ἀνδρῶν γὰρ ἐπιφανῶν πᾶσα γῆ τάφος, καὶ οὐ στηλῶν μόνον ἐν τῇ οἰκείᾳ σημαίνει ἐπιγραφή, ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ μὴ προσηκούσῃ ἄγραφος μνήμη παρ’ ἑκάστῳ τῆς γνώμης μᾶλλον ἢ τοῦ ἔργου ἐνδιαιτᾶται.
Επιτάφιος 2.43.3

Γιατί κάθε μέρος της γης είναι μνήμα για τους εξαιρετικούς άντρες, και δεν το σημαδεύει μόνο μια επιγραφή σε στήλη της πατρίδας τους, αλλά και στα ξένα η άγραφη θύμησή τους σαλεύει ολοένα στο νου του καθενός και τους θυμίζει το φρόνημά τους μάλλον παρά την ειδική πράξη τους.

Θουκυδίδης, Ιστορίαι «Επιτάφιος» 2.35 και 2.45.1: Ο φθόνος για τον έπαινο των νεκρών πολεμιστών

[2.35.1] «Οι περισσότεροι απ' όσους έχουν ως τώρα μιλήσει από τη θέση τούτη παινεύουν εκείνον που πρόσθεσε αυτό το λόγο στην παλιά συνήθεια, λέγοντας πως είναι σωστό να εκφωνείται πάνω στο μνήμα των σκοτωμένων στους πολέμους. Εγώ θα το νόμιζα όμως αρκετό να εκδηλώνομε με πράξεις την τιμή μας σ' όσους με πράξεις έδειξαν την αντρειά τους, όπως το βλέπετε και τώρα εδώ, σε τούτη την επίσημη επικήδεια τελετή που τους έκαμε η πολιτεία, και να μη μπαίνει σε κίντυνο η αρετή πολλών αντρών στο στόμα ενός, που να τον πιστέψουν είτε μιλήσει καλά, είτε και χειρότερα. [2.35.2] Γιατί είναι δύσκολο να μιλήσει κανείς ταιριαστά με κάτι σαν τούτο, όπου με δυσκολία επικυρώνεται και η ιδέα καν πως λέει την αλήθεια. Γιατί ο ακροατής που γνωρίζει τα πράματα κ' έχει καλοπροαίρετη γνώμη γι' αυτά, είναι πολύ πιθανό να νομίσει πως ειπώθηκαν χειρότερα απ' ό,τι ξέρει και ποθεί ν' ακούσει· κι όποιος πάλι δεν τα ξέρει, μπορεί από φθόνο να νομίσει πως ειπώθηκαν και μερικές υπερβολές, αν ακούσει πράματα που ξεπερνούν τη δική του φυσική δυνατότητα. Γιατί υπομένομε τα παινέματα για τους άλλους ως το σημείο εκείνο που νομίζει ο καθένας πως είναι κι ο ίδιος άξιος να πράξει κάτι απ' αυτά που άκουσε, αλλά εκείνα που τους ξεπερνούν, επειδή τα φθονούν, τα βρίσκουν και απίστευτα. [2.35.3] Αφού όμως κ' οι πρόγονοί μας έκριναν πως αυτό είναι το σωστό, και το επικύρωσαν κάθε φορά εφαρμόζοντάς το, πρέπει κ' εγώ, ακολουθώντας τα καθιερωμένα, να προσπαθήσω ν' ανταποκριθώ σε ό,τι θέλει και πιστεύει ο καθένας σας όσο καλύτερα μπορώ.

[2.45.1] »Για τα παιδιά όμως και τους νεότερους αδερφούς τούτων–εδώ βλέπω μεγάλο τον αγώνα (γιατί όλοι συνήθως παινεύουν αυτούς που χάθηκαν και μετά βίας μπορεί να σας κρίνουν, αν δειχτείτε εξαιρετικά ενάρετοι, όχι παρόμοιους αλλά λίγο μόνο χειρότερους απ' αυτούς. Γιατί τους ζωντανούς φθονούν οι αντίπαλοί τους, αλλά εκείνον που δεν τους στέκει πια εμπόδιο, τον τιμούνε με καλοπροαίρετη διάθεση, που δε φοβάται πια τον ανταγωνισμό.

Μτφρ. Ε. Λαμπρίδη. 1962. Θουκυδίδου Ιστορία. Πρόλογος, μετάφραση, σχόλια. Εισαγωγή: Ι.Θ. Κακριδής. Ι–IV. Αθήνα: Γκοβόστης

[πηγή: Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα]

 

εικόνα