Εικαστικά Α΄ Γυμνασίου - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)
Όλα είναι χρώμα
2. ΟΛΑ ΕΙΝΑΙ ΧΡΩΜΑ
Χρωματικές κλίμακες. Συγκριτική Ιστορία της Τέχνης

 

α. Τι χρώμα έχει η θάλασσα;

Η φύση
Η φύση διαθέτει μια ατέλειωτη ποικιλία χρωμάτων και σχημάτων. Τα είδη των πουλιών, των ψαριών, των φυτών έχουν χρώματα που υπερβαίνουν κάθε φαντασία. Κάθε εποχή χρωματίζει τη φύση με τα δικά της χρώματα. Τα κίτρινα του καλοκαιριού, τα γήινα χρώματα της φθινοπωρινής γης, όλα αλλάζουν ανάλογα με τις εποχές. Η κάθε αλλαγή μας προκαλεί ένα διαφορετικό συναίσθημα.   Βίντεο

Το φως
Kατά τη διάρκεια της ημέρας, ανάλογα με την ώρα και τις ατμοσφαιρικές συνθήκες, η φύση αλλάζει χρωματισμούς. Οι σκιές άλλοτε φαίνονται χρωματιστές, άλλοτε γκρίζες. Όλοι μαγεύονται μπροστά σ' ένα ηλιοβασίλεμα. Ίσως γιατί μπορούν να διακρίνουν στον ουρανό όλα τα χρώματα της ίριδας ή επειδή τελειώνει η μέρα.
Έχεις αναρωτηθεί, γιατί μας αρέσει να κοιτάμε τη θάλασσα; Μήπως επειδή αλλάζει συνεχώς; Παρατήρησε τη θάλασσα. Θα δεις πως καθρεφτίζει ό,τι υπάρχει γύρω της (εικ. 31).

Εξασκώ τη ματιά μου
Εικόνα Κοίταξε από το παράθυρό σου τον άσπρο τοίχο που «ακουμπά» στον ουρανό. Συνήθως περνάει απαρατήρητος. Yπάρχουν μέρες, όμως, που σε γεμίζει αισιοδοξία σαν τον κοιτάς. Αναρωτήθηκες ποτέ γιατί;

 
32. Μ. Βλαμένκ. Λεπτομέρεια από το έργο «Σπίτια στο Σατού» 1904. Τοπίο με καθαρά χρώματα

32. Μ. Βλαμένκ. Λεπτομέρεια από το έργο «Σπίτια στο Σατού» 1904.
Τοπίο με καθαρά χρώματα"

30. «Λεωφορείο στη βροχή» Nίκος Μ. 14 ετών
30. «Λεωφορείο στη βροχή» Nίκος Μ. 14 ετών
 
31. « Aνταύγειες στη θάλασσα»
31. « Aνταύγειες στη θάλασσα»
 
Εικόνα Αν βρεθείς κοντά στη θάλασσα το ηλιοβασίλεμα, προσπάθησε να ονοματίσεις τα χρώματα που ξεχωρίζεις στον ουρανό αρχίζοντας από τον ήλιο.
Εικόνα Όταν χιονίσει, κοίταξε τις πρωινές σκιές πάνω στο χιόνι. Μπορείς να διακρίνεις τι χρώμα έχουν;
2 Όλα είνα χρώμα

 

33. «Τα δικά μου χρώματα» Ελένη Τ. 12 ετών
33. «Τα δικά μου χρώματα» Ελένη Τ. 12 ετών

 

 

β. Η χρωματική μου ταυτότητα
Πειραματισμοί με το χρώμα

Θα πρέπει να ξέρεις ότι στην τέχνη κάθε πρόβλημα έχει πολλές λύσεις. Αξία έχει εκείνη που αντιπροσωπεύει πραγματικά το δημιουργό. ψάξε λοιπόν κι εσύ να βρεις τις δικές σου λύσεις.

