1. Συμβουλευτείτε το χάρτη και λύστε το σταυρόλεξο της Ρόδου.
- Χρησιμοποιούνταν από τους Ιππότες της Ρόδου σαν φυλακή.
- Επτά από αυτές προμηθεύουν νερό σ’ αυτή την πανέμορφη περιοχή.
- Ορεινό χωριό στους πρόποδες του όρους Ατάβυρος.
- Η αρχαία αυτή πόλη είναι χτισμένη σε ένα ύψωμα με καταπληκτική θέα.
- Η πρωτεύουσα του νησιού.
- Αυτό το μοναστήρι βρίσκεται κοντά στο χωριό Αρνίθα.
- Το κάστρο της ... ήταν από τα σημαντικότερα οχυρά των Ιπποτών (στη γενική).
- Αυτή η περιοχή κάθε καλοκαίρι γεμίζει από χιλιάδες…
- Το μοναστήρι αυτό της Παναγίας πήρε το όνομά του από το όρος που είναι χτισμένο.
- Αυτό το χωριό έχει μεγάλη παράδοση στα είδη χειροτεχνίας.
- Σ’ αυτή την αρχαία πόλη υπάρχει ο ναός της Πολιάδος Αθηνάς.
2. Κοιτάξτε προσεκτικά το χάρτη της Ρόδου και βρείτε:
-
Με τι μέσο μπορεί να πάει κάποιος από την πόλη της Ρόδου στις Πεταλούδες;
-
Ποια διαδρομή θα συστήνατε σε κάποιον που θέλει να δει τις αρχαιότητες του νησιού;
-
Πώς μπορεί κάποιος, που βρίσκεται στη Σκάλα Καμείρου, να επισκεφτεί τη Μονή της Παναγίας Τσαμπίκας;
-
Πού θα μπορούσε να κολυμπήσει κάποιος σε απόσταση μέχρι 20 χλμ. από την πόλη της Ρόδου;
3. Η παραλία της Λίνδου είναι κατάλληλη για θαλάσσια σπορ. Η παραλία στο Φαληράκι, όμως, είναι καταλληλότερη, γιατί έχει διασκεδαστικές νεροτσουλήθρες αλλά και τα απαραίτητα για όλα τα θαλάσσια σπορ. Για όσους προτιμούν την ιστιοπλοΐα το Πρασονήσι είναι η καταλληλότερη παραλία. Με λίγα λόγια, στη Ρόδο μπορεί να βρει κανείς καταλληλότατες παραλίες για θαλάσσια σπορ.
O συγκριτικός και υπερθετικός βαθμός του επιθέτου σχηματίζονται μονολεκτικά (με μια λέξη) ή περιφραστικά (με περισσότερες από μία λέξη) σύμφωνα με τον παρακάτω πίνακα.
Θετικός
βαθμός |
Συγκριτικός
βαθμός |
Σχετικός
Υπερθετικός
βαθμός |
Απόλυτος
Υπερθετικός
βαθμός
(χωρίς σύγκριση) |
κατάλληλος |
καταλληλότερος
ή
πιο κατάλληλος |
ο καταλληλότερος
ή
ο πιο κατάλληλος |
καταλληλότατος
ή
πολύ κατάλληλος |
Ο συγκριτικός και ο υπερθετικός βαθμός λέγονται και παραθετικά του επιθέτου.
Τα παραθετικά των επιθέτων σε –ύς, -ιά,- ύ
σχηματίζονται με την κατάληξη -ύτερος, -ύτατος
π.χ. βαθύς, βαθύτερος, βαθύτατος
Κάποια επίθετα σχηματίζουν τα μονολεκτικά παραθετικά τους με διαφορετικό τρόπο.
