Αρχαία Ιστορία (Α΄ Γυμνασίου) - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)
ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ (800-479 π.Χ.) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4
 

8. Η ΟΡIΣΤIΚΗ ΑΠΟΜΑΚΡYΝΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΣIΚΗΣ ΕΠIΘΕΣΗΣ
Η εκστρατεία του Ξέρξη
Εξωτερικός Σύνδεσμος
image
Η ήττα των Περσών στον Μαραθώνα προκάλεσε μεγάλη δυσαρέσκεια στην Περσία. Ο βασιλιάς Ξέρξης, γιος του Δαρείου, οργάνωσε μεγάλη εκστρατεία και ανέλαβε ο ίδιος την αρχηγία. Στην Ελλάδα, όταν έγινε γνωστή η δύναμη της περσικής στρατιάς, προκλήθηκε πανικός. Ήδη, όμως, οι Έλληνες, επειδή υποψιάζονταν τις περσικές προθέσεις, είχαν αποφασίσει από το προηγούμενο έτος (συνέδριο Ισθμού, 481 π.Χ.) να αμυνθούν ενωμένοι σε περίπτωση εισβολής.
Η μάχη των Θερμοπυλών
Εξωτερικός Σύνδεσμος

  

 Αιχμές περσικών βελών(Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο). Κατά τη διάρκεια των ανασκαφών στις Θερμοπύλες βρέθηκαν πολλές τέτοιες αιχμές, έτσι που να επιβεβαιώνεται η ρήση ότι η μάχη έγινε «υπό σκιάν». Οι Πέρσες φαίνεται ότι εξόντωσαν τους υπερασπιστές των Θερμοπυλών χτυπώντας τους από απόσταση με βέλη. 




image

 

ΕΠΙΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΣΙΜΩΝΙΔΗ

Ὦ ξεῖν' ἀγγέλλειν Λακεδαιμονίοις ὅτι τῇδε

κείμεθά τοῖς κείνων ῥήμασι πειθόμενοι.

Ξένε, πες στους Λακεδαιμονίους ότι εδώ

είμαστε θαμμένοι, πιστοί στις εντολές τους.

Τι ήταν τα επιγράμματα;



Στο μεταξύ ο Ξέρξης προχωρούσε μέσω Θράκης και Μακεδονίας χωρίς να συναντήσει κανένα εμπόδιο. Την κίνησή του συνόδευε και ο στόλος, πλέοντας στο Αιγαίο. Στα στενά των Θερμοπυλών, το 480 π.Χ., επέλεξαν οι Έλληνες να αντιμετωπίσουν τους Πέρσες. Ο ελληνικός στόλος, για να εμποδίσει περσική απόβαση, έπλευσε στο Αρτεμίσιο της Εύβοιας. Ο Ξέρξης, φθάνοντας στις Θερμοπύλες, ζήτησε από τον αρχηγό των Ελλήνων Λεωνίδα, βασιλιά της Σπάρτης, να παραδώσει τα όπλα. Η αυθόρμητη απάντησή του «μολών λαβέ» (έλα να τα πάρεις) επρόκειτο να μείνει στην ιστορία ως διαχρονικό δείγμα απαράμιλλης γενναιότητας. Οι προσπάθειες των Περσών να καταβάλουν την αντίσταση των Ελλήνων απέτυχαν. Από τη δύσκολη θέση έβγαλε τους Πέρσες ο Εφιάλτης, κάτοικος της περιοχής, ο οποίος τους οδήγησε από ένα μονοπάτι στα νώτα των Ελλήνων. Πριν ολοκληρωθεί η κύκλωση, ο Λεωνίδας έδωσε εντολή στους συμπολεμιστές του να αποχωρήσουν. Έμειναν με τη θέλησή τους 700 Θεσπιείς που έπεσαν μαζί με τους 300 Σπαρτιάτες.  
Η ναυμαχία της Σαλαμίνας Ο Ξέρξης προχώρησε και έφθασε στην Αθήνα, την οποία είχαν εγκαταλείψει οι περισσότεροι κάτοικοί της. Ο ελληνικός στόλος άφησε το Αρτεμίσιο και στάθηκε στο στενό της Σαλαμίνας. Εκεί, με πρόταση του μεγαλοφυούς στρατηγού των Αθηναίων Θεμιστοκλή, αποφασίστηκε να γίνει η σύγκρουση με τον περσικό στόλο.

