Η μουσική ήταν για τους αρχαίους Έλληνες μια από τις πιο αγαπητές τέχνες και πίστευαν ότι είχε θεϊκή προέλευση. Από τα αρχαιολογικά ευρήματα διαπιστώνεται πως ήταν βασικό και αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής τους. Τους συντρόφευε αδιάκοπα απο τη γέννηση εως το θάνατο, παίζοντας πρωτεύοντα ρόλο στην εκπαίδευση, την ψυχαγωγία και σε κάθε κοινωνική δραστηριότητα.

Στις μεγάλες γιορτές οι ιερείς, οι μουσικοί και μια χορωδία έψαλλαν ύμνους στο θεό που γιόρταζε διασχίζοντας την πόλη. Κατέληγαν στο ιερό του θεού όπου γίνονταν οι θυσίες και στη συνέχεια ακολουθούσε χορός και τραγούδι. Οι γιορτές αυτές συνήθως κρατούσαν μέρες και περιλάμβαναν και μουσικούς αγώνες: αγώνες αυλητικής και αυλωδίας, κιθαριστικής και κιθαρωδίας, και έκλειναν με αγώνες ραψωδίας. Το βραβείο για το νικητή ήταν συνήθως ένα στεφάνι από ελιά, κισσό ή μυρτιά.

Γίνονται σήμερα μουσικοί αγώνες; Τι μορφή έχουν; Ποια είναι συνήθως
τα έπαθλα για τους νικητές;

Στην ιδιωτική ζωη των αρχαίων Ελλήνων η μουσική κυριαρχούσε. Στα συμπόσια, στους γυναικωνίτες, στους γάμους, αλλά και στο θάνατο η μουσική ήταν απαραίτητη. Επίσης συνόδευε τις διάφορες εργασίες τους.

Στην εκπαίδευση των νέων η μουσική ήταν ένα από τα βασικά μαθήματα. Θεωρούσαν αμόρφωτο όποιον δεν ήξερε να παίζει ένα όργανο

9.8 Παιδί με αυτοσχέδιο μουσικό όργανο

Στην εποχή μας τι πρέπει να γνωρίζει οπωσδήποτε κάποιος για να θεωρείται μορφωμένος;

Στη στρατιωτική προετοιμασία αλλά και στο πεδίο της μάχης οι πολεμικοί παιάνες συνόδευαν και εμψύχωναν τους στρατιώτες. Στα πολεμικά καράβια ένας αυλητής έδινε το ρυθμό στους κωπηλάτες και αυτοί απαντούσαν με μια ρυθμική κραυγή!

Φαντάσου ότι είσαι ένα διάσημος αρχαίος ποιητής και ότι η πόλη σου που είναι σε εμπόλεμη κατάσταση σου έχει αναθέσει να γράψεις έναν παιάνα για να εμψυχωθούν οι στρατιώτες. Τι λόγια θα έβαζες, τι ρυθμό θα επέλεγες και γιατί;

Με την κατάκτηση του ελλαδικού χώρου από τους Ρωμαίους τα μουσικά πράγματα δεν αλλάζουν. Οι Ρωμαίοι διατηρούν τις βάσεις της ελληνικής μουσικής τόσο στη θεωρία όσο και στα όργανα. Επειδή όμως η Ρώμη ήταν η στρατιωτική υπερδύναμη της εποχής, η μουσική γίνεται πιο πομπώδης και επιβλητική και εξακολουθεί να έχει εξέχουσα θέση τόσο στη δημόσια όσο και στην ιδιωτική ζωή.

Η ίδρυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και η επικράτηση του χριστιανισμού ανατρέπει τη μέχρι τότε μουσική πραγματικότητα. Η νέα θρησκεία δεν επιτρέπει τη μουσική υποκρουση κατά τη λατρεία και έτσι η εκκλησιαστική μουσική γίνεται μονο φωνητική.

Η βυζαντινή μουσική βασίστηκε στη θεωρία της μουσικής των αρχαίων Ελλήνων. Εκείνο που άλλαξε ήταν οι μουσικοί όροι. Για παράδειγμα, οι κλίμακες ονομάστηκαν ήχοι. Με το πέρασμα των χρόνων η βυζαντινή εκκλησιαστική μουσική αναδείχθηκε και εξελίχθηκε από σπουδαίους υμνωδούς, ενώ η εκμάθησή της γινόταν στις μονές.

Φαντάσου πως είσαι χριστιανός των πρώτων χρόνων και κρύβεσαι στις κατακόμβες. Μπορεις να δώσεις μια πιθανή εξήγηση γιατί απαγορευόταν η μουσική κατά τη Λατρεία στις κατακόμβες;

Στην προσπάθεια για την επικράτηση του χριστιανισμού και την εξαφάνιση της ειδωλολατριας στην οποία κυριαρχούσαν η μουσική, ο χορος και το τραγούδι πάρθηκαν διάφορα μέτρα: η μουσική έπαψε να αποτελεί μέρος της βασικής εκπαίδευσης των νέων, απαγορεύτηκαν η μουσική και ο χορός στους γάμους και τις άλλες κοινωνικές εκδηλώσεις κ.ά. Οι δραστηριοτητες αυτές ομως ήταν αναποσπαστο μέρος της ζωής του λαού και έτσι συνέχισαν να υπάρχουν παρά τις απαγορεύσεις. Η λαϊκή μουσική της εποχής αυτής ήταν προφορική και περνούσε από γενιά σε γενιά. Γύρω στον 9-10ο αιώνα μ.Χ. εμφανίζεται το ακριτικό τραγούδι που αποτελεί πρόγονο των δημοτικών μας τραγουδιών.

Βρες στο βιβλίο της ιστορίας σου, στη βιβλιοθήκη του σχολείου, στο διαδίκτυο ή όπου αλλού νομίζεις ένα ακριτικό τραγούδι και γράψε τους στίχους του εδώ.