Διαλέγω χίλια χρώματα
Προσπάθησε να φτιάξεις όσο περισσότερα χρώματα μπορείς αναμειγνύοντάς τα και διάλεξε εκείνα, που θεωρείς ότι σε αντιπροσωπεύουν. Zωγράφισε μ' αυτά ελεύθερα.
Κοίταζε το έργο σου προσεκτικά πριν συνεχίσεις. Μη βιάζεσαι να το τελειώσεις. Αξιοποίησε το τυχαίο. Ένα στάξιμο, μια στραβοπινελιά, ένα «άσχετο» χρώμα μπορεί να δώσει στο έργο σου τη ζωντάνια που αναζητούσες.
Άλλαξε την αρχική σου ιδέα με πολλούς τρόπους και διάλεξε την καλύτερη.
Μην ξεχνάς να καθαρίζεις καλά τα πινέλα σου πριν αλλάξεις χρώμα. Αν ανακατέψεις όλα τα χρώματα, δε θα έχεις το αποτέλεσμα που περίμενες.

 

 

 

Όλα είναι χρώμα

 

34. «Τα δικά μου χρώματα» Ιβάν Π. 12 ετών
34. «Τα δικά μου χρώματα» Ιβάν Π. 12 ετών

Ηλεκτρονικά χρώματα

Εργαλείο

ΕικόναYπάρχει σκάνερ στον υπολογιστή του σχολείου; Σάρωσε το έργο σου και άλλαξέ του τα χρώματα. Πρόσθεσε καινούρια στοιχεία. Εκτύπωσέ το σε χοντρό χαρτί και συνέχισε ζωγραφίζοντας πάνω του με ξυλομπογιές ή τέμπερες, λαδοπαστέλ ή κηρομπογιές.

Φανταστικά ζώα
ΕικόναYλικά: Ένα παλιό φανελάκι ή οποιοδήποτε μαλακό ρούχο, πλαστικά χρώματα, πινέλα, λεπτό σπάγκο, συρραπτικό, κόλλα παχύρρευστη, ψαλίδι, σύρμα, κόφτη, εφημερίδες, κουμπιά, καπάκια, αλουμινόχαρτο και ό,τι άλλο άχρηστο υλικό σκεφθείς ανάλογα με το θέμα σου.
ΕικόναΚατασκεύασε με διπλό σύρμα το σκελετό ενός φανταστικού ζώου. Στρίψε το κατάλληλα για να σχηματιστούν τα μέλη (πόδια, φτερά ή πλοκάμια κτλ. (εικ.36). Κάνε μια σφαίρα από εφημερίδα και δέσε την στη θέση του κεφαλιού (εικ.37). Ντύσε το σύρμα με κομμάτια εφημερίδας που θα τυλίξεις με σπάγκο. Κάλυψε την κατασκευή σου με το ύφασμα. Μπορείς να τρυπήσεις το ρούχο, να το γεμίσεις, να το συρράψεις. Κόλλησε στη θέση των ματιών καπάκια ή κουμπιά, ή ό,τι άλλο φανταστείς.
Διάλεξε τα χρώματα που προτιμάς, χρωμάτισε την κατασκευή σου και ζωγράφισε τις λεπτομέρειες (εικ.38).

35. «Τα χρώματά μου» Αναστασία Ζ. 13 ετών
35. «Τα χρώματά μου» Αναστασία Ζ. 13 ετών
38. Φανταστικό ζώο. Έργο Iάπωνα μαθητή
38. Φανταστικό ζώο. Έργο Iάπωνα μαθητή

 

2 Όλα είνα χρώμα
γ. Ουράνιο τόξο
Φως και χρώμα

 

39. «Ηλιοβασίλεμα» Αθανασία Α. 13 ετών
39. «Ηλιοβασίλεμα» Αθανασία Α. 13 ετών
40. Π. Διονυσόπουλος «Πινέλο-ουράνιο τόξο» 996
40. Π. Διονυσόπουλος «Πινέλο-ουράνιο τόξο» 996

