Νεοελληνική Γλώσσα (Γ΄ Γυμνασίου) - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)

Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής [πηγή: Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα]

ΠEPIΛHΨH Ε
Εικόνα

Εικόνα Kείμενο 8 Γυρίστε το γαλαξία με ωτο-στοπ

Ο γήινος Άρθουρ Ντεντ, από μια εντελώς απίθανη άθροιση απιθανοτήτων, βρέθηκε να ταξιδεύει στο διάστημα μαζί με το φίλο του Φορντ Έσκορτ, Μπετελγεζιανό που 'χε ξεμείνει στη Γη. Βέβαια, η Γη έχει ήδη κατεδαφιστεί από το µογγονικό Οικοδομικό Στόλο (με εντολή της Γαλαξιακής Πολεοδομίας), για ν' ανοίξει μια γαλαξιακή λεωφόρος υπερταχείας κυκλοφορίας. Κάτω από εντελώς απίθανες συνθήκες, ο Άρθουρ βρέθηκε πάνω στη «Χρυσή Καρδιά», διαστημόπλοιο Άπειρης Απιθανότητας, που μόλις είχε κλέψει ο Ζάφορντ Μπλήμπλιμπροξ, πρόεδρος του Γαλαξία και ξάδερφος του Φορντ Έσκορτ και τον οποίο συνοδεύει η Τρίλιαν, ένα κορίτσι που είχε αφήσει ανικανοποίητα αισθήματα στον Άρθουρ, μια νύχτα σ' ένα πάρτι στο Λονδίνο. Όλοι μαζί (να μην ξεχάσουμε και το Μάρβιν, το ψυχοπαθές ρομπότ) κατευθύνονται στο μυθικό πλανήτη Μαγραθέα…

Ως ραδιοφωνική εκπομπή καθήλωνε εβδομαδιαία τα αγγλικά πλήθη.

Ως τηλεοπτικό σίριαλ στάθηκε απ' τις πιο διασκεδαστικές ώρες του BBC.

Ως βιβλίο είναι μια πανέξυπνη σάτιρα για το ανθρώπινο είδος, τις καταβολές και το μέλλον του. Το κρατάτε στα χέρια σας.

Douglas Adams, Γυρίστε το γαλαξία με ωτο-στοπ (κείμενο οπισθοφύλλου),
μτφρ. Δημήτρης Αρβανίτης, εκδ. Παρά πέντε, 1999

Γυρίστε το Γαλαξία με Ώτο Στοπ

Ακούω και μιλώ

  1. Το κείμενο 8 αποτελεί το οπισθόφυλλο ενός βιβλίου. Τα οπισθόφυλλα συνήθως περιλαμβάνουν μια σύντομη περίληψη του περιεχομένου του βιβλίου ή μερικά αξιολογικά σχόλια για το βιβλίο ή και τα δύο. • Σε ποια από τις παραπάνω περιπτώσεις ανήκει το συγκεκριμένο κείμενο;
  2. Μέχρι ποιο σημείο του κειμένου φτάνει η περίληψη και από ποιο σημείο αρχίζουν τα σχόλια;
  3. Ποιο πρακτικό σκοπό εξυπηρετούν τα οπισθόφυλλα των βιβλίων κατά τη γνώμη σας;
  4. Με βάση τις πληροφορίες που δίνει το κείμενο 8 σε ποια περίπτωση θα διαλέγατε να διαβάσετε αυτό το βιβλίο;
    1. Αν θέλατε να εμπλουτίσετε τις γνώσεις σας για το γαλαξία μας.
    2. Αν αγαπάτε τα μυστήρια.
    3. Αν προτιμάτε τις ρομαντικές ιστορίες.
    4. Αν σας αρέσει η επιστημονική φαντασία.

Θυμάμαι ότι:

  • Oι περιλήψεις είναι σύντομα κείμενα που προκύπτουν από άλλα εκτενέστερα, διατηρώντας μόνο τα βασικά τους στοιχεία και παραλείποντας τις λεπτομέρειες.

  • Oι περιλήψεις είναι εξαιρετικά χρήσιμες και έχουν πολλές εφαρμογές στην καθημερινή ζωή (π.χ. σύντομες ειδήσεις, οπισθόφυλλα βιβλίων).

