[Σωκράτης:] Γι' αυτόν λοιπόν, τον λόγο, είπα εγώ¹, οι άξιοι άνθρωποι² δεν επιδιώκουν την εξουσία³ ούτε για τα χρήματα ούτε για τη δόξα⁴· γιατί ούτε πληρωμένοι θέλουν να χαρακτηριστούν, εισπράττοντας φανερά μισθό για το αξίωμά τους, ούτε κλέφτες, αποκομίζοντας κρυφά κέρδος από αυτό. Ούτε πάλι για τη δόξα· γιατί δεν είναι φιλόδοξοι. Πρέπει λοιπόν να υπάρχει κάποιος αναγκασμός γι' αυτούς και κάποια τιμωρία προκειμένου να θελήσουν να ασκήσουν εξουσία – έτσι που σχεδόν να θεωρείται ντροπή να αναλάβει κανείς με τη θέλησή του κυβερνητικό αξίωμα προτού να εξαναγκαστεί να το πράξει⁵ – κι η πιο μεγάλη τιμωρία εδώ είναι να τον εξουσιάζει κάποιος χειρότερός του⁶, αφού ο ίδιος δε θα έχει τη διάθεση να κυβερνά. Από φόβο γι' αυτήν ακριβώς την τιμωρία⁷ δέχονται κατά τη γνώμη μου να ασκήσουν εξουσία οι άξιοι άνθρωποι, όταν καμιά φορά συμβεί να πάρουν εξουσία στα χέρια τους, και αναλαμβάνουν τότε να κυβερνήσουν όχι με την ιδέα ότι τους περιμένει εκεί κάτι καλό ή ότι θα καλοπεράσουν αλλά σαν να προχωρούν σε κάτι που είναι ανάγκη να το πράξουν και που δεν έχουν κάποιους καλύτερούς τους ή έστω όμοιούς τους για να τους το αναθέσουν.

1. Γι' αυτόν τον λόγο, είπα εγώ: ο Σωκράτης και οι συνομιλητές του –εδώ o σοφιστής Θρασύμαχος και ο Γλαύκων συνεχίζουν τη συζήτηση για τη δικαιοσύνη και την αδικία στη ζωή της πόλης και του ατόμου (βλ. ενότητα 2η). Εδώ ο Σωκράτης αναφέρεται στα κίνητρα της ενασχόλησης με την πολιτική και στους σκοπούς της δραστηριότητας. Λίγο πιο πριν ο Σωκράτης σκέπτεται αναλογικά και συγκρίνει τη δεξιότητα της διακυβέρνησης με τις τέχνες της ιατρικής, της πλοήγησης και της εκπαίδευσης των αλόγων. Παρατηρεί ότι οι διάφορες τέχνες που υπάρχουν στην κοινωνία, όπως είναι η ιατρική ή η ναυτική, παρέχουν στους ανθρώπους κάποια ιδιαίτερη κοινή ωφέλεια, π.χ. την υγεία ή την ασφάλεια στα ταξίδια. Επομένως, αν η πολιτική διακυβέρνηση είναι μια τέχνη, σύμφωνα με την οποία ένα πρόσωπο κυβερνά άλλα πρόσωπα, ο πολιτικός πρέπει να υπηρετεί εκείνους που κυβερνά και να τους ωφελεί.
2. Οι άξιοι άνθρωποι: όσοι έχουν ηθικό φρόνημα και χαρακτήρα, οι ενάρετοι, οι αγαθοί, οι άριστοι.
   
3. Εξουσία: πολιτική εξουσία, διακυβέρνηση.
4. Ούτε για τα χρήματα ούτε για τη δόξα: σε αρκετά έργα του ο Πλάτων αναφέρεται στη φιλοτιμία (φιλοδοξία), τη φιλοχρηματία (φιλαργυρία) και τη φιλοσοφία (επιδίωξη της γνώσης), που τις θεωρεί βασικές τάσεις του ανθρώπινου χαρακτήρα ή κύρια κίνητρα της ανθρώπινης δράσης. Εδώ η φιλοδοξία και η φιλαργυρία χαρακτηρίζονται ως ηθικά ελαττώματα, συνεπώς αποδοκιμάζονται ως κίνητρα για την ενασχόληση με την πολιτική.
5. Εξαναγκαστεί να το πράξει: η ασχολία των ενάρετων ανθρώπων με την πολιτική δεν είναι θέμα επιθυμίας ή προσπόρισης ατομικής ωφέλειας, αλλά υπαγορεύεται από το καθήκον, είναι απότοκος της ανάγκης να εξασφαλίζεται η ορθή άσκηση της πολιτικής εξουσίας.
6. Εξουσιάζει κάποιος χειρότερος: ο Σωκράτης παραδέχεται πως οι αγαθοί άνθρωποι δέχονται να αναλάβουν τις ευθύνες της πολιτικής εξουσίας, για να αποτρέψουν τις επιζήμιες για την κοινωνία συνέπειες, εξαιτίας κακού χειρισμού της από ανάξια πρόσωπα.
7. Από φόβο γι' αυτήν ακριβώς την τιμωρία: η πολιτική δεν πρέπει να ασκείται με σκοπό την ιδιοτελή εκμετάλλευση, για να αποκτήσουν κάτι οι ίδιοι οι πολιτικοί, αλλά να ασκείται ως φροντίδα για την ευημερία του κοινωνικού συνόλου.