Πώς βλέπω το χρώμα   Βίντεο
Ο λόγος για τον οποίο βλέπουμε τα πράγματα είναι το φως. Χωρίς αυτό, στο σκοτάδι, δεν μπορούμε να δούμε ούτε χρώματα, ούτε αντικείμενα. Το φως φθάνει στο μάτι μας είτε απευθείας από τις πηγές που το εκπέμπουν είτε μετά από ανάκλαση* από τις διάφορες επιφάνειες.
Το φως του ήλιου ή μιας άλλης πηγής που φαίνεται άσπρο, στην πραγματικότητα είναι ένα άθροισμα όλων των χρωμάτων. Μπορούμε να δούμε την πολυχρωμία του φωτός, με τη βοήθεια ενός διάφανου πρίσματος ή ενός CD.
Το υπέροχο ουράνιο τόξο δεν είναι τίποτα άλλο από μια χρωματική ανάλυση του φωτός, σε μεγάλη κλίμακα, με τη βοήθεια των σταγόνων της βροχής.
Βλέπουμε τα χρώματα και επειδή η κάθε χρωματιστή επιφάνεια ανακλά μόνο το δικό της χρώμα του φωτός, ενώ απορροφά όλα τα υπόλοιπα, για παράδειγμα, μια κόκκινη επιφάνεια ανακλά μόνο το κόκκινο φως και απορροφά όλα τ' άλλα.
Μια επιφάνεια που φαίνεται λευκή, ανακλά όλες τις φωτεινές ακτίνες, ενώ μια μαύρη τις απορροφά όλες. Σε αντίθεση με την ανάμειξη των χρωμάτων του φωτός με την οποία δημιουργείται το λευκό, αν αναμείξουμε όλα τα υλικά μας χρώματα, το αποτέλεσμα που θα προκύψει είναι σχεδόν μαύρο χρώμα.

Το φως στη ζωγραφική
Το φως και οι ιδιότητές του, όπως είναι φυσικό, έχουν απασχολήσει και τους ζωγράφους. Οι Ιμπρεσιονιστές (εικ. 47) και οι Πουαντιγιστές ζωγράφοι (εικ. 65) μελέτησαν συστηματικά την επίδραση του φωτός στη δημιουργία των χρωμάτων. Οι Ιμπρεσιονιστές βγήκαν από το εργαστήριό τους στη φύση και προσπάθησαν ν' αποδώσουν τη φευγαλέα εντύπωση της πραγματικότητας κάτω από την επίδραση του φωτός. Πολλοί καλλιτέχνες μέχρι σήμερα προσανατόλισαν το έργο τους στη μελέτη του φωτός. Εξωτερικός σύνδεσμος
Τον 20ό αιώνα το ίδιο το φως χρησιμοποιήθηκε στην Τέχνη ως πλαστικό* στοιχείο (εικ. 45)..

 

Όλα είναι χρώμα
41. Χρωμματισμός της ζελατίνας
41. Χρωμματισμός της ζελατίνας
42. Κόψιμο της ζελατίνας
42. Κόψιμο της ζελατίνας
43. Τοποθέτηση της ζελατίνας στη θήκη του σλάιντ
43. Τοποθέτηση της ζελατίνας στη θήκη του σλάιντ

Παιχνίδια με το φως
ΕικόναΣτάξε πάνω σ' ένα κομμάτι ζελατίνας μια–δυο σταγόνες μελάνι και ανάλογη ποσότητα λαδιού ή λαδομπογιάς σε διαφορετικό χρώμα. Πρόσθεσε όποιο άλλο λεπτό υλικό φανταστείς, όπως κλωστές, κόκκους άμμου κτλ. Κόψε το κομμάτι που χρωμάτισες σε μέγεθος ίσο με τη θήκη ενός σλάιντ. Τοποθέτησε πάνω στη χρωματισμένη επιφάνειά του ένα δεύτερο κομμάτι ζελατίνας, ίσο με το πρώτο και βάλε το παράξενο αυτό «σάντουιτς» στη θήκη.
Πρόβαλε το έργο σου σ' έναν άσπρο τοίχο (εικ. 44). Γράψε ένα μικρό σενάριο με αφορμή τα χρώματα, σε συνεργασία με τα άλλα παιδιά, κατασκευάστε κι άλλα τέτοια σλάιντς, μοιραστείτε τους ρόλους και στήστε μια μικρή παράσταση. Μπορείτε να σταθείτε μπροστά στην προβολή, να ντύσετε φακούς με χρωματιστά σελοφάν και να κινήσετε το φως πάνω στην προβολή. Αν βρείτε μια κάμερα, βιντεοσκοπήστε το θέαμα.

