Η ελιά

Η Ελιά

Είμαι του ήλιου θυγατέρα* η πιο απ’ όλες χαϊδευτή, χρόνια η αγάπη του πατέρα σ’ αυτόν τον κόσμο με κρατεί. Όσο να γείρω νεκρωμένη, αυτόν το μάτι μου ζητεί. Είμαι η ελιά η τιμημένη!	Φρίκη, ερημιά, νερό, σκοτάδι, τη γη τη θάψαν μια φορά. Εμέ ζωής φέρνει σημάδι στο Νώε η περιστερά. Όλης της γης είχα γραμμένη την ομορφάδα και χαρά. Είμαι η ελιά η τιμημένη!
Όπου κι αν λάχω* κατοικία, δεν μου απολείπουν οι καρποί. Ως τα βαθιά μου γερατεία δε βρίσκω στη δουλειά ντροπή. Μ’ έχει ο Θεός ευλογημένη κι είμαι γεμάτη προκοπή. Είμαι η ελιά η τιμημένη!	Εδώ στον ίσκιο μου αποκάτου ήρθ’ ο Χριστός ν’ αναπαυθεί κι ακούστηκε η γλυκιά λαλιά Του λίγο προτού να σταυρωθεί. Το δάκρυ Του, δροσιά αγιασμένη, έχει στη ρίζα μου χυθεί. Είμαι η ελιά η τιμημένη!

Κωστής Παλαμάς
(από το βιβλίο του Χάρη Σακελλαρίου, Μύθοι και περίεργα από τον κόσμο των φυτών, εκδ. Βιβλιοπωλείον της «Εστίας», Ι. Δ. ΚΟΛΛΑΡΟΥ ΚΑΙ Σιας Α.Ε., Αθήνα, χ.χ.)

Ομαδική Συμμετοχή: Στάππας Μικές, Μαχίνη Ειρήνη, Φραγκονικολάου Ευθύμιος, Δρόσος Ιωάννης, Διακογιώργης Μανόλης. περιοδικό Ελιά και Ελαιόλαδο, Τεύχος 44ο, εκδ. Άξιον Εκδοτική

---

* θυγατέρα: κόρη

* λάχω: τυχαίνω

4. Βάλτε τα γράμματα στη σωστή τους σειρά και ανακαλύψτε ποιες λέξεις από το ποίημα κρύβονται στους καρπούς της ελιάς.

λειάδου ..............................	ζαρί ..............................
μέτινημη ............................	κοπροπή ............................
μάσηδι ..............................	κρυδά ..............................

1. Tα κείμενα που διαβάσατε είναι μύθοι.

• Ποιο είναι το θέμα του κάθε μύθου;

• Γιατί διαγωνίζονταν ο θεός Ποσειδώνας και η θεά Αθηνά;

• Ποιο δώρο προσέφερε ο κάθε θεός στην πόλη;

• Γιατί πιστεύετε ότι οι υπόλοιποι θεοί διάλεξαν το δώρο της θεάς Αθηνάς;

• Ποιες τέχνες έμαθε ο Αρισταίος από τις Μούσες και ποιες από τις Νύμφες;

• Γιατί ο Αρισταίος τιμήθηκε ως θεός- προστάτης των ελαιοκαλλιεργητών;

2. Θα θέλατε να κάνετε ένα ταξίδι στο παρελθόν και να βρεθείτε την ημέρα που ο θεός Ποσειδώνας και η θεά Αθηνά διαγωνίζονται; Χωριστείτε σε τρεις ομάδες.

• Η πρώτη ομάδα θα υποστηρίζει τη θεά Αθηνά, η δεύτερη το θεό Ποσειδώνα και η τρίτη θα κάνει τους θεούς που θα είναι οι κριτές.

• Συζητήστε στην ομάδα σας τα επιχειρήματα που θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν η θεά Αθηνά και ο θεός Ποσειδώνας για να πείσουν τους υπόλοιπους θεούς ότι το δώρο που προσέφερε ο καθένας από αυτούς ήταν το πιο πολύτιμο δώρο για την πόλη.