Ο ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΟΥ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗ

Φαίνεται πως τα πολιτικά τράβηξαν τον Θεμιστοκλή γρήγορα και ζωηρά και έντονη ορμή τον κυρίευσε για τη δόξα... Κι ήταν τόσο παράφορος για τη δόξα ώστε νέος ακόμα, όταν έγινε η μάχη εναντίον των βαρβάρων στον Μαραθώνα και διαφημίστηκε η στρατηγία του Μιλτιάδη, αυτός φαινόταν σκεφτικός πολλές φορές, και τις νύχτες έμενε άγρυπνος, δεν πήγαινε στα συνηθισμένα συμπόσια κι έλεγε σε εκείνους που τον ρωτούσαν κι απορούσαν για την αλλαγή της ζωής του, πως δεν τον άφηνε να κοιμηθεί το τρόπαιο του Μιλτιάδη. Γιατί οι μεν άξιοι νόμιζαν πως η ήττα των βαρβάρων στον Μαραθώνα ήταν το τέλος του πολέμου, ενώ ο Θεμιστοκλής πως ήταν η αρχή μεγαλύτερων αγώνων και γι' αυτούς ετοίμαζε πάντοτε τον εαυτό του για το συμφέρον ολόκληρης της Ελλάδος.

Πλούταρχος, Θεμιστοκλής 3 (μετ. Αθηνάς Καλογεροπούλου)
Εξωτερικός Σύνδεσμος

Εξωτερικός Σύνδεσμος

Οι Πέρσες στον περιορισμένο χώρο δε θα μπορούσαν να παρατάξουν όλη τους τη δύναμη. Όταν δόθηκε το σύνθημα της επίθεσης, τα ελληνικά πλοία επιτέθηκαν με ορμή και κατάφεραν να κυριαρχήσουν.

Όταν τελείωσε η ναυμαχία, ο χώρος είχε καλυφθεί από τα συντρίμμια των περσικών πλοίων. Ο Ξέρξης εγκατέλειψε την Ελλάδα. Άφησε, όμως, πίσω του τον στρατηγό Μαρδόνιο με αρκετές χιλιάδες στρατό να συνεχίσει την προσπάθεια.

ΕΝΑΣ ΠΕΡΣΗΣ ΑΓΓΕΛΙΑΦΟΡΟΣ ΑΦΗΓΕΙΤΑΙ
ΣΤΗΝ ΠΕΡΣΙΚΗ ΑΥΛΗ ΤΗ ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΗΣ ΣΑΛΑΜΙΝΑΣ.

Όταν με τ’ άσπρα τ’ άτια της η μέρα

φωτοπλημμύριστη άπλωσε σ’ όλο τον κόσμο,

μια πρώτα ακούστηκε απ’ το μέρος των Ελλήνων

βουή τραγουδιστά με ήχο φαιδρό να βγαίνει

και δυνατ’ αντιβούιζαν μαζί και οι βράχοι

του νησιού γύρω, ενώ τρομάρα τους βαρβάρους

έπιασεν όλους, που έβλεπαν πως γελαστήκαν.

Γιατί δεν ήταν για φευγιό που έψαλλαν τότε

σεμνόν παιάνα οι Έλληνες, μα σαν να ορμούσαν

μ’ ολόψυχη καρδιά στη μάχη, ενώ όλη ως πέρα

τη γραμμή των της σάλπιγγας φλόγιζε ο ήχος.

Κι αμέσως τα πλαταγιαστά με μιας κουπιά τους

χτυπούνε με το πρόσταγμα τη βαθιάν άρμη

και δεν αργούνε να φανούν όλοι μπροστά μας.

