Αν όταν μιλάς ή παίζεις μουσική κάνεις το λόγο σου και τους ήχους σχέδια στο χαρτί, θα διαπιστώσεις ότι ο λόγος και η μουσική «χτίζονται» μέσα στο χρόνο στιγμή στιγμή.

Χωρίς σχέδιο, σύστημα και δομή η δημιουργική διαδικασία είναι τρομερά δύσκολη. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και σε πολλούς άλλους τομείς της ζωής.

Ένα μεγάλο οικοδόμημα όπως ο Παρθενώνας, είναι ένα πολύπλοκο σύστημα και έχει μια σύνθετη μορφή. Αν το εξετάσεις όμως προσεκτικά θα δεις ότι είναι ένα σύνολο που αποτελείται από πολλά απλούστερα στοιχεία και σχήματα που συνδυάζονται μεταξύ τους για να δημιουργήσουν τη μορφή του.

Η μορφή λοιπόν είναι ένα σύνολο από διαφορετικά σχήματα που το μυαλό τα αντιλαμβάνεται το καθένα ως μονάδα αλλά και όλα μαζί ως ενιαίο σύνολο! Όταν τα σχήματα που αποτελούν μια μορφή είναι λίγα, τότε το μυαλό σου μπορεί να τα επεξεργαστεί πιο εύκολα, να βρει τις ομοιότητες και τις διαφορές τους, να τα οργανώσει στο χώρο και στο χρόνο, να βρει τις σχέσεις που τα συνδέουν. Όταν τα σχήματα που αποτελούν μια μορφή είναι περισσότερα, πολλές φορές

15.2 H Κρατική Ορχήστρα Αθηνών στα εγκαίνια του Μεγάρου Μουσικής (1991)

Και στη μουσική υπάρχουν έργα με πολύπλοκη μορφή που διαρκούν πολλή ώρα. Στα έργα αυτά υπάρχουν μελωδίες που διαδέχονται η μια την άλλη ή που ακούγονται συγχρόνως, ρυθμοί που αλλάζουν, πολλά μουσικά όργανα με διαφορετικά ηχοχρώματα...Όταν προσπαθήσεις να ακούσεις ένα τέτοιο πολύπλοκο έργο, μπορεί στην αρχή να τα χάσεις. Αν όμως το ξανακούσεις πιο προσεκτικά, θα αρχίσεις να εντοπίζεις τα σχήματα από τους ήχους που το αποτελούν και η μουσική θα μοιάζει με μια κινηματογραφική ταινία όπου, αν και συμβαίνουν ταυτόχρονα πολλά πράγματα, τα παρακολουθείς με ενδιαφέρον.

Και το καταπληκτικό είναι ότι κάθε φορά που θα ακούς ένα τέτοιο μουσικό έργο μπορεί να ανακαλύπτεις καινούργια σχήματα που δεν τα είχες προσέξει προηγουμένως και έτσι η ικανοποιηση σου να μεγαλώνει και το ενδιαφέρον σου να αυξάνεται.

Για να μη χάνεστε!

Η μουσική, όπως και οι άλλες τέχνες, μπορεί να σου προσφέρει ταξίδια του νου και να αναπτύξει το μυαλό και την ευαισθησία σου. Όταν ταξιδεύεις σε άγνωστα μέρη, χρειάζεσαι χάρτες για να προσανατολιστείς και να ανακαλύψεις ό,τι σε ενδιαφέρει. Με τον ίδιο τρόπο, όταν βρίσκεσαι «αντιμέτωπος» με ένα καινούργιο μουσικό έργο, μπορείς να χρησιμοποιήσεις κάποια αντίστοιχα βοηθήματα που ονομάζονται χάρτες ακρόασης για να μη χάνεσαι μέσα στους... ήχους. Γιατί όταν ξέρεις πώς έχουν οργανωθεί οι ήχοι από το συνθέτη, όταν ξέρεις τη μορφή που έχει δώσει στο έργο του, είναι πολύ πιο εύκολο να την εξερευνήσεις.

Ακολούθησε το χάρτη

Και βέβαια έχει! Ο κανόνας είναι μορφή μουσικής σύνθεσης στην οποία οι μουσικοί, ενώ παίζουν τα ίδια ακριβώς, ξεκινάνε σε διαφορετική χρονική στιγμή ο καθένας. Ο κανόνας μπορεί να είναι ρυθμικός ή μελωδικός. Ακουσε τον κανόνα του Πάχελμπελ (J. Pachelbel) από το CD που συνοδεύει το βιβλίο και προσπάθησε να ε ντοπίσεις τα σημεία στα οποία ξεκινάει κάθε ομάδα.

Ρυθμικός κανόνας

Θα χρειαστείτε 5 τύμπανα με διαφορετικά μεγέθη που θα τα έχετε τοποθετήσει το ένα δίπλα στο άλλο (σε απόσταση 50 εκατοστών).

Αντιγράψτε στον πίνακα την παρτιτούρα που ακολουθεί ή φτιάξτε μια δική σας:

Τέσσερα παιδιά παίρνουν από μια μπακέτα. Ξεκινάει το πρώτο παιδί να παίζει το πρώτο μέτρο από το πρώτο πεντάγραμμο στο πρώτο τύμπανο.

Στη συνέχεια παίζει το δεύτερο μέτρο (πάντα από το πρώτο πεντάγραμμο) αλλά στο δεύτερο τύμπανο. Όταν το πρώτο παιδί παίζει στο δεύτερο τύμπανο, τότε το δεύτερο παιδί ξεκινάει στο πρώτο κ.ο.κ.

Ο δάσκαλος σας θα σας βοηθήσει στο συντονισμό γιατί το παιχνίδι αυτό χρειάζεται μεγάλη αυτοσυγκέντρωση και συγχρονισμό. Το αποτέλεσμα όμως μιας πετυχημένης εκτέλεσης ανταμείβει όσους προσπαθήσουν πραγματικά!

Ακουσε ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από το τρίτο μέρος του κοντσέρτου για τρομπέτα του Χάιντν (J. Haydn). Το απόσπασμα που θα ακούσεις είναι σε μορφή ρόντο (Α-Β-Α-Γ-Α).

Τι θα μπορούσες να δημιουργήσεις με βάση τη μουσική αυτή; Κατάγραψε τις ιδέες σου και... κάνε τις πράξη!