Γραμματική Ε΄ και ΣΤ΄ Δημοτικού
eikonaE03_01

11.2       Άκλιτη μετοχή

eikonaE11_11

– Σας παρακαλώ, μήπως ξέρετε πού είναι η οδός Ορφέως; Περπάτησα σ' όλους τους γύρω δρόμους ψάχνοντας, ρω- τώντας και διαβάζοντας όλες τις πινακίδες, αλλά πουθε- νά!Ένας τροχονόμος με διαβεβαίωσε πως είναι κάπου εδώ κοντά. Δεν μπορώ να καταλάβω τι συμβαίνει.
– Η Ορφέως είναι χιλιόμετρα μακριά από δω. Τροχονόμο
λέτε τον κύριο που στέκεται στη γωνία, φορώντας κράνος, κρατώντας μια σφυρίχτρα και κουνώντας τα χέρια του δε-   ξιά αριστερά;
– Ναι, ακριβώς.
– Μα αυτός δεν είναι τροχονόμος. Γυμναστής είναι. Στέκεται εκεί περιμένοντας τους άλλους

που τρέχουν μαζί του, κάνοντάς τους νόημα να βιαστούν. Φοράει το κράνος για προστασία. Μια γλάστρα από ένα μπαλκόνι προσγειώθηκε στο κεφάλι του τις προάλλες, αφήνοντάς του ένα τε- ράστιο καρούμπαλο. Ο καημένος! Από το χτύπημα φαίνεται δεν ξέρει τι λέει!

eikonaE11_12
Η άκλιτη μετοχή προσ-
διορίζει το ρήμα όπως
κάνει και το επίρρημα.
Δηλαδή, μας δίνει πε-
ρισσότερες πληροφο-
ρίες για τον τρόπο ή
τον χρόνο που γίνεται
η ενέργεια του ρήμα-
τος.
Φτιάχνω άκλιτες μετοχές αν κολλήσω την
κατάληξη -οντας/-ώντας στο ρήμα:

διαβάζ-ω  → διαβάζ + οντας = διαβάζοντας
ρωτ-ώ → ρωτ + ώντας = ρωτώντας

Η άκλιτη μετοχή ονομάζεται
αλλιώς γερούνδιο.

 

eikonaE08_23

Τι θα θυμάμαι για... τις μετοχές

  1. Φτιάχνονται από ρήματα κι έχουν κατάληξη -μένος, -μένη,
    -μένο (η κλιτή μετοχή) και -οντας/-ώντας (η άκλιτη μετοχή).
  2. Η κλιτή μετοχή κλίνεται όπως τα επίθετα σε -ος, -η, -ο και
    λειτουργεί όπως τα επίθετα (δηλαδή συνοδεύει ουσιαστι-
    κά και τα προσδιορίζει).
  3. Η άκλιτη μετοχή λειτουργεί σαν επίρρημα (μας δίνει μια
    πληροφορία για τον τρόπο και τον χρόνο που γίνεται η ενέρ-
    γεια του ρήματος).

 

 

Τι να θυμάμαι όταν γράφω

eikonaE11_13
  1. Η κατάληξη της κλιτής μετοχής γράφεται:
    • με ωμέγα όταν η μετοχή είναι παροξύτονη
      π.χ. δηλωμένος, πληγωμένος, φαγωμένος
    • με όμικρον όταν η μετοχή είναι προπαροξύτονη
      π.χ. εργαζόμενος, αυξανόμενος
      (Εξαιρούνται μερικά ρήματα της Β' συζυγίας που
      σχηματίζουν προπαροξύτονη κλιτή μετοχή σε -ώμενος,
      π.χ. τιμώμενος.)
  2. Η κατάληξη της άκλιτης μετοχής γράφεται:
    • με ωμέγα όταν τονίζεται
      π.χ. γελώντας, ζητώντας, μιλώντας
    • με όμικρον όταν δεν τονίζεται
      π.χ. τρέχοντας, πίνοντας, τρώγοντας, λύνοντας