• Σε ποιες περιπτώσεις στην καθημερινή μας ζωή ακούμε ή διαβάζουμε περιληπτικά κείμενα;

Θυμάμαι επίσης ότι:

  • Για να κάνω την περίληψη ενός κειμένου πρέπει:
    α. να κατανοήσω το αρχικό κείμενο
    β. να μελετήσω τη δομή του
    γ. να εντοπίσω τα βασικά στοιχεία κάθε ενότητας (π.χ. παραγράφων, κεφαλαίων κ.λπ. ανάλογα με το είδος του κειμένου)
    δ. να τα αποδώσω σε ένα νέο κείμενο που να εξυπηρετεί το σκοπό για τον οποίο παράγεται.

  • Βοηθητικό ρόλο στη συγγραφή της περίληψης μπορούν να παίξουν οι πλαγιότιτλοι που θα έχουμε βρει για κάθε παράγραφο του αρχικού κειμένου.

  • Στην περίληψη δεν είναι απαραίτητο να μιμούμαστε το ύφος του αρχικού κειμένου.

  • Η χρήση αυτούσιων λέξεων ή φράσεων του αρχικού κειμένου καλό είναι να αποφεύγεται.

Εικόνα

Εικόνα Kείμενο 9 Το μέλλον θα είναι άλλο

Το μέλλον είναι ήδη –ή θα είναι– άλλο. Με αυτήν τη βασική πρόταση, υπονοείται ότι το μέλλον δε θα ακολουθήσει όσα υποθέτουν οι αναλυτές. Δε θα αντιστοιχεί σε εκείνα που τεκμηριώνουν οι τεχνοκράτες, μήτε σε όσα φοβούνται ή ελπίζουν οι άνθρωποι. Κοντολογίς, το μέλλον δε θα μοιάζει με ό,τι προβλέπουν οι σημερινοί.

Το μέλλον μας, λοιπόν, θα είναι άλλο. Η γενική αυτή θέση, που αρνείται κάθε πρόβλεψη, ενισχύεται από το κύριο, νομίζω, συμπέρασμα των τελευταίων δεκαετιών: Ότι δηλαδή τα μεγάλα ιστορικά ή κοινωνικά φαινόμενα περίπου αιφνιδίασαν, ακολουθώντας δρόμους μη αναμενόμενους. Και όταν κινήθηκαν με κάποια υποτιθέμενη συνέπεια, απέχουν πολύ από το να αποκαλύπτουν μια λογική της Ιστορίας. Σε μεγάλο βαθμό, η πορεία προς το μέλλον έχει λοιπόν χαοτική υφή. […]

Κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί την εκρηκτική ανάπτυξη του Διαδικτύου· πολύ περισσότερο, τις προεκτάσεις που αυτή η ανάπτυξη έχει στην οικονομία ή τη διάδοση της γνώσεως – ποιας γνώσεως, όμως; Στο χώρο άλλωστε των ιδεών, ο θρίαμβος της επιστήμης κατά τον εικοστό αιώνα συνοδεύτηκε από ένα αναπάντεχο κύμα θρησκευτικών εξάρσεων, μυστικισμού και επανακάμψεως της μαγείας.

