ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ

1. Στην αφήγηση του Αρριανού είχαμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε τη μεγαλειώδη εκστρατεία του Αλεξάνδρου από τη στιγμή της αναχώρησής του από τη Μακεδονία ως τη στιγμή του θανάτου του. Στην αρχή του έργου ο συγγραφέας, αναφερόμενος στις πηγές και στη μέθοδο που υιοθέτησε για την εξιστόρηση των γεγονότων, γράφει τα εξής:

(Ι' 1-2): Πτολεμαῖος ὁ Λάγου καὶ Ἀριστόβουλος ὁ Ἀριστοβούλου ὅσα μὲν ταὐτὰ ἄμφω (=και οι δύο) περὶ Ἀλεξάνδρου τοῦ Φιλίππου ξυνέγραψαν, ταῦτα ἐγὼ ὡς πάντῃ ἀληθῆ ἀναγράφω, ὅσα δὲ οὐ ταὐτά, τούτων τὰ πιστότερα ἐμοὶ φαινόμενα καὶ ἅμα ἀξιαφηγητότερα ἐπιλεξάμενος. Ἄλλοι μὲν δὴ ἄλλα ὑπὲρ Ἀλεξάνδρου ἀνέγραψαν, οὐδ' ἔστιν ὑπὲρ ὅτου πλείονες ἢ ἀξυμφωνότεροι ἐς ἀλλήλους (= και ούτε υπάρχει άλλος για τον οποίο έγραψαν περισσότεροι ή αντιφατικότεροι μεταξύ τους)· ἀλλ' ἐμοὶ Πτολεμαῖός τε καὶ Ἀριστόβουλος πιστότεροι ἔδοξαν ἐς τὴν ἀφήγησιν, ὁ μὲν ὅτι συνεστράτευσε βασιλεῖ Ἀλεξάνδρῳ, Ἀριστόβουλος, Πτολεμαῖος δὲ πρὸς τῷ ξυστρατεῦσαι ὅτι καὶ αὐτῷ βασιλεῖ ὄντι αἰσχρότερον ἤ τῳ ἄλλῳ ψεύσασθαι ἦν· ἄμφω δέ, ὅτι τετελευτηκότος ἤδη Ἀλεξάνδρου ξυγγράφουσιν αὐτοῖς ἥ τε ἀνάγκη καὶ ὁ μισθὸς (= το υλικό συμφέρον)τοῦ ἄλλως τι ἢ ὡς ξυνηνέχθη (= συνέβη) ξυγγράψαι ἀπῆν.

Μετάφραση

Όσα γενονότα μνημονεύουν τα ίδια για τον Αλέξανδρο τον γιο του Φιλίππου και οι δύο, δηλαδή ο Πτολεμαίος ο γιος του Λάγου και ο Αριστόβουλος ο γιος του Αριστοβούλου, αυτά εγώ τα καταγράφω ως απολύτως αληθινά. Σε όσα όμως διαφέρουν, απ' αυτά καταγράφω επιλεκτικά μόνο όσα μου φάνηκαν περισσότερο αξιόπιστα και πρόσφορα για αφήγηση. Είναι αλήθεια ότι πολλοί έγραψαν διάφορα πράγματα για τον Αλέξανδρο και δεν υπάρχει κανένας άλλος για τον οποίο έγραψαν περισσότεροι ή ασυμφωνότεροι μεταξύ τους. Σ' εμένα όμως ο Πτολεμαίος και ο Αριστόβουλος φάνηκαν περισσότερο πιστευτοί στην αφήγησή τους, γιατί ο μεν πρώτος, ο Αριστόβουλος, έλαβε μέρος στην εκστρατεία μαζί με τον Αλέξανδρο, ενώ ο Πτολεμαίος, εκτός από τη συμμετοχή του στην εκστρατεία, έγινε και βασιλιάς, οπότε θα ήταν γι' αυτόν περισσότερο ανήθικο να ψεύδεται παρά για οποιονδήποτε άλλον. Ακόμα, αυτοί οι δύο (μου φάνηκαν πιο αξιόπιστοι), επειδή δεν είχαν την ανάγκη ή το υλικό συμφέρον να εξιστορήσουν διαφορετικά τα πράγματα, αφού, όταν έγραψαν, ο Αλέξανδρος είχε ήδη πεθάνει.

