλάνθρωπο τρόπο κυβερνούσε το κράτος του, ώστε οι επισκέπτες του δεν ζήλευαν τον Ευαγόρα για τη δύναμη της εξουσίας του, όσο τους υπηκόους του που είχαν την τύχη να κυβερνώνται από ένα τέτοιο άρχοντα. Όλη του τη ζωή την πέρασε χωρίς να αδικήσει κανένα και κυβέρνησε τιμώντας τους αγαθούς, τιμωρώντας τους ενόχους σύμφωνα με το νόμο και έχοντας το σεβασμό όλων. Δεν είχε ανάγκη από συμβούλους, αλλά συζητούσε τις υποθέσεις με τους φίλους του… Η σοβαρότητά του δεν εκδηλωνόταν με σκυθρωπότητα, αλλά κυρίως με τη συμπεριφορά του. Αταξία και ανωμαλία δεν υπήρχαν στη διαγωγή του και τηρούσε με ευλάβεια τόσο τις γραπτές όσο και τις προφορικές συμφωνίες. Yπερηφανευόνταν όχι για την εύνοια της τύχης, αλλά για όσα είχε κατορθώσει με τον ενάρετο βίο του.

Ισοκράτης, Ευαγόρας, 43-45 (Μετ. Β.Σ.)

ΤΟΝ Ε΄ Π.Χ. ΑΙΩΝΑ Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΝΗΣΙ

Στην καθημερινή ζωή επικρατεί ο ελληνικός τρόπος ζωής: στη φορεσιά, στα είδη καθημερινής χρήσης, παντού κυριαρχεί καθετί ελληνικό. Οι παραστάσεις πάνω στα νομίσματα των κυπριακών πόλεων απεικονίζουν Έλληνες θεούς και ήρωες: την Αθηνά, τον Ηρακλή, τον Απόλλωνα, την Αφροδίτη, το Δία. Πολλές φορές αντιγράφονται σύμβολα άλλων ελληνικών πόλεων. Τα ονόματα των βασιλέων των πόλεων είναι ελληνικά. Ακόμη επικρατούν ελληνικές πολιτικές αντιλήψεις, σύμφωνα με τις οποίες εκφράζεται η έννοια του κράτους-πόλης όχι μονάχα από το βασιλέα, αλλά και από τους πολίτες.

Β. Καραγιώργης, Αρχαία Κύπρος (Αθήνα 1978), σ. 105-106

Ερωτήσεις-Δραστηριότητες

1. Με ποιον τρόπο η Κύπρος κατόρθωσε να διατηρεί, ουσιαστικά, την ανεξαρτησία της;

2. Μελετήστε το παράθεμα του Ισοκράτη για τον Ευαγόρα και καταγράψτε τα στοιχεία τα οποία δείχνουν ότι ήταν ένας αγαθός ηγεμόνας.

3. Συνδέστε την Κύπρο με όσα γνωρίζετε, γεγονότα και πρόσωπα, μέχρι την απελευθέρωσή της από τον Αλέξανδρο.

ΣΥΝΟΨΗ ΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ

Το δεύτερο μισό του 4ου αιώνα υπήρξε μια περίοδος έντονων αναταράξεων και ανακατατάξεων για τον ελληνικό κόσμο, που πρώτη φορά πραγματοποίησε την ενότητά του γύρω από το βασίλειο της Μακεδονίας και κατόρθωσε να διαλύσει την περσική αυτοκρατορία. Ο Φίλιππος Β’ και ο γιος του Αλέξανδρος είναι δύο κορυφαίες φυσιογνωμίες του ελληνισμού. Ο πρώτος κατόρθωσε να ενώσει τους Έλληνες και να τους εμφυσήσει την ιδέα της ταπείνωσης της Περσίας. Ο δεύτερος, ο Αλέξανδρος, κατέκτησε την Ανατολή, αλλά δε συμπεριφέρθηκε δεσποτικά στους κατακτημένους λαούς. Επεδίωξε τη συνύπαρξη κατακτητών και κατακτημένων. Με τις πόλεις που ίδρυσε διέδωσε τον ελληνικό πολιτισμό στην Ασία. Ο ίδιος επανέφερε και την ελληνικότατη από τη Μυκηναϊκή εποχή Κύπρο στους κόλπους του ελληνικού κόσμου.

Άσκηση αυτοαξιολόγησης

Συνδέστε με μια γραμμή τις λέξεις που έχουν σχέση μεταξύ τους.

Φίλιππος	Κύπρος
Δημοσθένης	Αλεξάνδρεια
Δαρείος Γ’	Γρανικός ποταμός
Αίγυπτος	ρήτορας
Αριστοτέλης	Περσία
Αλέξανδρος	διδάσκαλος Αλέξανδρου
Ευαγόρας	Χαιρώνεια