Xρωματίζω το φως της τάξης
ΕικόναΚόλλησε πάνω σε μια χοντρή, άχρωμη ζελατίνα ένα χρωματιστό σελοφάν, τρυπημένο σε απλά σχήματα. Κόλλησε από πάνω ένα δεύτερο σελοφάν, διαφορετικού χρώματος, τρυπημένο σε άλλα σημεία. Γέμισε όσα μέρη έχουν μείνει κενά μ' ένα τρίτο χρώμα. Κάλυψε ένα τζάμι της τάξης σου με το έργο που έφτιαξες. Παρατήρησε τις αλλοιώσεις του κάθε χρώματος που γίνονται κάτω από το φως του παραθύρου το οποίο χρωματίζεται από τα σελοφάν.

17. Σειρήνες Εριθρόμορφη στάμνος 475 π.χ.
44. Δώρα Χ. 12 ετών «Παιχνίδι με το φως»
Μελάνι, τέμπερα και κλωστή.
18. Γ. Γαϊτης Σειρήνες 1980
45. Γ. Μπουτέας «Χωρίς τίτλο» 1981 Μεικτή τεχνική με φως.
2 Όλα είνα χρώμα

 

δ. Βασικά και συμπληρωματικά χρώματα
εικόνα 46, εικόνα 47

Tα βασικά χρώματα
Yπάρχουν τρία χρώματα τα οποία δεν είναι δυνατόν να κατασκευαστούν. Τα χρώματα αυτά λέγονται βασικά, διότι από αυτά προέρχονται όλα τ' άλλα.
Βασικά χρώματα στη ζωγραφική είναι το κόκκινο, το κίτρινο και το μπλε.

Τα συμπληρωματικά χρώματα
Από την ανάμειξη των βασικών χρωμάτων ανά δύο προκύπτουν τα συμπληρωματικά τους: το πράσινο, το μοβ και το πορτοκαλί.
Το κάθε βασικό χρώμα έχει και το συμπληρωματικό του, με το οποίο είναι αντίθετα. Τα ζευγάρια των αντίθετων χρωμάτων είναι:
Το κόκκινο και το πράσινο
Το κίτρινο και το μοβ
Το μπλε και το πορτοκαλί
Για να φτιάξουμε το συμπληρωματικό χρώμα ενός βασικού, πρέπει να αναμείξουμε τα άλλα δύο βασικά. Π.χ. το συμπληρωματικό του κόκκινου είναι το πράσινο, που κατασκευάζεται από την ανάμειξη του κίτρινου και του μπλε. Οι ποσότητες των χρωμάτων που αναμειγνύονται πρέπει να είναι ακριβείς ώστε το αποτέλεσμα να μην τείνει ούτε προς το ένα χρώμα ούτε προς το άλλο, όπως διδάσκει ο Ίττεν.
Το ανθρώπινο μάτι αποζητά την ολότητα των χρωμάτων. Όταν λοιπόν ερεθιστεί από ένα χρώμα, αμέσως δημιουργεί και το συμπληρωματικό του.
Αν κοιτάξεις ένα κόκκινο φως και στρέψεις το βλέμμα σου σε μιαν άσπρη επιφάνεια, μετά από λίγα δευτερόλεπτα θα δεις ένα πράσινο χρώμα στη θέση του.
«Όταν βρεθείς στο δάσος με μέτριο φως περιτριγυρισμένος από το πράσινο, θα δεις τους κορμούς και τα δρομάκια να λάμπουν σ' ένα φως ελαφρά κόκκινο» Γκαίτε.

Όλα είναι χρώμα
2. «Ζωγραφίζω τις κινήσεις μου» Γιάννης Α. 12 ετών.
48. «Πλήθος αγγέλων ψάλλουσι». Ομαδική εργασία βασισμένη σε δυο αντίθετα χρώματα, από παιδιά 13 ετών..

Στη ζωγραφική
Τα χρώματα έγιναν αντικείμενο συστηματικής μελέτης πολλών ζωγράφων.
Χαρακτηριστικό της τεχνοτροπίας των Ιμπρεσιονιστών ζωγράφων ήταν η εφαρμογή του νόμου των συμπληρωματικών χρωμάτων (εικ. 47). Οι Φωβιστές* (εικ. 50) χρησιμοποίησαν λαμπερά χρώματα με βίαιες αντιθέσεις για να εκφράσουν έντονα πάθη, αναδεικνύοντας έτσι το χρώμα ως το κυρίαρχο στοιχείο του πίνακα.