Να αξιολογήσετε τα επιχειρήματα του Αρριανού για την επιλογή του Πτολεμαίου και του Αριστοβούλου ως βασικών πηγών για τη συγγραφή της ιστορίας του.

2. Ευθύς μόλις πέρασε στην Ασία ο Αλέξανδρος επισκέφθηκε το Ίλιο και απέτισε φόρο τιμής στους τάφους του Αχιλλέα, του Πατρόκλου και του Πριάμου. Αφιέρωσε επίσης την πανοπλία του στην Αθηνά και ο ίδιος πήρε όπλα που είχαν χρησιμοποιηθεί στον Τρωικό πόλεμο.
     Να συζητήσετε για τη σημασία αυτών των ενεργειών.

3. Στο Γόρδιο ο Αλέξανδρος αντιμετώπισε το πρόβλημα του δεσμού με έναν πρωτότυπο και απροσδόκητο τρόπο.
     Πώς κρίνετε αυτήν την ενέργεια; Τι μπορεί να υπονοεί η λύση που έδωσε με το σπαθί του;

4. Με την άφιξή του στην Αίγυπτο, ο Αλέξανδρος θυσιάζει στον θεό των Αιγυπτίων Άπη, τελεί γυμνικούς και μουσικούς αγώνες στη Μέμφιδα, μετακαλώντας σπουδαίους μουσικούς από την Ελλάδα, επισκέπτεται το μαντείο του Άμμωνα Δία στην όαση Σίβα και διορίζει σατράπη της χώρας όχι Μακεδόνα, αλλά τον Αιγύπτιο Δολόασπη.
    Να εξετάσετε ποια πολιτική σκοπιμότητα ενέχουν αυτές οι ενέργειες.

5. Μετά τον θάνατο του Δαρείου και την κατάλυση του Περσικού κράτους, ο Αλέξανδρος άρχισε να συμπεριφέρεται με τρόπο ανάλογο των Περσών ηγεμόνων. Φορούσε μηδική στολή και απαιτούσε να τον προσκυνούν ως θεό, θεωρώντας, ίσως, όπως πιθανολογεί ο Αρριανός, ότι πατέρας του ήταν μάλλον ο Άμμων παρά ο Φίλιππος (Δ', 9,9: ὑπούσης μὲν αὐτῷ καὶ τῆς ἀμφὶ τοῦ Ἄμμωνος πατρὸς μᾶλλόν τι ἢ Φιλίππου δόξης). Τη συμπεριφορά αυτή, όπως και τον φόνο του Κλείτου, δικαιολογούσαν κόλακες σοφιστές που τον περιέβαλλαν, και ιδιαίτερα ο Ανάξαρχος, που έλεγε πως οτιδήποτε κάνει ένας βασιλιάς πρέπει να θεωρείται ορθό (Δ', 9, 7), γιατί, εφόσον έχει θεϊκή καταγωγή, οι πράξεις του είναι από τους θεούς εγκεκριμένες.
    Να συζητήσετε τα αίτια που προκάλεσαν τη μεταστροφή στη συμπεριφορά του Αλεξάνδρου και να αξιολογήσετε το σοφιστικό επιχείρημα που επικαλείται ο Ανάξαρχος.

6. Συνεκτιμώντας στο σύνολό της την αφήγηση του Αρριανού, να συζητήσετε για τις αρετές και τα μειονεκτήματα του έργου (γλώσσα, παραστατικότητα, αντικειμενικότητα, κατανόηση των στόχων της εκστρατείας, των πολιτικών και οργανωτικών προσόντων του Αλεξάνδρου κ.ά.)

7. Με τον πρόωρο θάνατο του Αλεξάνδρου η εκστρατεία δεν ολοκληρώθηκε, όπως θα ήθελε, τα αποτελέσματα της όμως είναι πολύ σημαντικά.
     Ποια είναι αυτά τα αποτελέσματα; Πώς κρίνετε τον Αλέξανδρο ως στρατιωτική και πολιτική προσωπικότητα;

Δύο αξιωματικοί, Πέρσης και Μήδος.
Ανάγλυφο σε πεσσό των ανακτόρων της Περσεπόλεως. Τέλη του 6ου αιώνα π.Χ.