Θετικός
βαθμός |
Συγκριτικός
βαθμός |
Σχετικός
Υπερθετικός
βαθμός |
Απόλυτος
Υπερθετικός
βαθμός |
καλός |
καλύτερος |
ο καλύτερος |
άριστος |
μικρός |
μικρότερος |
ο μικρότερος |
ελάχιστος |
πολύς |
περισσότερος |
ο περισσότερος |
– |
κακός |
χειρότερος |
ο χειρότερος |
– |
λίγος |
λιγότερος |
ο λιγότερος |
ελάχιστος |
μεγάλος |
μεγαλύτερος |
ο μεγαλύτερος |
μέγιστος |
Βάλτε τα επίθετα που είναι στην παρένθεση στον κατάλληλο βαθμό για να διαβάστε τα σχέδια μιας οικογένειας που ετοιμάζεται να ταξιδέψει στη Ρόδο.
— Τι λέτε να πηγαίναμε με το πλοίο «Μεσόγειος»; λέει ο Φάνης.
— Α, πα πα! του απαντά η Άννα. Εγώ λέω να πάμε με το «Φαίδων» που είναι …………….. (γρήγορος) πλοίο από το «Μεσόγειος».
— Το «Μεσόγειος» μπορεί να είναι ………....…….. (αργό) πλοίο από το «Φαίδων» αλλά είναι …………...........….. (μεγάλο) από αυτό. Αν θέλουμε να ταξιδέψουμε γρήγορα να πάμε με το «Άνεμος», λέει ο Φάνης που είναι ……....................……….. (γρήγορο) πλοίο της γραμμής.
— Ναι, αλλά το «Άνεμος» είναι και ……....................……….. (ακριβό) από όλα τα πλοία, απαντά η Άννα. Για μένα το ……....................……….. (καλό) μέσο είναι το αεροπλάνο. Eίναι το ……....................……….. (γρήγορο) και το ……....................……….. (άνετο) μέσο. Kι εκεί που τα παιδιά συμφώνησαν να ταξιδέψουν με αεροπλάνο στη Pόδο, ξαφνικά ανοίγει η πόρτα και μπαίνει ο πατέρας.
«Παιδιά, έβγαλα εισιτήρια με το «Μεσόγειος». Ήταν ……....................……….. (φτηνός) που βρήκα!»
4. Βρείτε τον πίνακα με τα σύμβολα στο χάρτη της Ρόδου και γράψτε κάτω από το καθένα τη σημασία του.
Ταξιδιωτικές εντυπώσεις
29 Απριλίου 1955
Πρωί. Εθνικό Μουσείο. Περικλείει όλη την ομορφιά του κόσμου. Οι Κόρες θα με συγκινούσαν, το ήξερα, ωστόσο η μαγεία που μου μετέδωσαν διαρκεί ακόμα. Μου δίνουν την άδεια να επισκεφθώ τα υπόγεια, όπου έχουν βάλει μερικές για να τις προστατέψουν από τις καταστροφές κατά τη διάρκεια του πολέμου*. Κι εκεί στο υπόγειο, όπου τις έριξε η ιστορία, χαμογελούν ακόμα κάτω από τη σκόνη και τα άχυρα που τις σκεπάζουν. Κι αυτό το χαμόγελο πάνω από είκοσι πέντε αιώνες ζεσταίνει, πληροφορεί και ενθαρρύνει ακόμα. Βγαίνω λίγο ζαλισμένος από τούτη την τελειότητα.