Το δεξί πρώτο, σε γραμμή, κέρας ερχόταν

μ’ όλη την τάξη, κι έπειτα κι ο άλλος στόλος

από πίσω ακλουθά. και τότε ήταν ν’ ακούσεις

φωνή μεγάλη από κοντά: «Εμπρός, των Ελλήνων

γενναία παιδιά! να ελευθερώσετε πατρίδα,

τέκνα, γυναίκες και των πατρικών θεών σας

να ελευθερώσετε τα ιερά και των προγόνων

τους τάφους˙ τώρα για όλα ’ναι που πολεμάτε».

Αισχύλος, Πέρσες στ. 386-405 (μετάφρ. Γ. Γρυπάρη)
Η μάχη των Πλαταιών Ο Μαρδόνιος κατευθύνθηκε προς τη Θεσσαλία για να ξεχειμωνιάσει. Από εκεί προσπάθησε με υποσχέσεις να πάρει με το μέρος του τους Αθηναίους. Οι Αθηναίοι αρνήθηκαν. Στις αρχές του καλοκαιριού του 479 π.Χ. ο Μαρδόνιος εισέβαλε ξανά στην Αθήνα. Βρήκε, όμως, την πόλη έρημη. Βάδισε τότε προς τις Πλαταιές. Εκεί αποφάσισε να δώσει τη μάχη (479 π.Χ.). Οι Έλληνες υπό τον Σπαρτιάτη βασιλιά Παυσανία πέτυχαν ολοκληρωτική νίκη. 
Η ναυμαχία της Μυκάλης Την ίδια ημέρα που έγινε η μάχη των Πλαταιών, λέγεται ότι ένας άλλος Σπαρτιάτης, ο Λεωτυχίδης, νίκησε τα υπολείμματα του περσικού στόλου στα ανοικτά της Μυκάλης. Η μεγάλη σύγκρουση Ελλήνων και Περσών είχε λάβει τέλος.
Συνέπειες Οι επικές αυτές συγκρούσεις ματαίωσαν την επεκτατική πολιτική των Περσών. Πολλές ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας ανέκτησαν την ελευθερία τους. Οι νίκες τόνωσαν την αυτοπεποίθηση των Ελλήνων. Ένας άνεμος δημιουργίας έπνευσε και μια νέα περίοδος ανέτειλε. Οι Έλληνες επιδόθηκαν σε έργα ειρήνης και προόδου, που κινούν έως σήμερα τον θαυμασμό. Χάρτης

Σκηνή από τη μάχη των Πλαταιών. Έλληνας πολεμιστής συγκρούεται με Πέρση ιππέα. Παράσταση από τη ζωφόρο του ναού της Αθηνάς Νίκης (Λονδίνο, Βρετανικό Μουσείο).
Είναι η πρώτη φορά που εικονίζεται σε ναό πολεμική σκηνή.

Μπορείτε να δώσετε τη δική σας εξήγηση γιατί υπάρχει η παράσταση αυτή στον ναό;

 image

 

 

 

Νόμισμα που έκοψαν οι Αθηναίοι μετά τους Περσικούς πολέμους (Βερολίνο, Αρχαιολογικό Μουσείο). Πάνω στην περικεφαλαία της Αθηνάς εικονίζεται κλαδί ελιάς, σύμβολο της νίκης.
image

Ερωτήσεις-Δραστηριότητες

1. Ποιος ήταν ο Εφιάλτης; Με ποιες σημασίες χρησιμοποιούμε σήμερα τη λέξη;

2. «Τιμή σ’ εκείνους όπου στην ζωήν των όρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες». Ποιο το γενικότερο νόημα των στίχων αυτών του Κ. Καβάφη; Στην απόδοση του νοήματος να λάβετε υπόψη τη σημασία των χρόνων «όρισαν» (αόριστος) και «φυλάγουν» (ενεστώτας) καθώς και του συνδέσμου «και».

3. Ποια τα αίτια και τα αποτελέσματα της νίκης των Ελλήνων επί των Περσών;