Σκέπτομαι, παρατηρώ και ζωγραφίζω
Μπορείς και εσύ να δοκιμάσεις να ζωγραφίσεις τις αντιθέσεις με βασικά και συμπληρωματικά χρώματα.

ΕικόναΠαρατήρησε τι χρώματα έχει ο ουρανός, όταν δύει ο ήλιος. Πώς θα μπορούσες να αποδώσεις την αντίθεση των χρωμάτων της θάλασσας και των λάμψεων του ήλιου; Με τι τρόπο θα ζωγράφιζες ένα φωτεινό φεγγάρι ή ψάρια να γυαλίζουν στο βυθό;
ΕικόναΖωγράφισε ένα θέμα με ανταύγειες στο νερό τη δύση, σε ανοιχτή θάλασσα, στο λιμανάκι με τις βάρκες, στη λίμνη, στη βρεγμένη άσφαλτο ή αλλού.
ΕικόναΖωγράφισε ένα μικρό κομμάτι ανοιξιάτικης γης με παπαρούνες ή και λιβάδια ολόκληρα, παίρνοντας αφορμή από το έργο του Μονέ (εικ. 47).

εικόνα 49 - 50

2 Όλα είνα χρώμα

 

ε. Οικογένειες χρωμάτων
51. «Στη σκιά του δάσους» Έλενα Τ.13 ετών. Αποχρώσεις του πράσινου και του μπλε
51. «Στη σκιά του δάσους» Έλενα Τ.13 ετών. Αποχρώσεις του πράσινου και του μπλε

Οι αποχρώσεις
Αν αναμείξουμε ένα βασικό χρώμα με ένα οποιοδήποτε συμπληρωματικό, εκτός από το δικό του, δημιουργούνται διαβαθμίσεις* ενδιάμεσων χρωμάτων, οι λεγόμενες αποχρώσεις (εικ. 51).
Οι αναμείξεις των δυο χρωμάτων παίρνουν τ' όνομα του χρώματος, που υπερισχύει σε κάθε απόχρωση, όπως αποχρώσεις του κίτρινου ή του πράσινου.
Για να ορίσουμε με ακρίβεια την κάθε απόχρωση, προφέρουμε πρώτα το όνομα του χρώματος που υπερισχύει, όπως π.χ. κιτρινoπράσινο ή πρασινοκίτρινο.

51. «Στη σκιά του δάσους» Έλενα Τ.13 ετών. Αποχρώσεις του πράσινου και του μπλε
Βαθμιαίο πέρασμα από το πράσινο στο κίτρινο

 

52. Ό Σλέμερ. «Σκάλα του Μπάουχαουζ 1932 52. Ό Σλέμερ. «Σκάλα του Μπάουχαουζ 1932

 

 

Οι τόνοι
Η ανάμειξη ενός χρώματος με άσπρο ή μαύρο παράγει μια σειρά φωτεινών ή σκοτεινών χρωμάτων, που ονομάζονται τονικές διαβαθμίσεις και παίρνουν τ' όνομά τους από το χρώμα αυτό. Για παράδειγμα, οι τονικές διαβαθμίσεις του μπλε αποτελούνται από ανοιχτά μπλε και σκούρα μπλε (εικ.52).

Ζωγραφίζω με τόνους και αποχρώσεις
Εικόνα Ποια ακριβώς χρώματα θα χρησιμοποιήσεις για να ζωγραφίσεις τη «Φωτιά στο δάσος», «Μια βροχερή μέρα», «Η νίκη της ομάδας μου»;

51. «Στη σκιά του δάσους» Έλενα Τ.13 ετών. Αποχρώσεις του πράσινου και του μπλε
Βαθμιαίο πέρασμα από τα σκούρα στα ανοιχτά μπλε
Όλα είναι χρώμα

 

στ. Ιστορίες για το χρώμα
Το χρώμα στην Ιστορία της Τέχνης και του Πολιτισμού

Πώς άραγε μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε στη ζωγραφική μας το χρώμα; Στο ερώτημα αυτό υπάρχουν πολλές απαντήσεις.
Η αντίληψη του χρώματος εκτός από τους ζωγράφους, απασχόλησε έντονα τους ψυχολόγους, τους μουσικούς, ακόμα και τους ποιητές. Ο καθένας από τη δική του σκοπιά συσχέτισε τα χρώματα με τα συναισθήματα. Στη ζωγραφική το χρώμα χρησιμοποιήθηκε ανάλογα με τις αντιλήψεις της κάθε εποχής και τα αισθήματα του κάθε ζωγράφου.