Φακίνου Ευγενία, Ελληνικό Πανόραμα, εκδ. Κέδρος, Αθήνα, 1995
Ύστερα φεύγουμε για το Σούνιο. Όσο πλησιάζουμε στο Σούνιο το φως γίνεται πιο φρέσκο και πιο έντονο. Στο ακρωτήριο, στη βάση του ναού, δεν υπάρχει πια παρά ο άνεμος. Ο ίδιος ο ναός με αφήνει ψυχρό. Ετούτο το υπερβολικά άσπρο μάρμαρο μοιάζει με στόκο. Όμως ο κάβος πάνω στον οποίο ανυψώνεται είναι ένα μέρος δύσκολο να το περιγράψεις. Προχωρεί μέσα στη θάλασσα σαν κάσαρο* απ’ όπου εποπτεύεις στο βάθος το στόλο των νησιών ενώ πίσω, δεξιά κι αριστερά, η θάλασσα αφρίζει στις πλαγιές. Ο σφοδρός άνεμος σφυρίζει τόσο δυνατά ανάμεσα στους κίονες που έχεις την αίσθηση ζωντανού δάσους. Ανακινεί το γαλάζιο αέρα, ρουφάει τον αέρα της θάλασσας, τον ανακατεύει με τα αρώματα που ανεβαίνουν από το λόφο που είναι σκεπασμένος με μικροσκοπικά και δροσερά λουλούδια. Κουρνιασμένο στη βάση του ναού για να προστατευτεί από τον άνεμο, το φως γίνεται μονομιάς πιο καθαρό. Στο βάθος τα νησιά πλέουν ακυβέρνητα. Ούτε ένα πουλί. Η θάλασσα αφρίζει ελαφρά ως τον ορίζοντα. Τέλεια στιγμή.
Τέλεια, εκτός από εκείνο το νησί απέναντι, τη Μακρόνησο, άδειο σήμερα είναι αλήθεια, που όμως υπήρξε νησί εξορίας για το οποίο μου διηγούνται φριχτά πράγματα. Γευματίζουμε κάτω, στη μικρή παραλία, με ψάρια και τυρί μπροστά στα μεγάλα ψαροκάικα του μικρού λιμανιού. Στα μισά περίπου του απογεύματος, τα χρώματα σκουραίνουν, τα νησιά στερεοποιούνται, ο ουρανός χαλαρώνει. Σ’ όλο το δρόμο του γυρισμού είδα το πιο ωραίο φως πάνω στους ελαιώνες, τις συκιές με τα καταπράσινα φύλλα, τα αραιά κυπαρίσσια και τους ευκάλυπτους.
6,7,8 Μαΐου
Τα κίτρινα νησάκια σαν σωρός σιτάρι πάνω στη γαλάζια θάλασσα. Πλέουμε ανάμεσα σ’ αυτά τα μακρινά νησιά πάνω σε μια φωτισμένη θάλασσα που ρυτιδώνεται απαλά. Παραπλέουμε για πολλή ώρα τη Σύρο. Σε λίγο ξεπροβάλλει η Μύκονος και όσο προχωράει η μέρα διαγράφεται καλύτερα το φιδίσιο κεφάλι της που προεκτείνεται προς τη Δήλο,
* Β΄παγκόσμιος πόλεμος
* κάσαρο: τμήμα του καταστρώματος που βρίσκεται στην πρύμνη ενός πλοίου
Αιγαίο... κάθε σταγόνα ωκεανός,
φωτογραφία Δημήτρης Ταλιάνης, εκδ. Τοπίο
άφαντη ακόμα πίσω από τη Ρήνεια. Ο ήλιος βασιλεύει την ώρα που βρισκόμαστε σχεδόν στο κέντρο ενός κύκλου από νησιά που αρχίζουν να αλλάζουν χρώματα: μουντό χρυσό, χρώμα του κυκλάμινου, πράσινο βιολετί. Ύστερα τα χρώματα σκουραίνουν και πάνω στη θάλασσα, που λάμπει ακόμα, οι όγκοι των νησιών γίνονται βαθυγάλαζοι. Τότε μια παράξενη και απέραντη γαλήνη πέφτει στα νησιά.
Η νύχτα έχει πέσει όταν κατεβαίνουμε στη Μύκονο. Τόσες εκκλησίες όσα και σπίτια. Κατάλευκα. Περιπλανιόμαστε στα δρομάκια με τα πολύχρωμα μαγαζιά. Στους κατασκότεινους δρόμους ανασαίνουμε τη μυρωδιά από το αγιόκλημα. Το φεγγάρι λάμπει αμυδρά πάνω από τις άσπρες ταράτσες. Ξανανεβαίνουμε στο πλοίο και πλαγιάζω τόσο ευτυχισμένος, που δεν αισθάνομαι καν την κούρασή μου.