• Η ομάδα των κριτών θα αξιολογήσει τα επιχειρήματα της κάθε ομάδας και ποιος ξέρει... μπορεί η Αθήνα να αλλάξει όνομα!!!

3. Ο Αρισταίος δίδαξε στους ανθρώπους όσα του έδειξαν οι Νύμφες για την καλλιέργεια της ελιάς. Bρείτε και αντιγράψτε από το μύθο τις φράσεις στις οποίες φαίνεται τι έδειξαν οι Νύμφες στον Αρισταίο σε σχέση με την ελιά.

.............................................................................................................

.............................................................................................................

.............................................................................................................

.............................................................................................................

• Διαβάστε τις παραπάνω φράσεις βάζοντας στη θέση του κόμματος (,) το σύνδεσμο «και».

• Οι γιαγιάδες, εκτός από το ότι λένε παραμύθια και ιστορίες στα εγγονάκια τους, τα συμβουλεύουν κιόλας. Συμπληρώστε στις συμβουλές τής γιαγιάς την αυτοπαθή αντωνυμία:

«Αν δε μάθεις γράμματα, θα κάνεις κακό ...................................................».

«Ο καλός άνθρωπος κάθε πρωί κοιτά ................................................... στον καθρέφτη και χαμογελάει».

«Όλα τα παιδιά περιποιούνται ............................................. πριν πάνε στο σχολείο, εσύ γιατί δεν φροντίζεις ............................................. και φεύγεις αχτένιστος για το σχολείο;».

5. Η οικογένεια της λέξης «ελιά» είναι πολύ μεγάλη κι έχει μια πολύ παλιά καταγωγή. Τότε την ελιά την έλεγαν «ελαία» και το λάδι «έλαιον». Από την ελαία και το έλαιον, λοιπόν, έχουμε σύνθετες λέξεις. Αντιστοιχίσετε τις σύνθετες λέξεις με τη σημασία τους.

η ζωγραφική με λαδομπογιές	❍	❍	ελαιοτριβείο
το λάδι που βγαίνει από τον καρπό της ελιάς	❍	❍	ελαιογραφία
αυτός που καλλιεργεί ελιές	❍	❍	ελαιοχρωματιστής
το εργαστήρι όπου βγάζουν το λάδι	❍	❍	ελαιόλαδο
ο ειδικός τεχνίτης για το βάψιμο με λαδομπογιά	❍	❍	ελαιοκαλλιεργητής

«H ελιά και ο ταύρος», φρέσκο από τη βόρεια είσοδο του παλατιού της Kνωσσού, «The olive wreath», Nίκος & Mαρία Ψιλάκη-Hλίας Kαστανάς, εκδ. Kαρμάνωρ, Hράκλειο, 1999.

Λιομάζωμα στη Λέσβο, σε πίνακα του Θεόφιλου, Νίκος & Μαρία Ψιλάκη - Ηλίας Καστανάς, Ο πολιτισμός της ελιάς, εκδ. Καρμάνωρ, Ηράκλειο, 1999.

Ιδεογράμματα του δέντρου της ελιάς, του ελαιόλαδου και του καρπού της ελιάς σε πινακίδες της Γραμμικής Α και B γραφής.

Tο δέντρο της ελιάς Ο καρπός της ελιάς Tο ελαιόλαδο

1. Συμβουλευτείτε το κείμενο και απαντήστε στις παρακάτω ερωτήσεις για να δείτε τη σημασία της ελιάς στον πολιτισμό των Ελλήνων και των άλλων μεσογειακών λαών.

• Πώς εμείς σήμερα γνωρίζουμε ότι η ελιά υπήρχε στην Ελλάδα εδώ και χιλιάδες χρόνια;

• Γιατί το λάδι χρησιμοποιείται σε πολλές τελετές της χριστιανικής θρησκείας;

• Σε ποιους αγώνες της αρχαίας Ελλάδας, τα κλαδιά της ελιάς γίνονταν βραβεία για τους νικητές;

• Για ποιους καλλιτέχνες η ελιά ήταν και είναι πηγή έμπνευσης;

• Στο κείμενο διαβάσατε ότι, χωρίς την ελιά, οι Έλληνες καλλιτέχνες και ποιητές θα είχαν χάσει μια μοναδική πηγή έμπνευσης. Πώς το καταλαβαίνετε αυτό;

Αντιγράψτε τώρα από το κείμενο τα κύρια ονόματα.