Μαγικός κόσμος
Οι προϊστορικοί άνθρωποι ταυτίζονταν με τη φύση, πιστεύοντας ότι είναι ταυτόχρονα και άνθρωποι και ζώα, όπως στα παραμύθια. Τα χρώματα που χρησιμοποιούσαν προέρχονταν από φυσικά υλικά και φαίνεται ότι τους απέδιδαν μαγικές ιδιότητες. Οι ζωγραφισμένες εικόνες ίσως είχαν σκοπό να τους προστατεύσουν από τα στοιχεία της φύσης και από τα πνεύματα. Ήταν μια πρώτη απόπειρα κατάκτησης της φύσης (εικ.53).  Εικόνα

Για την αθανασία
Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι έχτιζαν ναούς φωτός και χρώματος για θεραπευτικούς σκοπούς. Συσχετίζοντας τα χρώματα με τους θεούς, πίστευαν ότι το κάθε χρώμα συνδέεται με μια διαφορετική πλευρά του θεϊκού και επηρεάζει μια πλευρά της ζωής (εικ. 54).

53. Άλογο.15000-10000 π. Χ. Σπήλαιο Λασκώ Γαλλία.
53. Άλογο.15000-10000 π. Χ. Σπήλαιο Λασκώ Γαλλία. Εικόνα Εικόνα

54.Λεπτομέρεια τοιχογραφίας από ταφικό μνημείο 1900 π. Χ. Αίγυπτος. Οι Αιγύπτιοι 
            λάτρευαν τους νεκρούς. Οι τάφοι των επιφανών ανθρώπων ήταν γεμάτοι 
            με τη ζωγραφική όλων εκείνων που πίστευαν ότι θα διατηρήσουν στη 
            ζωή το νεκρό. Οι εικόνες έπρεπε να έχουν απόλυτη σαφήνεια. Το χρώμα 
            τους ήταν επίπεδο με σαφές περίγραμμα.
54. Λεπτομέρεια τοιχογραφίας από ταφικό μνημείο 1900 π. Χ. Αίγυπτος. Οι Αιγύπτιοι λάτρευαν τους νεκρούς. Οι τάφοι των επιφανών ανθρώπων ήταν γεμάτοι με τη ζωγραφική όλων εκείνων που πίστευαν ότι θα διατηρήσουν στη ζωή το νεκρό. Οι εικόνες έπρεπε να έχουν απόλυτη σαφήνεια. Το χρώμα τους ήταν επίπεδο με σαφές περίγραμμα.

 

2 Όλα είνα χρώμα

Η ελευθερία
Στην ελληνιστική περίοδο (325-30 π.Χ.) οι ζωγράφοι ερεύνησαν τρόπους για να αποδώσουν πιο πιστά την πραγματικότητα και τη χαρά της ζωής. Μπορούμε να πάρουμε μια ιδέα από τα επιτεύγματα της σπουδαίας αυτής ζωγραφικής από τις τοιχογραφίες που διασώθηκαν στην Πομπηία. Οι περισσότερες απ' αυτές ήταν επιρροές ή αντίγραφα ελληνικών έργων ( εικ.55).

 

55. « Γυάλινο βάζο με ρόδια» Τοιχογραφία. Πομπηία 1ος αι. Σε μια περίοδο ευημερίας και λατρείας της φυσικής ομορφιάς, οι ζωγράφοι πλούτισαν το χρώμα τους με περισσότερους τόνους που έδιναν την εντύπωση του όγκου και της διαφάνειας. 55. « Γυάλινο βάζο με ρόδια» Τοιχογραφία. Πομπηία 1ος αι. Σε μια περίοδο ευημερίας και λατρείας της φυσικής ομορφιάς, οι ζωγράφοι πλούτισαν το χρώμα τους με περισσότερους τόνους που έδιναν την εντύπωση του όγκου και της διαφάνειας.