Αλμπέρ Καμύ, Σελίδες για την Ελλάδα του 20ου αιώνα.
Κείμενα Γάλλων ταξιδιωτών, εκδ. Ολκός,
Αθήνα,1995 (διασκευή)
1. Ο συγγραφέας ταξίδεψε σε διάφορα μέρη της Ελλάδας και έγραψε τις εντυπώσεις του από αυτά τα ταξίδια. Κρατούσε σημειώσεις κάθε φορά που κάτι τον ενδιέφερε και δεν ήθελε να το ξεχάσει. Συμπληρώστε το ημερολόγιό του με τις σημειώσεις που λείπουν από το Εθνικό Μουσείο, το Σούνιο, τις Κυκλάδες και τη Μύκονο:
ημερομηνία |
|
|
|
6 Μαΐου 1955 |
τόπος |
Εθνικό Μουσείο |
|
|
|
ώρα |
|
μεσημέρι |
|
|
πώς ταξίδεψε |
|
|
|
|
εικόνες που τον
εντυπωσίασαν |
|
|
νησιά που
αλλάζουν
χρώματα όλη
την ώρα |
|
ήχοι και μυρωδιές που έφτασαν κοντά του |
|
|
|
μυρωδιά από
το αγιόκλημα |
2. Αν ήσαστε ζωγράφοι ποιο μέρος από αυτά που επισκέφτηκε ο συγγραφέας θα θέλατε να ζωγραφίσετε; Βρείτε την περιγραφή του μέσα στο κείμενο. Ποιες λέξεις του κειμένου θα σας οδηγούσαν στα σχήματα και στα χρώματα που θα διαλέγατε;
3.
ουσιαστικά |
επίθετα-μετοχές |
ρήματα |
επιρρήματα |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4. Ο συγγραφέας την επόμενη μέρα επισκέφτηκε τη Δήλο. Γράψτε στα κενά του παρακάτω κειμένου τις αντίθετες λέξεις από αυτές που είναι στην παρένθεση, για να διαβάσετε τις πρώτες εντυπώσεις του από το νησί.
« Το πρωί ένα θεϊκό ........................... (σκοτάδι) πέφτει πάνω στα ...........................(μαυρισμένα) σπίτια της Μυκόνου. Βάζουμε ........................... (πρύμνη) για τη Δήλο.Η θάλασσα είναι ........................... (άσχημη), διάφανη και ........................... (βρώμικη) πάνω από το βυθό που διακρίνεται κιόλας. Καθώς ........................... (απομακρυνόμαστε) στη Δήλο αντικρίζουμε στις ........................... (τελευταίες) πλαγιές του νησιού ........................... (μικροσκοπικά) τσαμπιά παπαρούνες
5. Ο συγγραφέας περιγράφει την ώρα του ηλιοβασιλέματος όταν γυρίζει από το Σούνιο. Βρείτε στο κείμενο και αντιγράψτε πώς την περιγράφει.
6. Ακολουθήστε το φως στο ταξίδι του συγγραφέα στο Σούνιο. Το πρωί είναι φρέσκο και έντονο. Το μεσημέρι είναι πιο φρέσκο και πιο έντονο. Στο γυρισμό είναι το πιο ωραίο φως που έχει δει.
Δεν έχουν συγκριτικό και υπερθετικό βαθμό
τα επίθετα που σημαίνουν:
- ύλη: ασημένιος, ξύλινος, χάρτινος, κτλ.
- καταγωγή ή συγγένεια: αδερφικός, καλαματιανός, κτλ.
- τόπο ή χρόνο: γήινος, χτεσινός, κτλ.
- κατάσταση που δεν αλλάζει: ολόκληρος, ζωντανός, άδειος, κτλ.
