Μουσική Ε' Δημοτικού - Βιβλίο Μαθητή (Εμπλουτισμένο)
KEΦAΛAIO 6To μουσικό αλφάβητοΤα φθογγόσημα στο πεντάγραμμο Όπως γνωρίζεις, στο ευρωπαϊκό «μουσικό αλφάβητο», που χρησιμοποιείται διεθνώς, οι μουσικοί φθόγγοι (νότες) έχουν 7 ονόματα: ΝΤΟ, ΡΕ, ΜΙ, ΦΑ, ΣΟΛ, ΛΑ, ΣΙ. Οι φθόγγοι παριστάνονται με τα φθογγόσημα πάνω σ’ ένα σύστημα 5 παράλληλων γραμμών, το πεντάγραμμο.
Τα φθογγόσημα γράφονται στις γραμμές και στα διαστήματα του πεντάγραμμου. Η αρίθμηση των γραμμών (1 - 5) και των διαστημάτων (1 – 4) γίνεται από κάτω προς τα πάνω. Η θέση του κάθε φθογγόσημου στο πεντάγραμμο δείχνει το ύψος του μουσικού φθόγγου και το σχήμα δείχνει τη διάρκειά του. Μικρές βοηθητικές γραμμές, που προεκτείνουν το πεντάγραμμο, μας δίνουν τη δυνατότητα να γράψουμε κι άλλες νότες, πάνω ή κάτω απ’ αυτό. 
Το σύμβολο που βλέπεις στην αρχή του πεντάγραμμου ονομάζεται κλειδί του Σολ και μας υποδεικνύει ότι στη δεύτερη γραμμή του πενταγράμμου γράφεται η νότα ΣΟΛ.
Παίξε στο μεταλλόφωνο και τραγούδησε τις νότες κατά σειρά ύψους (από τη χαμηλότερη στην ψηλότερη κι αντίστροφα) και, στη συνέχεια, με τυχαία σειρά.
|
To μουσικό αλφάβητοΗ δίεση και η ύφεση Για να καταγράψουμε τους μουσικούς ήχους με ακρίβεια, χρησιμοποιούμε κι άλλα βοηθητικά σύμβολα. Παρατήρησε τα παραδείγματα που ακολουθούν.
Στο πρώτο παράδειγμα βλέπεις πριν το φθογγόσημο ΦΑ, το σύμβολο δίεση #, με το οποίο αποτυπώνουμε στο πεντάγραμμο ένα μουσικό φθόγγο λίγο πιο ψηλό από το ΦΑ. Ο φθόγγος αυτός ονομάζεται ΦΑ δίεση και βρίσκεται ανάμεσα στο ΦΑ και στο ΣΟΛ. Στο δεύτερο παράδειγμα βλέπεις πριν το φθογγόσημο ΣI, το σύμβολο ύφεση Το μέτρο και η διαστολή Οι κάθετες γραμμές πάνω στο πεντάγραμμο ονομάζονται διαστολές και χρησιμοποιούνται για να χωρίζουν το μουσικό κείμενο σε μικρότερα μέρη, τα μέτρα. Για να σημειώσουμε το τέλος ενός μουσικού κειμένου χρησιμοποιούμε διπλή διαστολή. Ο αριθμός και το είδος των χρόνων που περιέχουν τα μέτρα δηλώνεται με μία αριθμητική ένδειξη στην αρχή του πεντάγραμμου, π.χ.:
H ένδειξη 
ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ
Στο σημερινό μάθημα μιλήσαμε για τα φθογγόσημα, το πεντάγραμμο, την ύφεση, τη δίεση και για άλλα σύμβολα που χρησιμοποιούμε στην ευρωπαϊκή μουσική.
ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ: πεντάγραμμο, φθογγόσημο, δίεση, ύφεση, μέτρο |
με το οποίο αποτυπώνουμε στο πεντάγραμμο ένα μουσικό φθόγγο λίγο πιο χαμηλό από το ΣΙ. Ο φθόγγος αυτός ονομάζεται ΣΙ ύφεση και βρίσκεται ανάμεσα στο ΣΙ και στο ΛΑ.
Κάθε μέτρο περιλαμβάνει τέσσερις χρόνους (βήματα, χτύπους).
).
συμβολίζεται και με το λατινικό γράμμα 
.