………………………… ………………………… …………………………

………………………… ………………………… …………………………

………………………… ………………………… …………………………

4. Η Έλλη διάβασε στο κείμενο τα λόγια του ποιητή: «κι αν ακόμα δεν υπήρχαν οι   ελαιώνες ... θα τους είχα επινοήσει». Θυμάται ότι τη λέξη ελαιώνας την έχει ακούσει να τη λέει ο παππούς της όταν μιλούσε για το κτήμα με τις ελιές που είχε στο χωριό.  

Στο λεξικό της βρήκε ότι η λέξη ελαιώνας είναι ουσιαστικό, παράγεται από τη λέξη ελαία (ελιά) και σημαίνει το μέρος που έχει πολλές ελιές.

Το ουσιαστικό ελαιώνας ονομάζεται περιεκτικό.

Φτιάξτε και εσείς περιεκτικά ουσιαστικά που τελειώνουν σε –(ι)ώνας:

περιστέρι	…………………………
στρατός	…………………………
αμπέλι	…………………………
άχυρο	…………………………

• Προσπαθήστε τώρα να δώσετε μόνοι σας τον ορισμό της λέξης πορτοκαλεώνας:

.................................................................................................

.................................................................................................

.................................................................................................

Μαγειρεύουμε με ελαιόλαδο

Οι ελιές και το ελαιόλαδο αποτελούν, εδώ και αιώνες, απαραίτητο στοιχείο της ελληνικής και της μεσογειακής κουζίνας. Μας προσφέρουν καθημερινά μια υγιεινή και πλούσια σε γεύση τροφή. Από μελέτες σε 7 χώρες προέκυψε ότι η διατροφή που βασίζεται στο ελαιόλαδο δίνει στον άνθρωπο υγεία και μακροζωία. Tο ελαιόλαδο μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε όλα τα φαγητά και γι’ αυτό όλοι οι διαιτολόγοι το συνιστούν. Για ακόμη πιο υγιεινό φαγητό, το ελαιόλαδο πρέπει να προστεθεί στο τέλος του μαγειρέματος. Όταν χρησιμοποιείται ωμό, αποκαλύπτει όλη του τη νοστιμιά. Δίνει άλλη γεύση στις σαλάτες και στα λαχανικά.

3. Η μαμά ζήτησε τη συμβουλή της γιαγιάς για να πετύχουν τα κουλουράκια. Συμπληρώστε τις οδηγίες της γιαγιάς και ανακαλύψτε τα μυστικά της.

Η Ραλλού, για να σας βοηθήσει, σας δίνει τα ρήματα που πρέπει να συμπληρώσετε.

(ψηθούν, διαλυθεί, χτυπηθούν, προστεθεί, ζυμωθεί)

Πρόσεξε, παιδί μου! Για να πετύχουν τα κουλουράκια σου, πρέπει το λάδι με τη ζάχαρη να ...................................πολύ καλά. Μετά, αφού ............................................... καλά η σόδα στο χυμό πορτοκαλιού, πρέπει να................................................... μαζί με τα υπόλοιπα υλικά στο μείγμα του λαδιού. Κατόπιν, το μείγμα να.................................................. σε μαλακή ζύμη για να γίνουν αφράτα τα κουλουράκια. Tο πιο σημαντικό όμως από όλα είναι το ψήσιμο! Tα κουλουράκια δεν πρέπει να.......................................... σε δυνατό φούρνο.

4. Στις συνταγές διαβάσαμε ότι για να φτιάξουμε τα κουλουράκια χρειάζεται να βάλουμε στη ζύμη 2 κουταλάκια μπέικιν πάουντερ διαλυμένο σε 3 κουταλιές ρακή.