1. Ποια κίνητρα και ποιες σκοπιμότητες ωθούν συνήθως τους ανθρώπους στην πολιτική δράση, σύμφωνα με το κείμενο;
2. Γιατί οι ενάρετοι ή άξιοι άνθρωποι είναι, γενικά, απρόθυμοι και δεν επιθυμούν να ασχοληθούν με την πολιτική, κατά τον Πλάτωνα;
3. Ποιο είναι, κατά τον Πλάτωνα, το μόνο ηθικά αποδεκτό κίνητρο του πολιτικού άνδρα; Σε ποιο συλλογισμό στηρίζει την άποψή του;
4. Κι η πιο μεγάλη τιμωρία εδώ είναι να τον εξουσιάζει κάποιος χειρότερός του, αφού ο ίδιος δε θα έχει τη διάθεση να κυβερνά. Συμφωνείτε με αυτήν την άποψη που βρίσκεται στο κείμενό σας; Ποιες υποχρεώσεις συνεπάγεται η αποδοχή της για τον κοινό πολίτη;
5. Αν συμφωνείτε με τις απόψεις του Σωκράτη και του Πλάτωνα για τα κίνητρα της πολιτικής δράσης, με ποια κριτήρια μπορείτε να αξιολογήσετε τη δράση των πολιτικών προσώπων;

1. Στο παράλληλο κείμενο (1) ο Πλάτων επιχειρεί να προσδιορίσει το έργο και το σκοπό της πολιτικής χρησιμοποιώντας την αναλογία της πολιτικής προς μια συγκεκριμένη τέχνη.
   1. Mε ποια τέχνη παρομοιάζεται η πολιτική, ως προς το έργο και τον σκοπό της;
   2. Σε μια παράγραφο προσπαθήστε να δώσετε και εσείς την αναλογία της πολιτικής προς κάποια «τέχνη», σύγχρονη ή παλιά (π.χ. ναυπηγική, μαγειρική, δραματική, πολεμική, αρχιτεκτονική κ.λπ.)
2. Σχολιάστε το κείμενο που ακολουθεί συγκριτικά με γεγονότα από βιβλία της ιστορίας σας ή από τη σύγχρονη πραγματικότητα:
   «H πολιτική δεν περιορίζεται στην άσκηση εξουσίας και τα κίνητρα που κάνουν τους ανθρώπους να μάχονται για κοινωνική αλλαγή ή για τη διατήρηση των αξιών μιας κοινωνίας είναι πολύ βαθύτερα από την έλξη της προσωπικής φιλοδοξίας. Eδώ ιστορία και θεωρία –η δύναμη των ιδεών– παίζουν καθοριστικό ρόλο στην πολιτική».
   (Σ. Γκόλντχιλ, Έρωτας και τραγωδία, μτφρ. K. Tριανταφυλλόπουλου, εκδ. Πατάκη, Aθήνα, 2004, σελ. 222)
      

Για ποιους λόγους, κατά τη γνώμη σας, η πολιτική βρίσκεται στο επίκεντρο του φιλοσοφικού ενδιαφέροντος του Πλάτωνα; Ποια προσωπικά βιώματα και ποια πολιτικά γεγονότα της εποχής του μπορεί να τον επηρέασαν, ώστε ο πολιτικός στοχασμός να είναι γι' αυτόν επίκαιρος και αναγκαίος; (Θα βοηθηθείτε στην απάντησή σας, αν αξιοποιήσετε τις γνώσεις σας από την Αρχαία Ιστορία και σχετικές πληροφορίες από την Εισαγωγή του βιβλίου σας).