56. Ο Χριστός Παντοκράτορας 1960 Μονή Χιλανδαρίου Βυζαντινή αγιογραφία 56. Ο Χριστός Παντοκράτορας 1960 Μονή Χιλανδαρίου Βυζαντινή αγιογραφία

Η ιερότητα
Ο βυζαντινός πολιτισμός έπλασε εικόνες στηριγμένες σε μια αυστηρή παράδοση. Η πνευματική υπόσταση του θείου και η άρνηση της ύλης εκφράστηκε με συμβολικά πλακάτα χρώματα (εικ.56).

Η γνώση
Η Αναγέννηση ( 14ος –15ος αι.) ήταν μια επιστροφή του ανθρώπου στα εγκόσμια με έμπνευση από την κλασική Ελλάδα και με ιδανικό τη γνώση των τεχνών και των επιστημών. Το χρώμα έχασε τη λάμψη του, κέρδισε όμως πλούσιους τόνους, που ερμήνευαν τη φωτοσκίαση και δημιουργούσαν την εντύπωση ότι ο πίνακας έχει όγκο και βάθος.

Το πάθος
Ο Ρομαντισμός στο τέλος του 19ου αιώνα υπήρξε μια στροφή του ανθρώπου προς το συναίσθημα και τη φαντασία. Το χρώμα ξέφυγε από το περίγραμμα και έπλασε μορφές γεμάτες ένταση και πάθος (εικ. 57).

 

 

57. Τ. Τέρνερ. Λεπτομέρεια από το «Ατμόπλοιο μέσα σε χιονοθύελλα» 1842 Ρομαντισμός 57. Τ. Τέρνερ. Λεπτομέρεια από το «Ατμόπλοιο μέσα σε χιονοθύελλα» 1842 Ρομαντισμός
Όλα είναι χρώμα

 

 

Η εντύπωση
Ο Ιμπρεσιονισμός (τέλος 19ου- αρχές 20ού αι.) αποτέλεσε τομή στην ιστορία του χρώματος, καθώς άνοιξε το δρόμο του εμπλουτισμού της παλέτας του καλλιτέχνη με καθαρά χρώματα και αποχρώσεις, επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον του στο παιχνίδισμα του φωτός και όχι στην ακρίβεια του σχεδίου (εικ. 47).

Η αποθέωση του χρώματος
Ο 20ός αι. έφερε στο προσκήνιο καλλιτεχνικά ρεύματα και καλλιτέχνες που αποθέωσαν το χρώμα και σε πολλές περιπτώσεις το ανέδειξαν ως θεματικό στοιχείο του έργου τους (εικ.59).
O ζωγράφος Kαντίνσκυ συσχετίζοντας τα χρώματα με τη μουσική και το φως έγραφε:

  • Κόκκινο: Φορτικός τόνος, δυνατός, μεσαίο φως, ερεθιστικό.
  • Κίτρινο: ψηλοί ήχοι, οξείς, δυνατό φως.
  • Μπλε: Χαμηλοί ήχοι, σκοτεινό.

Πες το με το χρώμα
Τώρα που ξέρεις ότι το χρώμα εξυπηρετεί κάθε φορά διαφορετικές ανάγκες, σκέψου τι θέλεις να εκφράσεις και αποφάσισε με ποιο τρόπο θα το χειριστείς.
Εικόνα Πώς θα ζωγράφιζες το φόβο, τη χαρά, το όνειρο, την αγωνία;
Εικόνα Ποια χρώματα θα ταίριαζαν στη λαϊκή αγορά, στο τσίρκο, στην ατμοσφαιρική ρύπανση;
Εικόνα Πώς θα ζωγράφιζες τη μουσική; Με ποια χρώματα θα ταίριαζε ο ήχος του φλάουτου, του βιολιού, του κοντραμπάσου;
Εικόνα Ζωγράφισε ένα όνειρο με χρώματα της επιλογής σου.