Είναι ωστόσο ενδιαφέρον ότι το απρόβλεπτο της Ιστορίας δε χαρακτηρίζει μόνο το μακρόκοσμό της: τον κόσμο δηλαδή της κοινωνίας ή των εθνών, της οικονομίας και των ιδεολογιών. Φαίνεται να ισχύει και στη μικροκλίμακα της ανθρώπινης ζωής, σε ό,τι συνιστά την καθημερινότητα και τις προσδοκίες μας. Δεν πάνε πολλά χρόνια που η θεαματική διάδοση της τηλεοράσεως είχε οδηγήσει, ειδικούς και μη, σε θρήνους για το τέλος του κινηματογράφου. Σήμερα, ωστόσο, ο κινηματογράφος παρουσιάζει σπάνια άνθιση, τόσο σε ποιότητα ταινιών όσο και σε ανανεωμένες αίθουσες. Είναι χρήσιμο να δούμε αν την ίδια τύχη θα έχει και η πρόβλεψη που θέλει το ηλεκτρονικό βιβλίο να αντικαθιστά τις σελίδες του χαρτιού με το χαρακτηριστικό τους άρωμα και τη φθορά του χρόνου. Όσο για την κινητή τηλεφωνία, είναι γεγονός ότι εισέβαλε στην καθημερινότητα, ανοίγοντας νέους δρόμους αλλά και ήθη στην επικοινωνία. Η διαπίστωση όμως ότι η πραγματική επικοινωνία ανάμεσα στους ανθρώπους βρίσκεται πάντοτε σε κρίση δεν απέχει πολύ από την αλήθεια. Σχηματικά λοιπόν, στην πορεία προς το μέλλον δύο άξονες εμφανίζονται διακριτοί: Ο πρώτος είναι η τρομακτική επιτάχυνση των εξελίξεων, τόσο στο μακρόκοσμο της Ιστορίας όσο και στο μικρόκοσμο τον ανθρώπινο ή της καθημερινότητας. Η επιτάχυνση αυτή, ενώ ως κινητήρια δύναμη έχει κυρίως την τεχνολογία, δε φαίνεται να απηχεί την κλασική έννοια της προόδου. Είναι συχνά ανεξέλεγκτη, κάποτε αντιφατική, και πάντως χωρίς να είναι ορατά τα επόμενά της βήματα. Από την άλλη –ο άλλος άξονας– είναι ο ίδιος ο άνθρωπος. Μοιάζει αμήχανος ή υποτάσσεται στις εξελίξεις, που είναι συχνά ευεργετικές. Αλλού ανθίσταται. Δε φαίνεται όμως, προς ώρας τουλάχιστον, να έχει αλλοιωθεί η βαθύτερή του φύση. Παραμένει νοσταλγός του ονείρου και μιας άλλης ζωής, αναζητεί αξίες και πρότυπα, προσπαθεί να ισορροπήσει – ενώ η περιδίνηση των πάντων χαρακτηρίζει την εποχή μας. Ο μετέωρος άνθρωπος: Γνώστης της κοσμικής του ασημαντότητας συνεχίζει ωστόσο να αισθάνεται τα ρίγη της υπάρξεως και της ιστορίας του. Με δυο λόγια, να δημιουργεί πολιτισμό. […]

Στη χαοτική πορεία του ανθρώπου προς το μέλλον, οι εξωγενείς παράγοντες, που σήμερα εκφράζονται κυρίως από την ανεξέλεγκτη τεχνολογία και ένα στυγνό οικονομισμό, υπάρχει πιθανότητα να ισοπεδώσουν τις εκφράσεις του πολιτισμού του, αλλά και τους εσωτερικούς του κραδασμούς. Ο μετα-άνθρωπος, που θα δημιουργηθεί, δεν μπορεί να περιγραφεί, μήτε η κοινωνία η τότε. Θα είναι ίσως ένα μείγμα εικονικής πραγματικότητας και αθέατης εξουσίας των ισχυρών.

Αν όμως υποτεθεί ότι το τοπίο της ψυχής πάντοτε θα αναζητεί τις αξίες της αλληλεγγύης και του πολιτισμού, της δικαιοσύνης ή του έρωτα, τότε ο σημερινός κύκλος –κύκλος βαρβαρότητας– κάποτε θα κλείσει. Ένας καινούριος ασφαλώς θα ανοίξει. Ο καινούριος αυτός κύκλος δε θα θυμίζει εκείνους του παρελθόντος, όπως θα επιθυμούσαν μερικοί ουτοπιστές. Με τον έναν ή τον άλλο όμως τρόπο, θα επαναφέρει στο κέντρο του το ανθρώπινο πρόσωπο.

Γιώργος Γραμματικάκης, ένθετο «Βιβλιοθήκη», εφημ. EΛΕΥΘΕΡOΤΥΠIΑ, 2000

Διαβάζω και γράφω

  1. Αφού μελετήσετε προσεκτικά το κείμενο 9, προσπαθήστε:
    1. να το χωρίσετε σε ενότητες
    2. να κάνετε το σχεδιάγραμμά του
    3. να γράψετε έναν πλαγιότιτλο σε κάθε παράγραφό του
  2. Συντάξτε τώρα μια περίληψη του κειμένου 9, που θα δημοσιευτεί στη μαθητική εφημερίδα του σχολείου σας, με σκοπό να συμβάλει στη διεύρυνση του προβληματισμού των συμμαθητών σας. Το κείμενό σας δεν μπορεί να υπερβαίνει τις 200 λέξεις, γιατί δεν υπάρχει περισσότερος διαθέσιμος χώρος στην εφημερίδα.