- Ο ήλιος, την ώρα που βουτούσε στη θάλασσα, έβαψε τον ουρανό με το ..................................... (χρυσαφένιο, πιο χρυσαφένιο) φως του.
- Ο καπετάν Νικόλας είναι ........................... (ο πιο έμπειρος, πιο έμπειρος) από τους παλιότερους ναυτικούς του νησιού αλλά και ........................... (πιο ήρεμος, ο πιο ήρεμος) άνθρωπος από τους συνομήλικούς του.
- Η πόρτα του κάστρου ήταν πολύ παλιά και ..................................... (σιδερένια, πολύ σιδερένια) με ανάγλυφες παραστάσεις.
- Περπατήσαμε ως το ..................................... (νότιο, νοτιότερο) μέρος του νησιού και τότε ο ..................................... (πολύ θαλασσινός, θαλασσινός) αέρας μάς δρόσισε.
Άνοιξα του Αιγαίου τη θύρα
Άνοιξα του Αιγαίου τη θύρα
την περνώ φτάνω στη Θήρα
απ’ την Άνδρο και τη Σύρο
κύματα χορό θα σύρω
για να πάω στην Αίγινα
γλαροπούλι έγινα
Πάτμο, Λέρο, Κω και Ρόδο
ροδοπέταλα από ρόδο
άπορος πατάω στον Πόρο
δίχως να ’χω κάποιον πόρο
όλοι παίρνουν απ’ την Πάρο
κι εγώ πάω για να πάρω
και ρωτάω έναν ψαρά
«προς τα πού είναι τα Ψαρά;» |
Τήνος, Μύκονος και Μήλος
στα φτερά του μ’ έχει ο μύλος
«δεν υπάρχει σκόπελος»
μου φωνάζει η Σκόπελος
παίζω σε γιαλό και σ’ άμμο
απ’ τη Λήμνο πάω στη Σάμο
Μυτιλήνη και στη Χιο
τριγυρίζω σαν στοιχειό
σ’ ένα δέλφινα καβάλα
πάω στη Θάσο, στην Καβάλα
στη Μακεδονία, στη Θράκη
κι από Κρήτη Σαμοθράκη.
Θέτη Χορτιάτη,
Παιχνιδόλεξα, εκδ. Κέδρος, Αθήνα, 1986 |
1. Η ποιήτρια ταξιδεύει με τη φαντασία της στα νησιά του Αιγαίου. Βρείτε στο χάρτη της Ελλάδας τα μέρη όπου ταξιδεύει και ταξιδέψτε μαζί της.
2. Η ποιήτρια ταξιδεύει σε διάφορα μέρη της Ελλάδας και μιλάει με τους κατοίκους που μένουν σ’ αυτά τα μέρη π.χ. στην Αθήνα με έναν Αθηναίο και μια Αθηναία, στη Θεσσαλονίκη με ένα Θεσσαλονικιό και μια Θεσσαλονικιά.
Εθνικά ονόματα είναι οι λέξεις που δηλώνουν τον κάτοικο ενός τόπου (χώρας, πόλης κτλ.) ή αυτόν που κατάγεται από αυτό τον τόπο.
Συναντήστε τους κατοίκους σε διάφορα μέρη της Ελλάδας:
Καταλήξεις |
Ονόματα τόπων |
αρσενικό |
θηλυκό |
-ιώτης, ιώτισσα: |
Άνδρος
Θάσος
Θράκη
Σαμοθράκη
Πόρος
Σάμος
Καβάλα |
|
|
-ιανός, ιανή: |
Πάρος
Σύρος
Ψαρά
Kαλαμάτα
Kαστοριά |
|
|
Καταλήξεις |
Ονόματα τόπων |
αρσενικό |
θηλυκό |
-ιακός, -ιακή: |
Τήνος |
|
|
-ίτης, -ίτισσα: |
Σκόπελος
Αίγινα
Ρόδος |
|
|
-ιος, -ια |
Πάτμος
Λέρος |
|
|
-ιός, -ιά |
Μυτιλήνη
Θεσσαλονίκη
Λήμνος |
|
|
-ιάτης, -ιάτισσα |
Μύκονος |
|
|
-αίος, -αία |
Λάρισα
Kέρκυρα |
|
|
-όνας, -ισσα |
Μακεδονία |
|
|
-ικός, -ικιά |
Κρήτη |
|
|
-ώτης, -ώτισσα |
Κως
Xίος |
|
|
............................ ............................