58. «Η βροχή» Μαρία Ζ. 12 ετών Εκφραστικό χρώμα 58. «Η βροχή» Μαρία Ζ. 12 ετών Εκφραστικό χρώμα

59. Ρ. Ντελωνέ. «Ταυτόχρονες αντιθέσεις. Ήλιος και φεγγάρι» 1913. Εκφραστικά χρώματα, σε ηχηρούς τόνους και αποχρώσεις. Η περιστροφή των φωτεινών πολύχρωμων κύκλων, η διαφάνεια και ο ρυθμός δίνουν μια αίσθηση ουράνιου τόξου. Oρισμός 59. Ρ. Ντελωνέ. «Ταυτόχρονες αντιθέσεις. Ήλιος και φεγγάρι» 1913. Εκφραστικά χρώματα, σε ηχηρούς τόνους και αποχρώσεις. Η περιστροφή των φωτεινών πολύχρωμων κύκλων, η διαφάνεια και ο ρυθμός δίνουν μια αίσθηση ουράνιου τόξου. Oρφισμός

60. Α.Ντεραίν «Η γέφυρα Blaktfiars στο Λονδίνο» 1906. Εκτυφλωτικό χρώμα με πλούσιες ποικιλίες. Τα αντιφεγγίσματα του νερού και το ζωηρό χρώμα του ουρανού και της γέφυρας κάνουν έντονη αντίθεση με τις γαλάζιες σκιές, εκφράζοντας ένταση και ανησυχία. Φωβισμός

60. Α.Ντεραίν «Η γέφυρα Blaktfiars στο Λονδίνο» 1906. Εκτυφλωτικό χρώμα με πλούσιες ποικιλίες. Τα αντιφεγγίσματα του νερού και το ζωηρό χρώμα του ουρανού και της γέφυρας κάνουν έντονη αντίθεση με τις γαλάζιες σκιές, εκφράζοντας ένταση και ανησυχία. Φωβισμός

2 Όλα είνα χρώμα

 

Tι θυμάμαι

  • Ποια είναι τα βασικά και ποια τα συμπληρωματικά χρώματα;
  • Ποιο χρώμα είναι το αντίθετο του μοβ;
  • Διάλεξε μια εικόνα με έντονες χρωματικές αντιθέσεις. Σάρωσέ την στον υπολογιστή και κάνε αντιστροφή χρωμάτων. Σύγκρινε το αποτέλεσμα με την αρχική εικόνα. Τι ακριβώς συνέβη;
  • Ποια είναι η διαφορά των τόνων από τις αποχρώσεις; Δώσε ένα παράδειγμα από τα έργα του βιβλίου.
  • Παρατήρησε το χρωματικό κύκλο (εικ.61). Ποια χρώματα διακρίνεις;
  • Με ποια λογική έχουν τοποθετηθεί τα χρώματα στο χρωματικό κύκλο;
  • Θα μπορούσες να εντοπίσεις ανάμεσα στα χρώματα του χρωματικού κύκλου ποια χρώματα είναι θερμά και ποια ψυχρά; Γιατί άραγε μας δίνουν αυτή την αίσθηση;
  • Ποια ήταν κατά τη γνώμη σου η μεγαλύτερη καινοτομία που έφερε ο Ιμπρεσιονισμός στη ζωγραφική;

Γλωσσάρι

Ανάκλαση του φωτός: Η αλλαγή κατεύθυνσης του φωτός όταν πέφτει σε μια λεία επιφάνεια.

Πλαστικά στοιχεία/ μέσα: Τα στοιχεία που χρησιμοποιούν οι καλλιτέχνες ως μέσα για να πλάσουν το έργο τους, όπως τα σχήματα και τα χρώματα στη ζωγραφική, ο όγκος και ο χώρος στη γλυπτική, οι ήχοι στη μουσική κ.ά.

Διαβάθμιση ή κλίμακα (των χρωμάτων): Η διαδοχική κατάταξη (των χρωμάτων ανάλογα με τους τόνους, τις αποχρώσεις κτλ.)

Πουαντιγισμός: Η ζωγραφική που δημιουργείται με σημεία ή μικρές κηλίδες καθαρών χρωμάτων, οι οποίες όταν παρατηρηθούν από τη σωστή απόσταση, προκαλούν στο θεατή την εντύπωση της ανάμειξης των χρωμάτων, αντίθετα με τον καθιερωμένο τρόπο ανάμειξης των χρωμάτων στην παλέτα (εικ. 65).

 

61. Δωδεκαμερής χρωματικός κύκλος του Ίττεν
61. Δωδεκαμερής χρωματικός κύκλος του Ίττεν   Εικόνα