Ενικός Αριθμός
Ονομ.	η τροφή	η γεύση
Γεν.	της τροφής	της γεύσης
Αιτ.	την τροφή	τη γεύση
Κλητ.	τροφή	γεύση
Πληθυντικός Αριθμός
Ονομ.	οι τροφές	οι γεύσεις
Γεν.	των τροφών	των γεύσεων
Αιτ.	τις τροφές	τις γεύσεις
Κλητ.	τροφές	γεύσεις

• Συμπληρώστε τις προτάσεις βάζοντας τα ουσιαστικά που είναι στην παρένθεση στον κατάλληλο τύπο:

• Η Νίκη ήθελε πάντα να σπουδάσει …………....….. (η τέχνη) ………….................….. (η μαγειρική).
• Πολλές …………..........….. (μελέτη) απέδειξαν ότι η μεσογειακή …………...........…..(διατροφή) δίνει υγεία και μακροζωία στον άνθρωπο.
• Η Ελλάδα ανήκει στις χώρες που έχουν τη μεγαλύτερη …….......………….(παραγωγή) και …………...................….. (κατανάλωση) ελαιόλαδου.
• H …………......….. (απόλαυση) ενός καλού φαγητού βασίζεται στην ικανοποίηση όλων …………....….............................. (η αίσθηση) αλλά προπαντός …………...............….. (η γεύση) και ………...........…....….. (η όραση).

7. Βάλτε λίγο λάδι στις λέξεις          ρίγανη, λεμόνι, ξίδι, ψωμί και φτιάξτε καινούριες λέξεις και γεύσεις!

λάδι και ρίγανη: ....................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

Για να δω τι έμαθα... Σημειώνω ένα ✓ στο αντίστοιχο κουτάκι
Σ' αυτή την ενότητα έμαθα:	Χρειάζομαι ακόμα βοήθεια	Μπορώ μόνος μου	Μπορώ να βοηθήσω το συμμαθητή μου
Να γράφω σωστά τα κύρια ονόματα και τα επίθετα που παράγονται από αυτά.
Να κλίνω σωστά τα θηλυκά ουσιαστικά σε -η.
Να αναγνωρίζω σε ένα κείμενο τις προσωποποιήσεις και να τις χρησιμοποιώ στο λόγο μου.
Να χρησιμοποιώ σωστά τον αόριστο των ρημάτων στην παθητική φωνή.
Να χωρίζω ένα κείμενο σε παραγράφους και να βρίσκω τις βασικές τους ιδέες.
Να γράφω σωστά λέξεις που έχουν σχέση με το λάδι και την ελιά.
Να χρησιμοποιώ την έκθλιψη, την αποκοπή και την αφαίρεση.
Να χρησιμοποιώ σωστά τις αυτοπαθείς αντωνυμίες.
Να υποστηρίζω την άποψή μου με επιχειρήματα.

Η Ραλλού σάς προτείνει..

Ελληνική Μυθολογία, Τόμοι 3, 5, Εκδοτική Αθηνών Α.Ε., 1986.

Λαμπράκη Μυρσίνη, Λάδι, Γεύσεις και Πολιτισμός 5000 χρόνων, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 1999.

Μαστρομιχαλάκη, Α.- Βούκανου, Μ. Παιχνιδομαγειρέματα, εκδ. Ακρίτας, Αθήνα, 2002.

Περιοδικό «Ελιά & Ελαιόλαδο», εκδ. Άξιον Εκδοτική, Αθήνα.

Σακελλαρίου Χάρης, Μύθοι και περίεργα από τον κόσμο των φυτών, Βιβλιοπωλείο της «Εστίας», χ.χ.

Ταλιάνης, Δ. - Θεοδωρίδης, Π. Η ελιά στην Ελλάδα, Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου, Εκδόσεις Τοπίο, 2001.

Τριβιζάς Ευγένιος, Η Δέσποινα και το περιστέρι, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2003.

Ψιλάκη Μ. - Ψιλάκης Ν. - Καστανάς Η., Ο πολιτισμός της ελιάς, εκδ. Καρμάνωρ, Ηράκλειο, 1999.

 

Ανθολόγιο: Eυγένιος Tριβιζάς, H Δόνα Tερηδόνα