3. Αντιγράψτε τα ζευγάρια των λέξεων από το ποίημα που, ενώ ακούγονται ίδιες, έχουν διαφορετική σημασία και ορθογραφία:
Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής
Λεξικά για το Δημοτικό
Οι παρακάτω λέξεις είναι σχετικές με το ταξίδι. Βοηθήστε τες να επιβιβαστούν στο κατάλληλο βαγόνι του τρένου για να ξεκινήσουν το δικό τους ταξίδι:
ταξιδιώτης, ρομαντικός, -ή, -ό, αναχώρηση, διαμονή, διαδρομή, επισκεφθώ, κάβος, πλέω, γυρισμός, πλοίο, περιπλανιέμαι, λιμάνι, τουρίστας, αρχαιολογικός, -ή, -ό, αξιοθέατο, τουριστικός, ξενάγηση, περιήγηση, τοποθεσία, θέα, ονειρεμένος, -η, -ο, ερείπια, μαγευτικός, -ή, -ό, μουσείο
Σημειώνω ένα ✓ στο αντίστοιχο κουτάκι |
Σ' αυτή την ενότητα έμαθα: |
Χρειάζομαι ακόμα βοήθεια |
Μπορώ μόνος μου |
Μπορώ να βοηθήσω το συμμαθητή μου |
Να περιγράφω μια διαδρομή με λεπτομέρειες. |
|
|
|
Να χρησιμοποιώ τα παραθετικά των επιθέτων. |
|
|
|
Να χρησιμοποιώ και να γράφω σωστά το επίθετο ο πολύς, η πολλή, το πολύ και το επίρρημα πολύ. |
|
|
|
Να βρίσκω τα εθνικά ονόματα. |
|
|
|
Να γράφω μια ταξιδιωτική κάρτα. |
|
|
|
Να βρίσκω πληροφορίες σ' έναν τουριστικό χάρτη. |
|
|
|
Να ξεχωρίζω τα επίθετα από τις μετοχές. |
|
|
|
Να γράφω ένα ταξιδιωτικό ημερολόγιο. |
|
|
|
Η Ραλλού σάς προτείνει...
Βέρν Ιούλιος, Ο γύρος του κόσμου σε 80 μέρες, εκδ. Στρατίκη, Αθήνα, 1999.
Καζαντζάκης Νίκος, Ταξιδεύοντας, εκδ. Καζαντζάκης, Αθήνα, 1969.
Καΐμη Τζούλιο, Ελληνικά τοπία, εκδ. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 1993.
Κόντογλου Φώτης, Το Αϊβαλί, η πατρίδα μου, εκδ. Παπαδημητρίου, Αθήνα, 1994.
Λάγκερλεφ Σέλμα, Το θαυμαστό ταξίδι του Νίλς Χόλγκερσον, εκδ.Άγκυρα, Αθήνα, 1989.
Μάργαρης Ν.Σ., Πατριδογνωσία, εκδ. Φιλιππότη, Αθήνα, 1992.
Μυριβήλης Στρατής, Απ' την Ελλάδα, εκδ. Βιβλιοπωλείον της «Εστίας», Αθήνα, 1956.
Φακίνου Ευγενία, Ελληνικό Πανόραμα, εκδ. Κέδρος, Αθήνα, 1995.
Ανθολόγιο: Iούλιος Bερν, Περίπατος στο βυθό της θάλασσας
|